Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali
Download 6.07 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- ПЕДАГОГИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА SCIENTIFIC BULLETIN OF THE TASHKENT STATE PEDAGOGICAL UNIVERSITY MUHARRIR
- BOSH MUHARRIR MUOVINI Abdullayeva B.
- Djoraev M. – pedagogika fanlari doktori, professor Mirkomilov Sh. – texnika fanlari doktori, professor Saparov Q.
- Mo‘minova L. – pedagogika fanlari doktori, professor Tolipov O‘. – pedagogika fanlari doktori, professor Yuzlikayeva E.
- Xoliqov A. – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent Sadikova A. – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent Mamadazimov M.
- Safaev N. – psixologiya fanlari doktori, professor Nishonova Z. – psixologiya fanlari doktori, professor Muxamedova D.
- Matenova Yu. – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent Nuriddinov E. – tarix fanlari doktori, professor Qirg‘izboyev A.
- Bulatov S. – pedagogika fanlari doktori, professor Panjiyev Q. – san’atshunoslik fanlari nomzodi, dotsent Ergashov M.
- TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI ANIQ FANLAR 1/2018 (14)
| TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI ILMIY-NAZARIY JURNALI № 1 (14) 2018 й. BOSH MUHARRIR Sharipov Sh.S. – pedagogika fanlari doktori, professor НАУЧНЫЙ ВЕСТНИК ТАШКЕНТСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО ПЕДАГОГИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА SCIENTIFIC BULLETIN OF THE TASHKENT STATE PEDAGOGICAL UNIVERSITY MUHARRIR Xolsaidov F.B. Jurnal Toshkent shahar Matbuot va axborot boshqarmasi tomoni- dan 2014- yil 30- iyulda ro‘yxatga olingan. Guvohnoma №02-00175. Har uch oyda bir marta nashr etiladi. Manzil: 10100, Toshkent shahri, Chilonzor tumani, Bunyodkor ko‘chasi 27-uy. Tel.: 276-75-26 e-mail: tdpuilm@gmail.com Buyurtma № 99. Adadi 100 nusxa. Hajmi 14,75 b/t. Bichimi 60x84 1 / 8 Nizomiy nomidagi TDPU “Tahrir va nashr” bo‘limida chop etildi. Toshkent Yusuf Xos Hojib -103. BOSH MUHARRIR MUOVINI Abdullayeva B. – pedagogika fanlari doktori, professor TAHRIR HAY’ATI Asqarov A. – tarix fanlari doktori, akademik Inoyatov U. – pedagogika fanlari doktori, professor Begimqulov U. – pedagogika fanlari doktori, professor Beshimov R. – fizika - matematika fanlari doktori, dotsent Djoraev M. – pedagogika fanlari doktori, professor Mirkomilov Sh. – texnika fanlari doktori, professor Saparov Q. – biologiya fanlari doktori Shaxmurova G. – biologiya fanlari doktori Mamatqulov D. – biologiya fanlari nomzodi Alimqulov N. – geografiya fanlari nomzodi Muslimov N. – pedagogika fanlari doktori, professor Mo‘minova L. – pedagogika fanlari doktori, professor Tolipov O‘. – pedagogika fanlari doktori, professor Yuzlikayeva E. – pedagogika fanlari doktori, professor Nensi Askles – falsafa doktori, Azusa Pacific universiteti professori, Kaliforniya Yumi LI – falsafa doktori, professor Isyanov R. – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent Xoliqov A. – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent Sadikova A. – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent Mamadazimov M. – pedagogika fanlari doktori, professor Abduqodirov A. – pedagogika fanlari doktori, professor Kozlov V. – psixologiya fanlari doktori, Yaroslavl davlat universiteti professori Mazilov V. – psixologiya fanlari doktori, Yaroslavl davlat universiteti professori Safaev N. – psixologiya fanlari doktori, professor Nishonova Z. – psixologiya fanlari doktori, professor Muxamedova D. – psixologiya fanlari doktori Qahramonov Q. – filologiya fanlari doktori, professor Jalolov J. – pedagogika fanlari nomzodi, professor Azimov I. – filologiya fanlari nomzodi, dotsent Matenova Yu. – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent Nuriddinov E. – tarix fanlari doktori, professor Qirg‘izboyev A. – tarix fanlari doktori, professor Qahhorova M. – falsafa fanlari doktori Maxmudova G. – falsafa fanlari doktori, professor Ismoilov O. – iqtisod fanlari nomzodi, dotsent Bulatov S. – pedagogika fanlari doktori, professor Panjiyev Q. – san’atshunoslik fanlari nomzodi, dotsent Ergashov M. – texnika fanlari doktori, professor Rixsiboyev T. texnika fanlari nomzodi, dotsent TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI ANIQ FANLAR 1/2018 (14) TEZLATKICHLARSIZ ASTROZARRALAR FIZIKASI Komiljon NASRIDDINOV – TDPU “Fizika-astronomiya va uni o`qitish metodikasi” kafedrasi professori, fizika-matematika fanlari doktori Ushbu maqolada tezlatgichlarsiz astrozarralar fizikasining ahamiyati, tadqiqot yo‘nalishlari, olib borilayotgan izlanishlari, erishilgan yutuqlari va muammolari bayon qilingan. В данной статье излагаются значение, исследовательские направления, проводимые исследования, достижения и проблемы физики не ускорительных астрочастиц. In this paper the role, research directions, carried out studies, developments, and problems of non- acceleratory astroparticles physics are described. Kalit so‘zlar: koinot nurlari, Quyosh neytrinosi, qora materiya, neytrino xossalari, nuklon stabilligi, o‘ta yangi yulduzlar, gamma nurlar va neytrino astronomiyasi, astrofizika, kosmologiya, zarralar fizikasi. Ключевые слова: космические лучи, сольнечное нейтрино, темная материя, свойства нейтрино, стабильность нуклона, сверхновые звезды, астрономия гамма лучей и нейтрино, астрофизика, космология, физика частиц. Key words: cosmic rays, solar neutrino, dark matter, properties of neutrinos, stability of the nucleon, supernova, astronomy of gamma rays and neutrinos, astrophysics, cosmology, particle physics. Tezlatkichlarsiz astrozarralar fizikasi katta sohani o‘z ichiga oladi. Bu sohaga Koinot nurlari fizikasi, Quyosh neytrinosi fizikasi, qora materiya, neytrino xossalari, nuklon stabilligi, o‘ta yangi yulduzlar, gamma nurlar va neytrino astronomiyasi, astrofizika, kosmologiya va zarralar fizikasi kabi bo‘limlar kiradi. Tezlatkichlarsiz astrozarralar fizikasi uchun umumiy xususiyat shundan iboratki, bu soha koinotdagi tabiiy jarayonlarni o‘rganish bilan shug‘ullanadi. Tezlatgichlarsiz astrozarralar fizikasining ahamiyati shundan iboratki, unda zarralarning tabiiy holdagi xususiyatlari o‘rganiladi, Tezlatgichlarda esa sun’iy sharoitdagi xususiyatlar o‘rganiladi. Lekin bu xususiyatlar tabiiy jarayonlardagiga qaraganda aniq bo‘lmaydi. Bundan, ya’ni zarralarning tabiiy holatdagi xususiyatlarini o‘rganishdan asosiy maqsad bu jarayonlarning umuman Olam va Yerdagi hayot evolyusiyasidagi o‘rni va rolini aniqlash, hamda keyingi taraqqiyotni istiqbollashdan iborat deb qarashimiz mumkin. Albatta, mikroolam xususiyatlari, ya’ni zarralar, ularning xususiyatlarini zamonaviy tezlatgichlarda o‘rganish ancha qulay, o‘rganilayotgan jarayon uchun zarur statistik “voqealar” to‘plamini juda qisqa vaqt ichida yig‘ib olish mumkin. Lekin bu statistik ma’lumot, ta’kidlab o‘tganimizdek, sun’iy sharoit, ya’ni o‘ta past bosim va zarralar dastasining o‘ta zich holatida olinadi, tabiiy sharoitlarda emas. Shu sababli ham tezlatgichlarsiz astrozarralar fizikasining ahamiyati va olingan natijalarning ilmiy qiymati o‘ta muhim ahamiyat kasb etadi. Shu nuqtai - nazardan ham dunyo miqiyosida, ya’ni jahondagi tezlatgichlarsiz astrozarralar fizikasi sohasida faoliyat olib boruvchi ilmiy markazlarda hozirda olib borilayotgan ilmiy -tadqiqot ishlari, soha muammolari va istiqbolda rejalashtirilayotgan tadqiqotlar to‘g‘risida ma’lumot berish, olingan natijalarni muhokama qilish katta ahamiyat kasb etadi. Shu sohadagi muhim yo‘nalishlardan biri - bu Quyosh neytrinosi tabiatini o‘rganish hisoblanadi. Hozirda Gran Sasso yer osti laboratoriyasi (Gran Sasso Underground Laboratory, Rim shahridan 100 km janubda joylashgan) da Quyosh neytrinosini o‘rganish bo‘yicha 2 ta eksperiment o‘tkazilmoqda: bular Boreksino (Borexino) va IKARUS (ICARUS) eksperimentlaridir. Boreksino MeV energiyadan past energiyalarda Quyosh neytrinosini o‘rganadigan ssintillyatsion detektordir. Qayd qilish reaksiyasi neytrino- elektron sochilishi bo‘lib uning qayd qilish energiyasi 250 keV dan boshlanadi. Boreksino detektorining asosiy maqsadi real vaqt rejimida 862 keV energiyali berilliy Quyosh neytrinosi oqimini o‘lchashdan iborat. Detektor 2200 fotokuchaytirgichlar bilan o‘ralgan diametri 8.5 metrga teng neylon sferik idishga solingan 300 tonna suyuq ssintillyatordan iborat. Boreksinoning prototipi – Sanovchi Test Mashinasi (Counting Test Facility (CTF)) bo‘lib eng past o‘lchashlarni ham qayd qilishni namoyish qilish maqsadida qurilgan edi. Bu detektorda Quyosh neytrinosidan tashqari o‘ta yangi yulduzlar va Yerdan kelayotgan (geoneytrinolar) neytrinolar ham o‘rganiladi. Bu detektor Gran Sasso laboratoriyasining S zalida joylashtirilgan. IKARUS esa suyuq argonli vaqt-proeksion kamera (Time Projection Chamber (TPC)) bo‘lib ionlashtiruvchi zarralarning 3 o‘lchovli tasvirini va ajralib chiqadigan energiyasini aniqlashga imkon beradi. Detektor har bir voqeaning 3 o‘lchovli tasvirini tiklashga imkon beradi va dE/dx energiya yo‘qotishni katta aniqlikda ifodalaydi. Bu detektor p → π +... +ν kabi nuklon parchalanishlarini ham qayd qilishga, ya’ni proton parchalanishini qayd qilishga yoki proton (nuklon) stabilligiini isbotlashga ham mo ‘ljallangan. Ma’lumki, hozirda uch turdagi neytrinolar massalarining yuqori chegaralarigina ma’lum va ular massalarini yuqori aniqlikda aniqlash muhim ahamiyatga ega. Beta-parchalanish spektrini oxirgi holatdagi zarralar holatida aniqlash kinematik jihatdan neytrino massasini aniqlashga imkon beradi. Shu maqsadda hozirda KATRIN betta- spektrometrining sezgirligini bir tartibga oshirish, 2 TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI ANIQ FANLAR 1/2018 (14) ya’ni 0.2 eV/c2 darajaga erishish ustida ish olib borilmoqda. Bolometrlar sezgirligi ham ular erishishi mumkin bo‘lgan texnologik chegaraga hali yetib borgani yo‘q va vaqti kelib KATRIN betta-spektrometri sezgirligidan ham yaxshi darajaga erishishi mumkin. Ularning imkoniyatini oshirish ishlari hozirda keng darajada olib borilmoqda. Ma’lumki, hozirda neytrino tabiati to‘g‘risida ikki xil qarash mavjud, ya’ni Veyl tipidagi va Mayorano tipidagi neytrinolar to‘g‘risidagi bashoratlar ilgari surilgan. Lekin tajribada biror - bir qarash uzul- kesil tasdiqlangan emas. Neytrinosiz ikkilamchi betta parchalanishning aniq signali neytrinoning Mayorana tipidagi neytrino, ya’ni haqiqiy neytral zarra, ekanligini isbotlaydi va uning massasi masshtabini aniqlashtiradi. Hozirda neytrinoning 3 ta massa kengligi mavjud. Hozirda mavjud CUORICINO va NEMO-3 eksperimentlarida neytrino massasi ≥ 500 MeV oraliqda izlanmoqda. Bu tajriba 1-kenglikka tegishli. Yaqin 5 yil ichida ishga tushushrilishi rejalashtirilayotgan Yevropa detektorlari - GERDA, CUORE, Super-NEMO va COBRAning massa kengligi 50-100 MeV ni tashkil qiladi. Bu detektorlar bilan Yevropa tadqiqot markazlari neytrino massasini aniqlash sohasida oldingi o‘rinlarni egallashadi va natijaga erishishga yaqin turishibdi. Yangi avlod detektorlari, 1 tonna faol massaga, yaxshi ajratish qobiliyatiga va past fonga ega yangi avlod detektorlari massa kengligini 20-50 MeV ga yetkazishi mumkin. Va nihoyat turli yadro izotoplari hamda turli eksperimental texnika zarur effekt orqali neytrino massasini aniqlashga imkon berishi mumkin. Keyinchalik 20 MeV dan past kenglikka ega detektorlarni yaratish ustida ham ishlanmoqda. Keyingi o‘n yil mobaynida bunga erishish kutilmoqda. Neytrino aralashish parametrlarini tadqiq qilish ham neytrino fizikasining muhim muammolaridan biridir. Neytrino massasi matritsasida, ya’ni turli avlod neytrinolarining aralashishini bayon qiluvchi matritsa strukturasi zarralar fizikasi va kosmologiya uchun katta ahamiyat kasb etadi. Quyosh, o‘ta yangi yulduzlar va boshqa astrofizik ob’ektlardan kelayotgan neytrinolar bilan o‘tkazilgan tajribalar ularning aynan qaysi manbalardan kelayotganini aniqlashga imkon bermaydi. Lekin neytrino tabiati va neytrino aralashish parametri to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlar olish mumkin bo‘ladi. Shu sababli aralashish parametrini reaktor va tezlatgich neytrinolarini o‘rganish orqali topish ahamiyat kasb etadi. Quyosh, o‘ta yangi yulduz va Yerdan kelayotgan past energiyali neytrinolarni o‘rganish ham muhim muammolardan biri sanaladi. Past energiyali neytrinolar turli tabiiy manbalar tomonidan hosil qilinadi. Bular - Quyosh yadrosi, o‘ta yangi yulduzlar portlashi va Yerning ichidagi radioaktiv moddalar betta- parchalanishidan hosil bo‘lgan neytrinolardir. Ularni o‘rganish ular hosil bo‘lgan manbalar dinamikasini o‘rganishga imkon beradi. Ikkinchi tomondan sun’iy manbalardan olingan natijalarni solishtirish orqali neytrino tabiatini aniqlashga imkon beradi. GALLEX va GNO eksperimentlari neytrino ossillyatsiyasini o‘rganishda katta rol o‘ynaydi. Shu bilan birga past energiyali neytrinolar tabiati ham shu eksperimentlarda o‘rganiladi. Neytrino tabiati LVD (Gran Sasso), IceCube/AMANDA (Janubiy kutb), Super-Kamiokande (Yaponiya) va SNO (Kanada) eksperimentlarida ham o‘rganilmoqda. Yuqori energiyali neytrinolarni o‘rganish ham muhim yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. Yuqori energiyali neytrinolarni o‘rganish ishlari eng yirik neytrino teleskopi NT200 (Baykal ko‘lida, Rossiya) va AMANDA teleskoplari (Janubiy kutbda joylashtirilgan) yordamida olib boriladi. Bundan tashqari shu maqsadda ANTARES, NEMO va NESTOR loyihalari doirasida O‘rta yer dengizi suv ostida katta suv osti teleskopi qurish rejalashtirilgan. Eng yosh va istiqbolli yo‘nalishlardan biri qora materiyani o‘rganish sohasidir. Kosmologik va Galaktik qora materiyaning tabiatini tushunish muammosi bizning zarralar fizikasini va bizni o‘rab turgan Koinotni tushunishimiz uchun katta ahamiyat kasb etadi. Qora materiya muammosining oddiy yechimi kuchsiz o‘zaro ta’sirlashuvchi massiv zarralar - vimplar (Weak Interactive Massive Particles –WIMP) Koinot paydo bo‘lishining dastlabki bosqichlarida paydo bo‘lgan, va eng yengil super- simmetrik zarra- neytralino mavjudligini ko‘rsatadi. Bu zarralar mavjudligi Katta adron kollayderi (KAK) tajribalarida kuzatilishi mumkin. Lekin super- simmetrik zarralarning tezlatgichlarda kuzatilishi ularning qora materiyaga tegishliligini bildirmaydi. Super- simmetrik zarralarning Samon yo‘li galosi asosiy komponentasi sifatida mavjudligi turli yo‘llar bilan qayd qilinishi mumkin. Bu tadqiqotlar natijasida super-simmetrik zarralar – neytralinolar mavjudligini ko‘rsatuvchi signallar DAMA va CDMS guruhlari tomonidan e’lon qilingan. So‘nggi bir necha yil mobaynida vimplarni qidirish bo‘yicha bajarilgan ishlar katta natija bermadi. Lekin keyingi 10 yil mobaynida ularni kuzatish mumkinligi taxmin qilinmoqda. Qora materiyani to‘g‘ridan to‘g‘ri kuzatish ishlari Qora materiyani bilvosita qidirish ishlari dasturining bir qismi sifatida olib borilmoqda. Bunda gamma va neytrino teleskoplari, uchar sharlar va Yerning sun’iy yo‘ldoshlariga o‘rnatilgan detektorlar keng qo‘llanilmoqda. Shu maqsadda yaratilgan AMS detektori eng so‘nggi klass detektori hisoblanadi va u Halqaro kosmik stansiyada 3 yil mobaynida tadqiqot olib borishga mo‘ljallangan. Nazariy yo‘l bilan mavjudligi yuqori darajada asoslangan sovuq qora materiyaga nomzod aksiondir. Galaktik aksionlarni izlash AQSh va Yaponiyada olib borilmoqda. Yevropada esa Quyosh aksionlarini izlash SERN dagi CAST eksperimentida olib borilmoqda. Bu eksperimentda aksion parametrlari keng tanlab olingan va natija issiq qora materiyani ham qamrab oladi. Shu sababli CAST eksperimenti AQSh va Yaponiyada olib borilayotgan 3 TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI ANIQ FANLAR 1/2018 (14) eksperimentlarni to‘ldiruvchi eksperiment hisoblanadi. Materiyaning qora materiyaga o‘xshash yangi shakllaridan biri qora energiya hisoblanadi. Bugungi kunda qora energiya tabiatini o‘rganish fizika va kosmologiyaning eng muhim muammolaridan biridir. Qora energiya o‘zining kosmos evolyusiyasiga ta’siri orqali tadqiq qilinishi mumkin. Bu yo‘nalishdagi tadqiqotlar an’anaviy astronomik texnikalar yordamida olib boriladi. Lekin zarralar tabiatini o‘rganuvchi fiziklar, ham nazariyotchilar va ham eksperimentatorlar bunday loyihalar doirasidagi tadqiqot ishlariga qabul qilinadilar. Hozirda AQSh da fiziklarni katta DE loyihasiga kirgan SNAP va LSST ekspermentlariga jalb qilish ishlari olib borilmoqda. Shu ma’noda Yevropadagi astrozarralar fizikasi jamiyatining ham faoliyati faollashgan. Proton parchalanishini qayd qilish zarralar fizikasi va kosmologiyaning eng muhim kashfiyotlaridan biri bo‘lar edi. Protonning stabil emasligi Standart modelning kengaytirilgan ko ‘rinishlaridan kelib chiqadi. Eksperiment aniqligini bir tartib oshirish bu hodisaning sodir bo‘lish yoki bo‘lmasligini aniqlashga imkon berar edi. Kelajakda 105-106 hajmdagi protonli suyuqlikli detektorlar yaratish bu masalani hal qilishga va astrofizik tabiatga ega past energiyali neytrinolarni qayd qilishga imkon bergan bo‘lar edi. Shu maqsadda MEMPHYS –suv-Cherenkov, LENA – suyuq ssintillyatsion va GLACIER – suyuq argonli detektorlar takomillashtirilishi ko‘zda tutilgan. Yuqori energiyali koinot nurlari keng atmosfera jalalari, (KASCADE-Grande, Tunka va IceTop ekspermentlari), sharlar yordamida atmosferadan tashqarida (TRACER va CREAM eksperimentlari) va Yerning sun’iy yo‘ldoshlariga o‘rnatilgan (Pamela and AMS eksperimentlari) detektorlar yordamida o‘rganib kelingan. Hozirda bu sohadagi tadqiqotlar keng ko‘lamda olib borilmoqda. Koinot nularini qayd qilish mexanizmi Yuqori energiyali gamma nurlarni o‘rganishda Yerda o‘rnatilgan gamma nur abservatoriyalari yetakchi o‘rinni egallaydi. Kuzatuvlar, asosan, H.E.S.S. va MAGIC eksperimentlari, Koinotda yuqori energiyali gamma nur manbalari ko‘pligini ko‘rsatdi. Bu manbalarning ayrimlari gamma nurlar diapazonida eng ko‘p energiya chiqarib, ko‘rinadigan nur va boshqa to‘lqin uzunliklar diapazonida kam energiya chiqarishi ma’lum bo‘ldi. Lekin bu yo‘nalishdagi ishlarni yanada yaxshilash uchun yuqori sezgirlikka ega yangi avlod detektorlari zarurligi talab qilinmoqda. Galaktik va galaktikadan tashqaridagi yuqori energiyali gamma nur manbalarini o‘rganish uchun yangi avlod detektorlarini yaratish (masalan, CTA – Cherenkov Telescope Array teleskopi) va bundan tashqari ularning sezgi rligi bir tartib yuqori bo‘lishi va energiya oralig‘i katta bo‘lishi talab qilinadi. Shundagina olingan natijalar ishnchliligi va aniqligi jihatdan zamon talabiga javob beradi. Bu maqsadda Cherenkov nurlanishlarini qayd qiluvchi teleskoplar tizimini yaratish maqsadga muvofiq deb qaralmoqda. Bunday teleskoplar tizimini shimoliy va janubiy yarim sharlarda o‘rnatish va ularning tizimli ishlashini yo‘lga qo‘yish yuqori energiyali gamma nurlar tabiatini, ular manbalarini, bunday manbalar xaritasini tuzishni sistemali amalga oshirishga imkon bergan bo‘lar edi. H.E.S.S. teleskopi tizimi 4 TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI ANIQ FANLAR 1/2018 (14) Gravitatsion to‘lqinlar katta qayd qilinish ehtimolligiga ega bo‘lishiga qaramasdan yaqin kunlargacha ularni qayd qilish amalga oshmadi. Bu maqsaddagi urinishlar kuzatuvlarni davomli amalga oshirish bilan bir qatorda mavjud detektorlar sezgirligini oshirishga qaratilishi kerak. LIGO va VIRGO kollaboratsiyalari tomonidan 2016 yil 11 fevralda gravitatsion to‘lqinlarning tajribada kuzatilganligi e’lon qilindi. Bu gravitatsion to‘lqin 29 va 36 Quyosh massasiga teng ikkita qora tuynikning birlashishi natijasida sodir bo‘lgani va manbagacha bo‘lgan masofa 1,3 mlrd yorug‘lik yiliga tengligi xabar qilindi. Gravitatsion to‘lqinlarga keyinroq alohida batafsil to‘xtalamiz. Virgo interferrometrining yuqoridan ko‘rinishi Gravitatsion to‘lqin detektorlarining hozirgi va kelajakda kutilayotgan sezgirliklari. Uzluksiz chiziqlar mavjud detektorlar sezgirligi. Nuqtali chiziqlar yangi detektorlar sezgirligi. Tezlatgichlarsiz astrozarralar fizikasi insoniyat, asosan, yoshlar dunyoqarashi kengayishida katta rol o‘ynaydi. Bu soha keng va turli muammolarni o‘zida qamrab olishi bilan ajralib turadi. Bu esa sohaga qiziqqan yoshlarning fikrlash doirasini kengaytirishi bilan birga, ularni keng va qiziqarli sohaga olib kirishi bilan ham ahamiyatlidir. Shu sababli ham bu sohaga kirgan tadqiqot yo‘nalishlarini yanada batafsil qarab chiqish keyingi izlanishlarimiz asosini tashkil qiladi va ularga kengroq to‘xtalamiz. Katalog: uploadfiles uploadfiles -> West virginia cities uploadfiles -> Pedagogika 2016, 4-son 1 uploadfiles -> 2017, 4-son 1 Bosh muharrir: sharipov shavkat Safarovich Download 6.07 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|