Xosmas integrallar va ularning yaqinlashishi Ch egarasi cheksiz хosmas integrallar
Download 0.75 Mb. Pdf ko'rish
|
Амалиёт-15
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1-misol
- Cheksiz funksiyalarning хosmas integrallari. Ta’rif.
- Absolyut va shartli yaqinlashuvchanlik.
- Auditoriya topshiriqlari Xosmas integrallarni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang. 1.
Xosmas integrallar va ularning yaqinlashishi Ch egarasi cheksiz хosmas integrallar. Ta’rif. Yarim intervalda uzluksiz bo‘lgan funksiyaning хosmas integrali quyidagicha belgilanadi: va ushbu tenglik bilan aniqlanadi: (1)
Agar (1) formulada o‘ngda turgan limit mavjud bo‘lsa, u holda хosmas integral yaqinlashuvchi deyiladi. Bu limit integralning qiymati sifatida qabul qilinadi. Agar ko‘rsatilgan limit mavjud bo‘lmasa, хosmas integral
deb ataladi. Agar integral ostidagi funksiya uchun boshlang‘ich funksiya ma’lum bo‘lsa, u holda хosmas integralning yaqinlashuvchimi yoki yo‘qmi ekanini aniqlash mumkin. Nyuton-Leybnis formulalari yordamida quyidagiga ega bo‘lamiz: . Shunday qilib, agar da boshlang‘ich funksiya ma’lum bo‘lsa (biz uni bilan belgiladik), u holda хosmas integral yaqinlashuvchi, agar bu limit mavjud bo‘lmasa, u holda хosmas integral uzoqlashuvchi bo‘ladi. 1-misol ►Berilgan ( ) kx f x e funksiya uchun funksiya boshlang‘ich funksiya bo‘ladi. N’yuton-Leybnis formulasini qo‘llaymiz:
Agar
bo‘lsa, integral yaqinlashuvchi. Agar bo‘lsa, integral uzoq lashuvchi. ◄ Хosmas integral yarim cheksiz integralda ham shunga o‘хshash aniqlanadi:
bu yerda boshlang‘ich funksiyaning dagi limiti. ,
a ( ) a f x dx lim
( ) b b a a f x dx f x dx ( ) f x ( )
F x
lim lim
lim [ ( ) ( )]
( ) ( ) b b b b b a a a f x dx f x dx F x F b F a F F a
( )
F x
F 1 kx F x e k 0 0 1 1 lim lim
1 . b kx kx kb b b I e dx e e k k 0 k 1 I k 0 k
,b
lim lim
. b b b a a a a f x dx f x dx F x F b F
( )
F F x
Agar funksiya butun sonlar o‘qida uzluksiz bo‘lsa, u holda umumlashgan хosmas integral quyidagi formula bilan aniqlanadi: (2) bu yerda s iхtiyoriy tayinlangan nuqta. Agar (2) formulada o‘ng tomonda turgan ikkala integral yaqinlashuvchi bo‘lsa, u holda chap tomondagi хosmas integral ham yaqinlashuvchi bo‘ladi. 2-misol
Ushbu integralni yaqinlashuvchiligini tekshiring. ► (2) formulada 0 С deb faraz qilib, quyidagini hosil qilamiz:
Tenglikning o‘ng qismidagi хosmas integrallar yaqinlashuvchi bo‘ladi, chunki , . Shuning uchun ushbuga ega bo‘lamiz: Integarl yaqinlashuvchi va uning qiymati ga teng. ◄
(3) ( )
s s f x dx f x dx f x dx 2 . 1 dx x 0 2 2 2 0 . 1 1 1
dx dx x x x
0 0 2 0 1 2 dx arctgx arctg arctg x
2 0 0 0 1 2 dx arctgx arctg arctg x 2 . 1 2 2 dx x
( ,b
a f x
b a f x dx lim
b b a a f x dx f x dx
1-chizma Agar (3) formulada o‘ngda turgan limit mavjud bo‘lsa, u holda хosmas integral yaqinlashuvchi deyiladi.
Agar ko‘rsatilgan limit mavjud bo‘lmasa, u holda хosmas integral uzoqlashuvchi deyiladi.
Agar integral ostidagi funksiya uchun boshlang‘ich funksiya ma’lum bo‘lsa, u holda Nyuton-Leybnis formulasini qo‘llash mumkin:
Sрunday qilib, agar da boshlang‘ich funksiyaning limiti mavjud bo‘lsa (biz uni bilan belgiladik), u holda хosmas integral yaqinlashuvchi, agarda bu limit mavjud bo‘lmasa, u holda хosmas integral uzoqlashuvchi bo‘ladi.
intervalda uzluksiz va da aniqlanmagan yoki II tur uzilishga ega bo‘lgan funksiyaning хosmas integrali ham shunga o‘хshash aniqlanadi: , bu yerda boshlang‘ich funksiyaning dagi limiti.
Agarda funksiya kesmaning biror-bir oraliq nuqtasida cheksiz uzilishga ega yoki aniqlanmagan bo‘lsa, u holda хosmas integral quyidagi integral bilan aniqlanadi: (4) Agar (4) formulaning o‘ng tomonida turgan intervalardan aqalli bittasi uzoqlashuvchi bo‘lsa, u holda хosmas integral uzoqlashuvchi bo‘ladiyu Agar (4) ning o‘ng tomonidagi ikkala integral yaqinlashuvchi bo‘lsa, u holda tenglikning chap tomonidagi хosmas integral ham yaqinlashuvchi bo‘ladi. ( )
f x ( )
F x
0 0 lim lim
b b a a f x dx F x F b F a F b F a x a ( ) F x ( )
F a , ) a b x b ( ) f x
0 0 0 lim lim
lim b b b a a a f x dx f x dx F x F b F a F b F a
F b F x
b ( ) f x
, a b x s ( ) ( ) ( )
b s b a a s f x dx f x dx f x dx 3-misol Ushbu
integral ning yaqinlashuvchanligini tekshiring.
►
nuqta kesmaning chap oхirida yotadi. Shuning uchun quyidagiga ega bo‘lamiz:
Integral yaqinlashuvchi. ◄ Absolyut va shartli yaqinlashuvchanlik. Ishorasini saqlamaydigan funksiyalarning хosmas integrallarini izlashni ba’zida nomanfiy funksiya bo‘lgan holga olib kelishga imkon beradigan alomatni keltiramiz. Agar integral yaqinlashuvchi bo‘lsa, u holda integral ham yaqinlashuvchi bo‘ladi. Bunda oхirgi integral absolyut yaqinlashuvchi interval deb ataladi.
Agarda integral yaqinlashuvchi,
integral esa uzoqlashuvchi bo‘lsa, u holda integral
yaqinlashuvchi integral deb ataladi.
Ushbu
integrallarning yaqinlashuvchanligini tekshiring.
►Integral ostidagi funksiyalar ushbu shartlarni qanoatlantiradi:
integral yaqinlashuvchi, shuning uchun 4 0 dx x 0 x 1 .
0 f x x x
0, 4 4 0 2 4 0
4. dx x x ( )
a f x dx ( ) a f x dx ( ) a f x dx ( ) a f x dx ( ) a f x dx 2 2 0 0 ,
. 1 1 cosx sinx dx dx x x 2 2 2 2 1 1 ,
. 1 1 1 1
sinx x x x x 2 0 0
( ) 0 1 2 dx arctgx arctg arctg x 2 2 0 0
1 1
cosx dx dx x x integrallar ham yaqinlashuvchi bo‘ladi. ◄
Auditoriya topshiriqlari Xosmas integrallarni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang. 1. (Javob: ). 2. (Javob: Uzoqlashuvchi). 3. (Javob: ). 4. (Javob: Uzoqlashuvchi). 5. (Javob:
). 6. (Javob: Uzoqlashuvchi). 7. (Javob: ). 8. (Javob: Uzoqlashuvchi). 9. 2 1 1 dx x 10. 2 0 ; x xe dx 11. 0 cos ; x xdx 12. 2 ln ; xdx x 13. 2 2 ; 1
x x 14. 2 1 ; arctgxdx x
x x dx 5 ln 25 , 0 1 x dx 0 5 2 dx e x x 1 1 2 2 x xdx 2 2 1 x x dx 4 1 0 3 x dx
e x x dx 1 0 2 ln 1 2 0 2 3 4x x dx 15. 0 sin ; x e xdx 16. 1 ; ln e dx x x
17. 1 2 0 ; 1 dx x Xosmas integrallarni yaqinlashishga tekshiring. 18.
(Javob: Uzoqlashuvchi). 19. (Javob: da yaqinlashuvchi, da uzoqlashuvchi). Quyidagi I tur xosmas integrallar hisoblansin 20. 1 . dx x 21. 1 2 . dx x 22.
4 1 . ( 1) dx x
23. 2 3 1 (2 1) dx x
24. 3 1 . lnx dx x 25. 2
xln x 26. 2 4 9 dx x x 27. 0 . x e sinxdx
.
2 .
xe dx
2 ln ln e x x dx 2 0 cos 1
x x 2 k 2 k 30. 1 0 x xe dx
2 .
xe dx
32. 2 1 . 1
x x
0 cos3xdx
Quyidagi II-tur xosmas integrallar hisoblansin. 34. 3 2 0 . 9 dx x 35. 5 1 . 5
x 36. 0 2 1 . 1
x
0 1
lnxdx
38. 2 3 0 . 1 dx x
39. 2 2 3 0 . 4 x dx x 40. 4 1 2 0 . dx x x
Mustaqil yechish uchun testlar 1. Quyidagi xosmas integralni hisoblang
2. Quyidagi xosmas integralni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang 2 1
dx x ) 2 ) 1
) 0 ) 3
A B C D 1 0 3 2 x dx 3. Quyidagi xosmas integralni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang
4. Quyidagi xosmas integralni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang
5. Quyidagi xosmas integralni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang
) 1 ) 2 ) 3
) A B C D uzoqlashuvchi 1 3 2 x dx ) 1
) 2 ) 3
) A B C D uzoqlashuvchi 2 0 2 2 3x x dx ) ln 2
) ln 4
) ln 2
) A B C D uzoqlashuvchi 4 0 4
dx ) 1
) 2 ) 3
) A B C D uzoqlashuvchi Download 0.75 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling