Зеленая и Бежевая Абстрактные Узоры Уход за домом Советы Листинговая Презентация

---

Azimjon Karimov
Iqtisodiy
indekslar

---

Indeks so'zi lotincha "Index" atamasidan olingan
bo'lib, belgi, ko'rsatkich degan ma'noni bildiradi.
Lekin har qanday ko'rsatkich ham indeks deb
atalavermaydi. Indeks - bu bevosita qo'shib
bo'lmaydigan bo'laklardan tashkil topgan ikki
to’plamli taqqoslashga aytiladi.

---

Statistikada shunday hodisalar uchraydiki, ularga
mumkin bo'lmagan sharoitda umumlashtirib baho
berish (mahsulotni moddiy natural formulada
o'zgarishini yoki narxlarni, tannarx va boshqalarni
baholash) zaruriyati tug'iladi.
Indeks tushunchasi.
Statistikada shunday hodisalar uchraydiki, ularga mumkin
bo'lmagan sharoitda umumlashtirib baho berish
(mahsulotni moddiy natural formulada o'zgarishini yoki
narxlarni, tannarx va boshqalarni baholash) zaruriyati
tug'iladi.

---

Indeks metodi yordamida murakkab hodisalarning vaqt
bo'yicha va hududiy o'zgarishi, reja va buyurtmalar bajarilishi
o'rganiladi. Mana shu vazifalarga qarab indekslar quyidagi
turlarga bo'linadi: dinamika indekslari; hududiy indekslar; reja
yoki buyurtmalarning bajarilishi indekslari.
Алохида индекслар:
Алохида индекслар мохияти жихатидан динамика
нисбий микдорларига якин булиб, урганилаётган ходиса
ё микдори (хажмини)нинг, ё бахоси (нархи)нинг, ё
таннархининг ёки мехнат талабчанлинигининг вакт
ичида узгаришини тавсифлайди

---

Микдор индекси
Бир хил турдаги махсулот буйича
Алохида индекслар
iq=q1:q0
2.Бахо индекси
ip=p1:p0
\3.Таннарх индекси
iс=с1:с0
4.Вакт сарфи индекси
it=t0:t1
5.Мехнат унумдорлиги индекси
iv=v1:v0

---

Agregat Indekslar:
Agregat indekslar deb,maxsus taqqoslagichlar(vazn) yordamida
joriy va o'tgan davrlar uchun hisoblangan to'plamlarni o'zaro
taqqoslashga aytiladi.
Har qanday agregat indeksni boshqa indekslardan farqi va o'ziga
xos xususiyati shundaki, uning sur'ati va maxrajida ikki
ko'rsatkich ko'paytmasining yig'indisi keltiriladi, ulardan bittasi,
ya'ni indekslashtirilayotgan belgi
o'zgaradi, ikkinchisi -indeks vazni o'zgarmas bo'lad.

---

Indekslarning turlari va tasnifiIndekslar qanday jarayonni
ta`riflashi va vazifalari jihatidan to`rt turga bo`linadi:
dinamika indekslari, reja (shartnomani) bajarish
indekslari, hududiy indekslar va xalqaro indekslar.
Hududiy indekslar turli hududlarga yoki obyektlarga
tegishli iqtisodiy hodisalarning o`zaro nisbatini
ko`rsatadi. Ular ayrim viloyat va mintaqalar rivojlanish
darajasi va ixtisoslashishi, milliy iqtisodiyotga
qo`shayotgan hissasi kabi muhim masalalarni
o`rganishda asosiy qurol hisoblanadi.

---

Xalqaro indekslar iqtisodiy hodisalarning butun jahon va
jo`g`rofiy mintaqalar miqyosida rivojlanish darajasi,
mamlakatlar ijtimoiy - iqtisodiy taraqqiyot yo`lida erishgan
qiyosiy darajalarini tavsiflaydi.
Dinamika, rejani bajarish, hududiy va xalqaro indekslarni
hisoblash bir qator umumiy va xususiy muammolar bilan
bog`liq. Ularni har taraflama o`rganish, yechish yo`llarini
topish va ilmiy asoslash indekslar nazariyasining bosh
vazifasi hisoblanadi.

---

Dinamika indekslarini hisoblash uslubiyati esa ilmiy
asosda har taraflama ishlangan bo`lib, ular timsolida
indekslar nazariyasining xususiyatlari ham yaqqol
ko`rinadi. Umuman indeks metodining vujudga kelishi
ana shu dinamika indekslaridan boshlanadi. Bundan
buyon indekslar ustida so`z yuritilganda dinamika
indekslari nazarda tutiladi.

---

Indekslar murakkab hodisaning ayrim elementlari, ularning
bir xil to`dalari va umuman murakkab hodisa uchun
hisoblanishi mumkin. Shu jihatdan ular guruhiy, yakka va
umumiy indekslarga bo`linadi.
Qanday ko`rsatkichlar indekslashtirilishiga qarab, iqtisodiy
indekslar miqdoriy ko`rsatkichlar indeksiga va sifat
ko`rsatkichlar indeksiga bo`linadi.