Xalqimiz azaldan bizning yerlarimizni uning ozodligi, mustaqilligi va chegaralari daxlsizligi uchun kurashgan bosqinchilardan himoya qilgan qahramonlarini ulug'lab kelgan

Mamlakatimizda 9 may - Xotira va qadrlash kuni munosabati bilan Ikkinchi Jahon urushida halok bo'lganlar xotirasini abadiylashtirish, yer yuzida tinchlik va osoyishtalik uchun jonini fido qilgan faxriylarga hurmat bajo keltirish munosabati bilan davlat tarixi va madaniyat muzeyida "Farg'onaliklar front oldida va ortida  ” nomli ko'rgazma o'z ish faoliyatini boshladi.

 

Xalqimiz azaldan bizning yerlarimizni uning ozodligi, mustaqilligi va chegaralari daxlsizligi uchun kurashgan bosqinchilardan himoya qilgan qahramonlarini ulug'lab kelgan. Ikkinchi Jahon urushida halok bo'lgan minglab vatandoshlarimizning xotirasi, otashin janglardan tirik qaytgan bobolarimiz uchun g'amxo'rlik va rahmdillikning namoyon bo'lishi, kuchli imonli ota-bobolarimiz orqa tomondan og'ir kunlarni jasorat bilan boshdan kechirgan, og'ir sinovlarda o'zlarini yo'qotmagan chinakam milliy urf-odatga aylangan. Ushbu shafqatsiz urushda qatnashgan 1,5 million o'zbekning yarim milliondan oshig'i halok bo'lganini xalqimiz doimo yodda tutadi.

 

Urushda Farg'ona viloyatidan 240 mingdan ortiq farg'onaliklar qatnashgan, shundan 14 ming 912 nafari harbiy orden va medallar bilan taqdirlangan. Shulardan 52 640 nafar askar uyga qaytmadi. Urush yillarida o'zbek xalqi millionlab oilalar va bolalarni front orti hududlaridan evakuatsiya qildi, ularga so'nggi nonni berdi va bu xalqimizning oliyjanobligini, rahm-shafqatini va rahm-shafqatini yaqqol namoyon etdi. Farg'ona viloyatiga 92,400 dan ortiq evakuatsiya qilingan, shundan qariyb 43,6 ming kishi Farg'ona, Marg'ilon va Qo'qonda, qolganlari esa mintaqalarda

 

Ekspozitsiyada jangchilarning moddiy yodgorliklari muhim o'rin egallaydi. Paltolar, paltolar, shlyapalar, dubulg'alar, naushnikli shlyapalar, gimnastika, dushman o'qidan otilgan dala sumkalari. Shuningdek, ko'plab fotosuratlar. Yostiqlar va ro'mollar saqlanib qolgan. Eng ta'sirli narsa bu "Yurikdan dadamga" deb nomlangan kashtalar, ro'molcha - "Farg'onadan salomlar" kashtasi bilan notanish jangchiga sovg'a. Bunday sovg'alarni askarlarga ayollar, xotinlar, yaqinlar tomonidan aziz odamlarining qaytib kelishini kutib yuborishdi.

 

Ko'rgazma vitrinalarida harbiy xususiyatlarni - telefonlar, yozuv mashinkalari, Morse apparatlari, radio qabul qiluvchilarni ko'rish mumkin. Ko'ngillilarning ularni frontga yuborishni iltimos qilgan ko'plab murojaatlari ham e'tiborni tortadi. Va nafaqat erkaklar, balki ayollar ham. Ko'rgazma vitrinlarida bizda o'nlab shunday bayonotlar bor - hayajonli, yurakni ezadigan chiziqlar bilan - Farg'ona korxonalari ishchilari, ofis ishchilari va talabalar.

 

Farg'ona qahramonlari portretlari diqqatni tortadi. Ular orasida Teshaboy Odilovning - Soxning tog 'qishlog'idagi o'qituvchisi, Leningrad frontining taniqli mergani, 100 dan ortiq fashistlarni o'ldirgan mashhur kishilardan biri. Sirojiddin Valiev - urushdan oldin Farg'ona davlat pedagogika institutini bitirgan farg'onalik o'qituvchi, urushda skaut bo'lgan va yuqori mukofotga sazovor bo'lgan. Donbassni ozod qilish paytida o'ldirilgan. Farg'ona qahramonlaridan birinchisi Ahmadjon Shukurov ushbu unvonga 1943 yilda Orol viloyati Zolotaryovka qishlog'i yaqinidagi jangda ko'rsatgan jasorati uchun berilgan. Keyin qishloqqa hamyurtimiz - Shukurovka nomi berildi. A. Shukurov portreti bilan bezatilgan gilam juda qiziqarli. Uning tarixi quyidagicha: 1942 yilda T. Adilov Leningrad frontida ordeni bilan taqdirlanganda, uning fotosurati ko'plab gazetalarda paydo bo'ldi. Ushbu fotosurat matodan moyli bo'yoqlarda portret bilan gilam to'qigan noma'lum rassom, ehtimol toshkentlik. Ushbu gilamchalarning bir nechtasi ham Odilovning vatanida So'xda tugagan. 1987 yilda uni muzeyga topshirishdi.

 

Ro'zimat Usmonov - 1939 yilda Armiya safiga chaqirildi. Ammo urush boshlandi. U o'z qo'shinlari bilan janglardan chekinib, Kurskka etib bordi, so'ng hujumda yana chegaraga, so'ng Berliga yo'l oldi. 1946 yilda uyga qaytdi. Ikki marta yaralangan.

 

1942 yilda Janubi-g'arbiy frontda bo'lganimda, gazetalardan birida Sverdlovsk zavodining mashhur po'lat ishchisi Narulla Bazetov haqida o'qidim. Men unga raqobat qilishni taklif qilgan xatni yozdim: Bazetov ko'proq po'lat beradi, Usmonov esa dushmanni mag'lub qiladi. Old va orqa o'rtasida o'ziga xos raqobat boshlandi.

 

Taxminan bir vaqtning o'zida, 1942 yilda N. Bazetov orqada, R. Usmonov esa frontda mukofotlandi.

 

Ammo 1942 yil oxirida Bazetovga R. Usmonov vafot etganligi to'g'risida xabar keladi. Aslida Usmonov o'lmagan, ammo jiddiy yaralangan, bir necha oy kasalxonada yotgan, keyin navbatga qaytgan. Urushdan keyin u o'zining shaxsiy kolxozida birinchi bo'lib usta, keyin rais bo'lib ishladi. 20 yildan ko'proq vaqt davomida tuman suv xo'jaligida ishlagan. 1967 yilda televizorda men "Narulla Bazetov" hujjatli filmini ko'rdim, u front va orqa o'rtasidagi raqobatni yoritgan va Bazetov uni o'lgan deb bilgan. Men unga telegramma yubordim va o'sha yili ular Sverdlovskda uchrashishdi.

 

Qahramonlarning portretlari farg'onalik rassom V. Kuzkovskiy tomonidan 1943 yilda yaratilgan.

 

V. Kuzkovskiyning "Frontdan yangiliklar" deb nomlangan rasm va rasm, xuddi shu tarzda 1943 yilda tuval ustiga yog'li bo'yoq bilan bo'yalgan. Oldingi qismda harbiy odamning old tomonda yangiliklar to'g'risida chol bilan gaplashayotgani tasviri. Odamlar old tomondan, karnaydan etkazilgan yangiliklarni kutish uchun binoning yoniga to'planishdi. Rasm ko'rgazma markazida namoyish etiladi.

 

Shu kunlarda muzeyga ko'plab mehmonlar kelishmoqda. Kattalar, keksalar va yoshlar sifatida: universitet talabalari, maktab, litsey, kollej o'quvchilari. Ushbu ekspozitsiyada olimlar ushbu sanaga bag'ishlangan tadbirlarni o'tkazadilar. Ma'ruzalar mavzulari bir-biridan farq qiladi: "Ikkinchi Jahon urushi davrida Farg'ona aholisining hissasi", "Ikkinchi Jahon urushi davrida xalq ta'limi", "Farg'ona aholisi orqa va frontda".

 

Bu erda ular o'qituvchilar tarix darslarida bir necha bor aytib o'tgan ko'p narsalarni ko'rishlari, o'z vatanlarining o'tmishi haqidagi bilimlarini boyitishlari mumkin. O'z xalqi nomidan xizmat qilgan odamlar haqida bilib oling. Ularning xotirasini saqlab qolish uchun nima qilinganini va ularning xizmatlarini ko'rib chiqing. Haqiqiy hayotni tarixiy voqealar bilan tajriba qiling.

 

Umuman olganda, ekspozitsiya tashrif buyuruvchilarda katta taassurot qoldirdi. Har bir inson urush haqida iloji boricha ko'proq ma'lumotga ega bo'lishi, o'z jonini ayamagan, Vatan mustaqilligi uchun kurashgan, Vatanida Tinchlik uchun g'alaba uchun ishlaganlarni eslab qolishi kerak.

 

Nafaqat muzeyda, balki Xotira va qadrlash kuniga bag'ishlangan turli xil tadbirlar arafasida "ochiq eshiklar" ni o'tkazish odatiy holga aylangan. Biz bunday ko'rgazmalarni o'quv muassasalarida o'tkazamiz, faxriylar bilan uchrashuvlar tashkil etamiz.

 

Erkin va mustaqil hayot, musaffo osmon nomi bilan qurbon bo'lganlarning xotirasini abadiy saqlash, urush faxriylariga hurmat va ehtiromimizni izhor qilish bizning muqaddas burchimizdir.

 
 

Muzey ilmiy xodimlari:   Zumrad Ahmedova

 

                                                      Nigora Rahmonova