' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko

/«(aralash m a) 

8

<°(F e)  =  - 

7

 

’- T l

 -  -

4

;  <°(Fe)  =  ¥   =  °>35  yoki 35%;

m

 (aralashm a) 

8

co(Cu)  =  — w(-c-u)-  -  ;  co(Cu)  =  ^   =  0,3125  yoki 31,25%.

m

 (aralashma) 

8

13.18. 

M assasi  8,9  g  b o ig a n   m agniy,  alum iniy  va  tem ir 

aralashmasi  bor.  Aralashmaga  sovuqda  m o i  m iqdor  konsentrlan­

gan  nitrat  kislota  bilan  ishlov  berilganda  reaksiyaga  kirishmagan

631

qoldiqning  massasi  4,1  g  ni  tashkil  etdi.  Shu  qoldiqqa  konsentr­

langan  ishqor  eritm asi  bilan  ishlov  berildi,  bunda  massasi  1,4  g 

b o'lgan  aralashm aning  bir  qismi  erim ay  qoldi.  A ralashm adagi 

metallarning massa ulushlarini aniqlang. 

Javobi:

 53,93%  Mg;  30,34% 

Al;  15,73%  Fe.

1 3 .1 9 .  N ik el,  pyx  va  k u m u sh   m e ta lla ri  k u k u n la rin in g  

aralashm asi  bor.  Bu  aralashm aning  massasi  4,58  g  b o'lgan  bir 

qismiga  konsentrlangan  ishqor  eritmasi  bilan  ishlov  berildi  va  224 

ml  hajm  gaz  olindi.  A ralashm aning  massasi  11,45  g  bo'lgan  yana 

bir  qismiga  suyultirilgan  sulfat  kislota  bilan  ishlov  berildi.  Bunda

2 ,2 4   1  h ajm n i  eg allag an   gaz  ajralib   c h iq d i.  A ralash m ad ag i 

m etallarning  massa  ulushini  aniqlang. 

Javobi:  38%

  N i;  14,19% 

Zn;  47,16%  Ag.

13.20.  Aluminiy  bilan  n om a'lum   metall  oksid  kukunlarining 

aralashmasi  bor,  bunda  metall  + 2   oksidlanish  darajasini  nam oyon 

qiladi.  Massasi  3,58  g  b o ig a n   bu  aralashm a  nam unasini  ishqor 

eritmasiga solindi va shunday gaz olindiki,  uning yonishidan massasi

1,08  g  b o ig a n   suv  hosil  bo'ldi.  Q attiq  qoldiqni  eritish  uchun 

zichligi  1,14  g /m l,  massa  ulushi  20%  b o ig a n   25,8  ml  hajmli  sulfat 

kislota eritmasi sarf qilindi. Aluminiy bilan aralashmada yana qanday 

oksid  bor? 

Javobi:

  MgO.

Qotishmalar.  Intermetall  birikmalar

13.21.  Qalay bilan natriyning interm etall birikmasida  natriyning 

massa  ulushi  20,5%  ga  teng.  Interm etall  birikm aning  formulasini 

aniqlang.

Yechish.

  Hisoblash  uchun  massasi  100  g  b o ig a n   birikm a  n a ­

munasini  tanlab  olamiz.  N atriy  va  qalay  m oddalarining  massasini 

va  m iqdorini  aniqlaymiz:

/«(Na)  =  mco(Na);  m(Na)  =  100 • 0,205  g  =  20,5  g;

/?(Na)  =  5 S n ;  «(Na)  = ^

 mol  = 0,89 mol;

A z(N a) 

23

w(Sn)  = 

m

 -  w(Na); 

m(

Sn)  =  (100 -  20,5)  = 79,5  g;

n(Sn'1 =  J f t f n )

  ’ 

=   T l f  

m

0 1

  =  

6 7

  m 0 l ‘

Interm etall birikma tarkibiga kiradigan natriy va qalay moddalari 

m iqdorlarining  nisbatini  topamiz:

Tenglikning  o 'n g  qismini  0,67  ga  b o ‘lib  quyidagini  olamiz: 

« (N a):« (S n )  =  1 ,33:1.

In te rm e ta ll  b irik m a la rn in g   ta rk ib i  o d a td a   b u tu n   so n li 

koeffitsiyentlari b o ig a n   form ulalar bilan  ifodalanadi.  Butun  sonlar 

bilan  ifodalangan  «(N a)  va  «(Sn)  orasidagi  nisbatni  topish  uchun 

tenglikning  o ‘ng  qismini  3  ga  ko‘paytirish  kerak.  U  vaqtda:

«(Na)  :  «(Sn)  =  3,99:  3  =  4  :  3  b o iad i.

Shunday  qilib,  intermetall  birikm aning  formulasi  N a4Sn3.

13.22.  Agar  kum ushning  massa  ulushi  87%  ni  tashkil  etsa, 

alum iniy  bilan  kum ushning  interm etall  birikm asining  formulasini 

aniqlang. 

Javobi:

 Ag5 Al3.

13.23.  Tem ir  bilan  n o m a iu m   m etallning  interm etall  birik­

masining  tarkibi  F e5M e2|  formula  bilan  ifodalanadi.  Tem irning 

birikm adagi  massa  ulushi  17%  ni  tashkil  etadi.  T em irning  bu 

birikmasi  tarkibiga  qanday  metall  kiradi? 

Javobi:

  rux.

13.24.  M assasi  29.9  g  b o ig a n   interm etall  N a4Pb  birikm a 

nam unasi  bor  N a4Pb3  tarkibli  birikm ani  olish  uchun  nam unaga 

qancha  massa  q o 'rg'oshin  qo'shish  kerak?

Yechish.

  N a 4Pb  b irik m a sid a n   N a 4P b 3  b irik m asig a  o ‘tish 

jarayonini  quyidagi  tenglam a  bilan  ifodalash  mumkin:

N a.P b  +  8Pb  =   N a  Pb„

*1 

4 

9

D astlabki  nam unaga  kirgan  N a4Pb  m oddasining  m iqdorini 

aniqlaymiz:

"  (N a‘ pb)  = 

■

  "

 (N a

Ш тЫ

  =  ° -:1 mo1-

Reaksiya  tenglam asidan  quyidagi  kelib  chiqadi:

- (N| f b-   =  I ;  « (Pb)  =  8« (N a4Pb); 

n

 (Pb) = 8  ■

 0,1 mol  =  0,8 mol.

П

 ( r b )  

о

K o'rsatilgan  birikm ani  olish  uch un   kerak  bo'ladigan  q o 'rg 'o ­

shin  massasini  aniqlaymiz:

m(Pb)  =  «(Pb)  •  M (Pb); 

m{

Pb)  =  0,8  • 207  g =  165,6  g.

13.25.  Massasi  134,7  g  bo'lgan  N a 4Sn3  tarkibli  birikm a  olish 

uchun  qalay  va  N a 2Sn  birikm asidan  qancha  massa  olish  kerak? 

Javobi:

  35,7  g  Sn;  99  g  N a,Sn.

1 3 .2 6.  M assasi  112  g  b o ig a n   N aH g   in term etall  birikm a 

nam unasini  olish  uchun  N a 3Hg  va  N aH g,  birikm alari  suyuqlan- 

tirildi.  Bu  birikm alardan  qancha  massadan  olingan? 

Javobi:

  27  g 

N a 3Hg;  85  g  N aH g,.

13.27.  Massasi  62,1  g  b o ig a n   q o ‘rg‘oshin  va  massasi  36  g 

b o igan  magniy suyuqlantirildi.  Qotishmada magniyning massa ulushi 

18,8%  ga  teng  b o ig a n   interm etall  birikmasi  hosil  b o id i.  Olingan 

birikm aning  massasi  qanchaga  teng?

Yechish.

  Olingan  interm etall  birikm aning  massasini 

m

  harfi 

bilan  belgilaym iz.  Reaksiyaga  kirishgan  q o ‘rg‘oshin  va  magniy 

massasini  aniqlaymiz:

Q o‘rg‘oshin  va  magniy  m oddalarining  m iqdori  quyidagidan 

iborat:

Q o ‘rg‘o sh in   va  m agniy  m o d d alari  m iq d o rin in g   n isb atin i 

topamiz:

« (P b ):  «(Mg)  = 

=  0,0039 

m

  :  0,0078 

m =

  1 :2 ,

y a’ni  birikm aning  form ulasi  P b M g 2,  uning  hosil  b o iis h   reak ­

siyasining  tenglam asi  esa

Rb  +  2M g  =   PbMg,

Q otishm a  olish  uchun  olingan  q o ‘rg‘oshin  va  magniy  m odda- 

larining  m iqdorini  aniqlaymiz:

Binobarin,  magniy  m o'l  m iqdorda  olingan.  Reaksiya  ten g ­

lam asidan  quyidagi  kelib  chiqadi:

m(Pb)  =  /исо(РЬ);  /«(Pb)  =  /«0,812  g; 

w(Mg)  =  mio(Mg);  m(Mg)  = 

m

 0,188  g.

«'(Pb)  = 

mol  =  0,3 mol; 

«'(Mg)  = 

Щ

  mol  =  1,5  mol.

Hosil  bo'lgan  intermetall  birikmaning  massasini  aniqlaymiz: 

m(PbMg,) =//(PbMg2) . 

M'{

PbMg2);  /n'(PbMg2) -   0,3• 255  g  = 76,5g.

13.28.  Magniy  bilan  surma  interm etall  birikma  hosil  qiladi, 

surm aning  birikmadagi  massa  ulushi  78%  ni  tashkil  etadi.  Massasi 

21 ,6   g  b o ‘lgan  m a g n iy   va  m assasi  89,6  g  b o 'lg a n   s u rm a  

suyuqlantirilganda  bu  birikm aning  qanday  massasi  hosil  bo'ladi. 

Javobi:

  98,4  g.

13.29.  Bronza  turlaridan  birining  tarkibida  mis  (massa  ulushi 

85%),  qalay  (12%)  va  nix  (3%)  bor.  M assasi  30  g  bo'lgan  bronza 

nam unasiga konsentrlangan  nitrat kislota ta ’siridan azot  (IV)  oksid 

ajralib  chiqdi.  N orm al  sharoitda  olingan  gazning  hajmini  aniqlang. 

Javobi:

  19,8  /.

13.30.  Qalay  bilan  q o 'rg ‘oshinning  qotishm asini  tayyorlash 

zarur,  unda  q o ‘rg‘oshinning  massa  ulushi  46,5%  ga  teng.  Qalay 

(IV)  oksid  va  q o 'rg 'o sh in   (II)  oksidni  k o 'm ir  bilan  qaytarib, 

massasi  44,5  g  bo 'lgan  kerakli  q o tish m a  hosil  bo 'lish i  uch u n  

oksidlardan  qanchadan  massa  olish  kerak? 

Javobi:

  30,2  g  SnO ,  va 

22,3  g  RbO.

Standart  elektrod  potensiallari  qatori*

13.31.  Rux quyidagi suvli  eritm alar bilan o'zaro ta ’sir  qiladimi:

a) 

1M

  HCI;  b) 

1M

  N iS 0 4;  d) 

1M

  M g (N O ,)2?

Yechish.

  Standart  elektrod  potensiallari  qatoridan  (5-  ilovaga 

qarang)  rux, vodorod,  nikel va magniy elektrodlari potensiallarining 

qiym atini  topamiz:

F°

 

-   _o 

V** 

F° 

- O F 0 

-

  -0   25  V

Zn2+/Zn~ 

’ 

’

 

2 W + / H 2  ~   U ’ 

N i l + f   N i   ~  

V

>

Rux elektrodining standart elektrod  potensiali vodorod va  nikel 

e le k tro d la rin in g   s ta n d a rt  e le k tro d   p o te n s ia lla rid a n   k ich ik , 

binobarin,  rux  xlorid  kislota  va  nikel  (II)  sulfat  eritm alari  bilan 

o 'zaro   ta ’sir  qiladi:

Zn + 2HC1  =  Z n C l2  + H 2  T 

Zn  + N iS 0 4  =  Z n S 0 4  + Ni

*  Bu  nom  o ‘quv  adabiyotlarida  foydalaniladigan  elektrokimyoviy  kuclila- 

nish  «qatori»  terminiga  qaraganda  aniqroq.

**Birliklarning  xalqaro  belgilanishida  volt  В  —  V  olingan.

R ux  e le k tro d in in g   s ta n d a rt  e le k tro d   p o te n s ia li  m agniy 

elektrodnikidan  katta,  binobarin,  rux  magniy  tuzlari  eritm alari 

bilan  reaksiyaga  kirishmaydi.

13.32.  Quyidagi  elektrolitlarning  suvli  eritm alari  bilan  tem ir 

reaksiyaga  kirisha  oladimi:

a) 

\M

  KC1;  b) 

\M

  M n S 0 4;  d)  1

M

  H C I;  e) 

\M

  C u ( N 0 3)2; 

f)  1

M

  Z n S 0 4? 

Javobi:

  a,  b,  f   —  kirishmaydi;  d,  e  —  kirishadi.

13.33.  Quyidagi  tuzlar  eritm asining  aralashmasi  bor:  natriy 

sulfat,  marganes  (II)  sulfat  va  mis  (II)  sulfat.  Bu  eritm a  elektroliz 

qilinganda qanday m oddalar va  qanday tartibda  ajralib  chiqadi?

Yechish.

  Standart  elektrod  potensiallari  qatoriga  qarab  quyi-

d ag ilarn i  an iq lay m iz: 

=  -2,71  V,  Г  _2+/^   = -1 ,1 8   V,

E

\

 

=  0,34  V.

G/ 

+/Cu 

9

K atodda  elektrod  potensiali  ko'proq  musbat  qiymatli  metall 

kationlari  oson  qaytariladi,  ya’ni  mis  ionlari:

C u2+  +  

2e~

 =   Cu

M isdan  keyin  m arganes  (II)  kationlari  m arganes  m etalini 

hosil  qilib  qaytariladi:

M n 2+  +  

2e~

 =   M n

Suvli  eritm ada  natriy  kationini  qaytarib  bo'lm aydi.  Shuning 

uchun  M n2+  qaytarilishi  tam om   b o ig a n d a n   so'ng  faqat  suvning 

zaryadsizlanishi  sodir  bo'ladi:

2H 20   +  

2 e-=

  2 0 H “   +  H 2

Eritm ada  anionlarning  faqat  bir  xili  —  sulfat  ionlari  bo'ladi. 

Bu  ionlar  suvli  eritm alarda  oksidlanm avdi,  suv  oksidlanishga  u ch­

raydi:

2H 20   -  

4e~

 =   4 H +  +  0 2

13.34.  M agniy  xlorid,  nikel  (II)  sulfat,  rux  n itra t  tuzlari 

eritmalarining aralashmalari elektroliz qilinganda elektrodlarda qaysi 

m oddalar va  qanday tartibda  ajralib  chiqadi?

13.35.  Massasi  80  g  b o 'lg an  rux  plastinkasi  q o 'rg 'o sh in   (II) 

nitrat  eritmasiga  tushirildi.  M a’lum  vaqtdan  so'ng  plastinkaning 

massasi 94,2 g ga teng b o iib  qoldi.  Ruxning qanday massasi eritmaga 

io n la r  k o 'rin is h id a   o 'tg a n ?   Q o 'rg 'o s h in n in g   q an d ay   m assasi 

plastinkada o'tirgan?

Yechish.

  Standart elektrod potensiallar qatoridan 

= -0 ,7 6   V,

E

°pb2

  ь

  = _ 0 ,13  V  ekanligini  topam iz.  Binobarin,  rux  qo ‘rg‘oshin

(II)  nitrat  eritmasi  bilan  o'zaro  ta ’sir  etadi:

Zn  + P b (N 0 3)2  =  Z n (N O j)2  + Pb

Quyidagi  belgilarni  kiritamiz:  /?i(Zn)  va 

m(

Pb)  —  erigan  rux­

ning  va  qo'rg'oshinning  massalari; 

m]

  —  plastinkaning  dastlabki 

massasi, 

m2 —

  plastinkaning  oxirgi  massasi.

P lastinka  m assasining  o ‘zgarishi  q o ‘rg‘o sh in n in g   o 'tirish i 

(m assaning  oshishi)  va  ruxning  erishi  (m assaning  kamayishi)  bilan 

bogiiq.  Binobarin:

m{

Pb) -  m(Zn)  = 

m2

  -  

m

];  m(Pb) -  

m(

Zn)  =  (94,2 -  80) g;

/w(Pb) -  m(Zn)  =  14,2 

g. 

(a)

Reaksiyada  ishtirok  etgan  rux  va  qo'rg 'o shin  m oddalarining 

m iqdorini  aniqlaymiz;

=

 

" < Z n ) = i § ^ n , o l ;

Reaksiya  tenglamasidan 

n{

Z n)  =   «(Pb)  kelib  chiqadi,  b in o ­

barin,

m(Zn)  _   m(Pb)

65 

“   207

(a)  va  (b)  tenglam alar  sistemasini  yechib  quyidagini  topamiz: 

m{

Zn)  =   6,5  g,  m(Pb)  =   20,7  g.

13.36.  M arganesdan  qilingan  detal  qalay  (II)  sulfat  eritmasiga 

tushirildi.  Bir  oz  vaqtdan  so'ng  detal  massasi  2,56  g  ga  oshdi. 

Elektrodga  qalayning  qanday  massasi  o 'tirg an ?  M arganesning 

qanday  massasi  eritmaga  o'tgan? 

Javobi:

  4,76  g  Sn;  2,2  g  Mn.

13.37.  Massasi  73  g bo'lgan  rux  nam unasi  massasi  240 g bo'lgan 

nikel  (II)  sulfat  eritmasiga  botirilan.  Bir  oz  vaqtdan  so'ng  nam una 

massasi  71,8  ga  teng  bo'lib  qoldi.  Reaksiyadan  keyin  eritmadagi 

rux  sulfatning  massa  ulushini  aniqlang. 

Javobi:

  13,3%.

13.38.  Rux plastinkasi  qandaydir  metall  sulfat  eritmasiga boti- 

rildi.  Eritm aning  massasi  50  g  ga  teng.  Sulfatda  m etall  +2  oksid-

lanish  darajasiga ega.  Bir oz vaqtdan  so'ng plastinka  massasi  1,08 g 

ga  ortdi.  Bunda  rux  sulfatning  eritm adagi  massa  ulushi  6,58%  ga 

teng b o iib   qoldi.  Plastinkada  qanday metall  ajralib  chiqqan?

Yechish.

  Reaksiya  tenglam asini  quyidagi  ko'rinishda  ko'rsatish 

m um kin.

Zn  +  M e S 0 2  =   Z n S 0 4  +  Me

Plastinka  massasi  1,08  g  ortgan  bo'lsa,  u  holda  eritm a  massasi 

shunchaga kamaygan.  Eritm aning reaksiyadan  keyingi 

tri

 massasini 

topamiz:

m' -   m -  Am;  rri -

  (50 -  1,08) g  =  48,92 g,

bunda 

m—

reaksiyagacha bo'lgan eritmaning massasi; 

Am

 —  reaksiya 

davomida eritma  massasining o'zgarishi.  Hosil bo'lgan rux sulfatning 

massasini  topamiz:

m (Z n S 0 4) -  w'co(ZnS04);  m (Z n S 0 4)  =  48,92 • 0,0658 g  =  3,22 g. 

Rux  sulfat  m oddasining  m iqdori  quyidagiga  teng  bo'ladi:

"(Z n S 0 <,  = 

» < Z « S O . ) - ^   mol  = 0 ,0 2 mol.

Reaksiya tenglamasidan:

rt(Zn)  = « (Z n S 0 4);  «(Zn)  =  0,02 mol; 

л(Ме)  = « (Z n S 0 4);  n(Me)  =  0,02 mol

ekanligi  kelib  chiqadi.

Binobarin,  eritm aga  0,02  m ol  m odda  m iqdorida  rux  o'tgan, 

elektrodda esa metall  Me xuddi shuncha m odda miqdorida o'tirgan. 

Eritm aga  o'tgan  ruxning  massasini  aniqlaymiz:

m{Zri) -

 «(Zn)  • 

M (

Zn);  m(Zn)  =  0,02 • 65 g  =  1,3 g.

Elektrodda  ajralib  chiqqan  m etallning  massasini  aniqlaymiz:

m(Me) 

=m(Zn)

  + 

Am;

  m(Me)  =  (1,3 + 1,08) g  =  2,38 g.

M etallning  m olyar  massasini  hisoblaymiz:

M ( M e )  = S

I :  M ( M e )   =  o §   g/mo1  = 119g/mo1

Elektrodda  ajralib  chiqqan  m etall  —  qalay.

13.39.  Tem ir  bo'lakchasi  birikm alarda  +1  oksidlanish  d ara­

jasini  namoyon  qiladigan  nom a'lum   m etall  nitrat  eritmasiga  tushi- 

rildi.  Metall  nam unasining  massasi  16  g  ga  ortdi.  Olingan  tem ir

(II)  nitrat  eritmasi  orqali  m o'l  m iqdor  vodorod  suifid  o'tkazildi, 

bunda  massasi  8,8  g  bo'lgan  tem ir  (II)  suifid  olindi.

Eritm adan  qaysi  metall  ajratib  olingan. 

Javobi:

  kumush.

13.40.  Massasi  248  g bo'lgan  mis  (II)  sulfat eritmasiga  massasi 

20  g  bo'lgan  magniy  kukuni  solindi.  Bir  oz  vaqtdan  so'ng  metall 

ch o 'k m a  yig'ildi  va  quritildi.  Uning  massasi  28  g  ni  tashkil  etdi. 

Olingan  eritm adagi  magniy  sulfatning  massa  ulushini  aniqlang. 

Javobu:

  10%.

14.  A SO SIY  GRUPPACHANING  METALLARI 

Ishqoriy  metallar

14.1.  Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga  imkon beradigan 

reaksiyalaming  tenglam alarini  yozing.

a)  Na  -»  NaOH  -»  N a2S 0 4  ->  N aC l  -»  Na

b)  KOH  ->  K H S 0 4  ->  K 2S 0 3  ->  KC1  - » к

Eritm alarda  boradigan  reaksiyalam ing  tenglam alarini  ionli  va 

qisqartirilgan  ionli  shakllarda  yozing.

11.2.  Kaliyning  kislorodli  birikmasida  m etallning massa  ulushi 

44,8%  ni  tashkil  etadi.  Shu  birikm aning  eng  oddiy  formulasini 

aniqlang. 

Javobi:

  K O v

14.3.  K C N ,  K jSiO j,  N a 2H P 0 4  tu zlarin in g   gidrolizlanish 

reak siy alarin in g   te n g la m a la rin i  q isq a rtirilg a n   io n li,  ionli  va 

m olekular  shakllarda  yozing.

14.4.  Natriy,  kaliy  va  rubidiy  atom larining  elektron  va  grafik 

elektron  form ulalarini  yozing.

14.5.  Zichligi  1,1  g/m l va  hajmi  100  ml bo'lgan  natriy karbonat 

eritmasiga  m o 'l  m iqdor  xlorid  kislota  ta ’sir  ettirilganda  norm al 

sharoitda  2,016  1  hajm ni  egallaydigan  gaz  ajralib  chiqdi.  Dastlabki 

eritmadagi  natriy  karbonatning  massa  ulushini  aniqlang. 

Javobi: 

8,67%.

14.6.  Massasi  2,66  g  bo'lgan  ishqoriy  m etall  m o 'l  m iqdor 

m olekular  xlorga  tushirildi.  Olingan  qattiq  m odda  suvda  eritildi, 

eritm aga  m o 'l  m iqdor  kumush  nitrat  eritm asi  qo'shildi.  Bunda 

massasi  2,87  g  bo'lgan  cho 'k m a  tushdi.  Qaysi  m etall  olingan  edi? 

Javobi:

  seziy.

14.7.  Kaliyli  o ‘g‘it  sifatida  ishlatiladigan  kul  tarkibida  kaliy 

karbonat—potash  bor  (massa  ulushi  25%).  M accaci  100  kg  b o 'l­

gan  kulning  o 'rnini  bosa  oladigan  kaliyli  o 'g 'it  sifatida  ishlatila­

digan  kainit  KC1  •  M g S 0 4 3 H 20   ning  massasini  aniqlang. 

Javobi: 

90  kg.

14.8.  Massasi  24  g  bo'lgan  natriy  digidrofosfat  olish  uchun 

natriy  gidroksidning  massa  ulushi  32%  (zichligi  1,3  g/m l)  bo'lgan 

eritm alardan  qancha  hajm   kerak  bo'ladi? 

Javobi:

  ishqor  eritmasi

18,5  ml;  kislota  eritmasi  328  ml.

14.9.  Kaliy xloridning suvli  eritmasi elektroliz qilinganda m as­

sasi  11,2  g  bo'lgan  kaliy  gidroksid  olindi.  Ajralib  chiqqan  vodo­

rod yondirilganda hosil bo'lgan suvning massasini  aniqlang. 

Javobi:

1,8  g.

14.10.  N atriy  karbonat  va  natriy  gidrokarbonat  aralashmasi 

bor.  Massasi  60 g bo'lgan aralashma namunasi kuydirilganda massasi

2,7  g bo'lgan suv ajralib chiqdi.  Aralashmadagi N a2C 0 3 va N a H C 0 3 

ning  m assa  ulushini  aniqlang. 

Javobi:

  N a2C O ,—58%,  N a H C O ,— 

42%.

Berilliy  gruppachasi

14.11.  Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga imkon beradigan 

reaksiyalam ing  tenglam alarini  yozing.

a)  Ca  - » Ca(OH,) - » C aC 03  - » CaO  - » Ca(OH2)  - » CaCl, 

Ca

b)  M g C 0 3  -»  M gCl2  -»  Mg  -»  M gS04  -»  M g (N 0 3)2

E ritm alarda  boradigan  reaksiyalam ing  tenglaimalarini  ionli, 

qisqartirilgan  ionli  shakllarda yozing.

14.12.  E lektro n  balans  m eto d i  bilan  quyidagi  oksidlanish 

qaytarilish  reaksiyalarining  sxemalariga  koeffitsiyentlar  tanlang.

a)  Mg  +  H N O ,  -4  M g(N O ,):  +  N : 0  +  H 20 .

b)  Ca  +  H 2S 0 4  ->  C a S 0 4  + S +  H 20 .

d)  V2O s  + Ca  ->  V  + CaO.

Oksidlovchi  va  qaytaruvchini  ko'rsating.

14.13.  Kalsiy  karbonatning  massa  ulushi  90%  bo'lgan  1,5  t 

massali  ohaktosh  pechda  kuydirildi.  Q attiq  qoldiqqa  m o'l  m iqdor 

suv  qo'shildi.  Olingan  kalsiy  gidroksidning  massasini  aniqlang. 

Javobi:

  993  kg.

14.14.  Massasi  46  g  bo'lgan  dolom it  C aC O ,/  M gCO?  nam u- 

nasini  eritish  uchun  zarur  bo'lgan  m assa  ulushi  25%,  zichligi

1,15  g/m l  nitrat  kislota  eritmasining  hajm ini  aniqlang. 

Javobi:

  219 

ml.