-aminokislota tasnifi І. radikalni (R) kimyoviy strukturasiga kora: ch2 – ch – cooh nh2 fenilalanin

Aminokislotalarning gomologik qatori aminosirka kislotadan boshlanadi. Aminochumoli kislota mavjud emas. Aminokislotalarni nomlashda emperik va sistematik nomenklaturadan foydalaniladi.

Emperik nomenklatura bo’yicha nomlashda aminokislotalar nomi tegishli kislota nomi oldiga amino so’zi qo’shib hosil qilinadi. Karboksil va aminoguruhlarning holati -, -, γ- kabi hariflar bilan ifodalaniladi. Sistematik nomenklaturada esa aminoguruhning holati raqamlar bilan ko’rsatiladi va aminokislotalarning nomi tegishli to’yingan uglevodorod nomidan hosil qilinadi.

Masalan:

-aminokislota tasnifi

І. radikalni (R) kimyoviy strukturasiga kora:

CH2 – CH – COOH

NH2

fenilalanin

б) alifatik: glicin, alanin, valin, serin, glutamin

кислота.

а) aromatik: fenilalanin, tirozin.

в) geterociklik: тriptofan, gistidin, oksiprolin, prolin.

COOH – CH2 – CH2 – CH – COOH

NH2

glutamin kislota

N

СООH

H

prolin

ІI. Kislota asos xossasiga kora:

neytral, asosli va kislotali aminokislotalar

а) neytral – bu monoaminomonokarbon

glicin izoleycin serin prolin

alanin metionin treonin triptofan

valin fenialanin aspargin leycin glutamin

alanin

CH3 – CH – COOH

NH2

b) asosli – bu diaminomonokarbon kislotalar, musbat zaryadli: arginin, gistidin, lizin.

lizin

в) kislotali– bu monoaminodinokarbon kislotalar, manfiy zaryadli: aspargin kislota, glutamin kislota

cistein, tirozin.

NH2 – (CH2)3 – CH2 – CH – COOH

NH2

aspargin kislota

НООС– CH2 – CH – COOH

NH2

ІІІ. Radikalni kutubliliga karab yoki suv bilan ta’sirlanishi xossasiga kura aminokislotlar bulinadi:

а) nopolyar (gidrofob);

а) almashtirib bulmaydigan(10):

б) polyar (gidrofil).

 

ІV. Fiziologik yeki biologik kiymatiga kura

aminokislotlar bulinadi:

 

 

b) Almashtirib buladigan:

glitsin, alanin, serin, asparaginovaya kislota, glutaminovaya kislota, asparagin, glutamin, sistein, sistin, tirozin.

 

arginin metionin

valin treonin

gistidin triptofan

izoleysin fenilalanin

leysin lizin

a- aminokislotalar yuqori temperaturada suyuqlanadi , uchuvchan emas, suvda eriydi va qutbsiz organik erituvchilarda erimaydi –bunga sabab bipolyarligi. Suvli eritmalarda pH ning kattaligiga qarab quydagi muvozanat holatda bo’ladi: H3N---CH(R)---COOH kation 2 –asosli k-ta kuchli kislotali muxit. H3N—CH(R)---COO` bipolyar ,kuchsiz kislotali muxit H2N---CH(R)—COO’ anion ,kuchli ishqoriy muxit

Aminokislotalarning kislota va asos xossalarini ularni ajratish va aniqlash uchun ion almashinuvchi xromatografiyani qo’llashga imkon beradi.

--COOH guruhi reaksiyalari

a) Tuzlar hosil bo’lishi



R---CH---COOH+NaOH - R-CH—COONa+H2O

| |

NH2 NH2

a-aminokislotalar og’ir metall kationlari bilan , masalan ,

Cu(OH)2 bilan ko’k yashil rangli kristall ichki kompleks tuzlari hosil qiladi,

Bular XELATLAR deyiladi.