Yunusova mohlroy eks 4-22 fan:makroiqtisodiyot y.m.sh Ishsizlik va uning turlari Ishsizlik mamalakat aholisiga bevosita ta’sir qiladigan salbiy jarayondir,tabiyki insonlar uchun o’z ishlab turgan ishini yo’qotishi yashash sharoitining pasayishiga va ba’zida psixologik tushkunlikka va jamiyatdagi kattab noroziliklarga sabab bo’ladi.Shu sababdandir balki ko’plab siyosatchilar tomonidan debatlarda ishsizlik asosiy mavzuga aylanadi. Ishsizlik darajasi deb ishsizlar sonini ishchi kuchi soniga nisbatan(%hisobida)aytiladi va uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin. - Ishsizlik darajasi deb ishsizlar sonini ishchi kuchi soniga nisbatan(%hisobida)aytiladi va uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin.
- ishsizlik darajasi=_ishsizlar soni__________*100
- ishchi kuchi soni
Har kuni dunyoning har xil nuqtalarida odamlar o’z ishlarini yo’qotishadi, tashlab ketishadi yoki aksincha ba’zi ish izlab yurgan ishsizlar ishlarga joylashishadi.Umuman olganda iqtisodiyotda bu holat odatiydek, birok ishsizlikning tabiy darajasini nimalar belgilanishini va qaysi omillar qay tarzda ta’sir ko’rsatishni qisqa qilib aytib bo’lmaydi, shu sababli quyida bu tushunchalarga kengroq yondashamiz va ishchi kuchi dinamikasi modelini keltirib o’tamiz. - Har kuni dunyoning har xil nuqtalarida odamlar o’z ishlarini yo’qotishadi, tashlab ketishadi yoki aksincha ba’zi ish izlab yurgan ishsizlar ishlarga joylashishadi.Umuman olganda iqtisodiyotda bu holat odatiydek, birok ishsizlikning tabiy darajasini nimalar belgilanishini va qaysi omillar qay tarzda ta’sir ko’rsatishni qisqa qilib aytib bo’lmaydi, shu sababli quyida bu tushunchalarga kengroq yondashamiz va ishchi kuchi dinamikasi modelini keltirib o’tamiz.
L ishchi kuchi sonini belgilasin,E esa ishlayotgan ishchi kuchi soni va U ishsizlar soni bo’lsin. O’z-o’zidan ma’lumki,ishchi kuchi ishsizlar va ish bilan bandlarning yig’indisiga teng bo’ladi: - L ishchi kuchi sonini belgilasin,E esa ishlayotgan ishchi kuchi soni va U ishsizlar soni bo’lsin. O’z-o’zidan ma’lumki,ishchi kuchi ishsizlar va ish bilan bandlarning yig’indisiga teng bo’ladi:
- L=E+U
- Ishsizlik darajasi mamlakatdagi ishsizlar soninig umumiy ishchi kuchga nisbati oraliq aniqlandi,ya’ni quyidagicha;
- ishsizlik darajasi=U___L
-
ISHSIZLIK TURLARI - 1Tarkibiy ishsizlik
- 2Davriy ishsizlik
- 1.Ma’lumki ,iqtisodiyotning rivojlanishi bilan uning tarkibida turli o’zgarishlar ro’y beradi.Yangi texnologiyalarning ishlab chiqarishga qo’llanishi natijasida ba’zi bir tarmoq va soha mahsulotlariga bo’lgan talab qisqarib,zamonaviy mahsulot turlariga talab o’sadi. Natijada ba’zi bir kasb yoki mutaxasislik turlaridagi ishchilarga talabning qisqarishi yoki umuman yo’qolishi ularning o’z kasb va mutaxasissliklarini o’zgarishi yoki shunaday kasblarga talab saqlanib qolgan joylarga ko’chib o’tishga majibur qilib qo’yadi.Ular yangi Kasib mutaxasisslikni o’zlashtirib yoki boshqa joylarga ko’chib o’tib, yangi ishga joylashunga qadar bo’lgan ishsizlik TARKIBIY ISHSIZLIK deb ataladi.
Davriy ishsizlik - Iqtisodiy davrning inqiroz fazasi bilan bog’liq bo’lib,u ishlab chiqarishning pasayishi va yalpi talabning qisqarishi natijasida vujdga keladi.O’z tovar va xizmatlariga nisbatan talabning qisqarishiga duch kelgan tadbirkorlar ishlab chiqarish hajmini kamaytirish maqsadida ishchilarni ishdan bo’shata boshlaydilar Shu tariqa iqtisodiyotda davriy ishsizlik paydo bo’ladi. Davriy ishsizlik haqiqiy darajadagi ishsizlikning tabiy darajadan farqlanishni ko’rsatadi. Ishsizlikning bu turi majburiy ishsizlk hisoblanadi va iqtisodiy davrlarning yuksalish fazasida mavjud bo’lmaydi.
Ishsizlikning tabiy darajasi - Ishsizlikning tabiy darajasi holatida mamlakatdagi barcha resurslardan to’laligicha foydalanish orqali yaratilishi mumkin bo’lgan mahsulotlarning umumiy hajmiga mamalakat iqtisodiyotning ishlab chiqarish potensial deb ataladi.Potensial YAIM hisoblashda mamalakatda ishsizlik mutloq yo’q deb emas,balki ishsizlik mavjud,biroq u tabiy darajada deb hisoblanadi.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!
Do'stlaringiz bilan baham: |
