Витаминлар организм учун зарур бўлган моддалардан бўлиб, улар коферментлик ролини ўйнайди. Улар ўсимлик, ҳайвонот ва инсон организмида модда алмашувининг асосий регулятори сифатида, ферментлар биосинтезида иштирок этади

Витаминлар

Витаминлар организм учун зарур бўлган моддалардан бўлиб, улар коферментлик ролини ўйнайди. Улар ўсимлик, ҳайвонот ва инсон организмида модда алмашувининг асосий регулятори сифатида, ферментлар биосинтезида иштирок этади. Витаминлар кўпчилик оқсиллар билан бирикиб ферментлар ҳосил қилади, баъзилари эса аминокислоталар, масалан, биотин, аспарагин, серин ва бошқалар, алмашинувида иштирок этади.

Витамин С. (l-аскорбин кислотаси)
Бу биринчи витамин ҳисобланади. У рангсиз кристалл модда, Т_суюқл.192С, сувда яхши эрийди, спиртда ёмон эрийди. Витамин С, умуман, жуда кўп ўсимликларнинг гулларида, меваларида бўлади, айниқса наъматакларда, масалан, Беггер наъматаги (RosabeggerianaSchrenk), бурушқоқ наъматак (RosarugosaThunb), даурия наъматаги (RosadavuricaPall), зангезур наъматаги (RosazangezuraP.Yarosch), итбурун наъматаги (RosaCaninaL.); қорақанд (смородина) - RibesnigrumL.; ўрмон қулупнайи (ер тут) - FragаriavescaL. каби ўсимликларда кўп тарқалган бўлади ва улардан ажратиб олинади. Витамин С ни биринчи бўлиб Сент Дъорди индивидуал ҳолатда ажратиб олган ва сўнг синтез қилинган.
Витамин С (I) ўсимлик тўқималарида оксидланиб дикетогулон (II) ҳолатга ўтади ва кучли қайтарилганда лактон (III) ҳолатга айланади. Бу жараён жуда осон кетади ва хужайрада оксидланиш-қайтарилиш реакцияси вазифасини ўтайди.

Организмда Витамин С етишмаса организм қувватсизлашади ва ҳар хил инфекцияларга қаршилик кўрсата олмайди, натижада цинга (скорбут) касаллиги келиб чиқади.
Витамин РР (Никотин кислота ёки унинг амиди)
Кофермент ролини ўйнайди ва оксидланиш-қайтарилиш жараёнида қатнашади. Агар улар организмда етишмаса пеллагра касаллиги келиб чиқади.
Витамин РР нинг организмда ҳосил қиладиган коферментларига мисол қилиб дифосфопиридиннуклеотидни келтириш мумукун:


Витамин Е. (-, -, -токофероллар)

-Токоферол: [6-окси-2,5,7,8,-тетраметил-2-(4’,8’,12’-триметилтридецил)-хроман].
- ва -Токоферолларнинг тузилиши -токоферолдан, унинг бензол халқасидаги метил гурухларини бошқача жойлашиши билан фарқланади.
Витамин Е табиатда жуда кўп тарқалган ва асосан кўк ўтларда бўлади. Витамин Е таркибига кирувчи токоферолларнинг асосий функцияси нафас олиш тизимида қатнашиши ва фосфорланиш ҳамда организмдаги ёғларни ва бошқа енгил оксидланувчи моддаларни оксидланишидан сақлашдан иборатдир.
Ҳайвонлар организмида витамин Е етишмаслиги кўп патологик ҳолатларни келтириб чиқаради - эркакларида хомила ҳосил қилиш фаолиятини, урғочиларида эса, хомилани нормал сақлаш қобилиятини йўқотади.
Витамин Е нинг ҳайвонлар организмида нормал ҳолатда бўлиши юқоридаги ҳолатларнинг олдини олади ва организмда хомилаларни яхши ўсишида катта роль ўйнайди.