' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko
Download 6.95 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- ЗВаО + 2A1 = ЗВа + A120 3
- /«(Al) = m (texn.met) ■ ш(А]); /«(Al) = 100 • 0,9855 g = 98,55 g;
- «(Ba) = «(BaO); «(Ba) = 3,6 mol; w(Ba) = «(Ba) ■ M(Ba);
- Temir 15.1.
- Oksidning molyar massasi: M( FexOy) = (56x+l6y) g/moldan iborat.
- F e ,0 4. 15.13.
- Cho‘yan va po‘lat 15.16.
|
14.15. Qattiq suvning tarkibida kalsiy gidrokarbonat (massa ulu shi 0,015%) va magniy gidrokarbonat (massa ulushi 0,005 %) bor. 10 1 hajmdagi suvning qattiqligini yo‘qotish uchun kalsiy gidroksid- ning qanday massasini qo'shish kerak? Suvning zichligini 1 kg/1 ga teng deb qabul qilinsin.
O lingan suv n am u n asin in g m assasi quyidagidan iborat: w = V p; m = 10• 1 kg = 10kg = 104 g. Suvdagi kalsiy va magniy g id ro k arb o n a tla rn in g m assasini aniqlaymiz: /я (С а(Н С 0 3)2) = wco(Ca(HC03)2); m (C a(H C 0 3)2) = = 104 ■ 0,00015 g = 1,5 g. w (M g(H C 03)2) = /?Ko(Mg(HC03)2); m (M g(H C 03)2) = = 104 • 0,00005 g = 0,5 g. G idrokarbonat m oddalarining m iqdorini topamiz: л [(С а (Н С 0 3),)] = - £ mol = 9,26 ■ 10‘3mol; 162
л(М е(Н С О ) ) = т (м е(н с о з)2) • M( Mg (HC0) hy «(M g (H C O ,)2) = -?£ mol = 3,42 • 10 '3 mol. 146 Kalsiy va magniy gidrokarbonatlarning kalsiy gidroksid bilan o 'zaro ta ’sir etish reaksiyalari tenglam alarini yozamiz: Ca ( H C 0 3)2 = C a(O H )2 = 2Ca C 0 3 i + H 20 (a) M g (H C 0 3)2 = 2 C a(O H )2 = M g(O H )2 + C a C 0 3 1 + 2 H 20 (b) (a) tenglam a asosida quyidagini yozamiz: «4(С а (О Н )2) = 2«(Mg (H C O j)2); «„(С а(О Н )2) = = 2 • 3,42 ■ 10~3 mol = 6,84 • 10'3 mol. Suvning qattiqligini yo ‘qotish uch un kerak bo'ladigan kalsiy gidroksid m oddasining um um iy m iqdorini hisoblaymiz: «(Ca (O H 2)) = «a(Ca (O H )2)) + #i4(Ca (O H 2)); «(Ca (O H ),) = (9,26 + 6,84) • 10~3 mol = 1,61 • 10"2 mol. Talab etilgan kalsiy gidroksid massasini aniqlaymiz: w (C a(O H )2) = « (C a(O H )2) - M (C a(O H )2); m (C a(O H )2)= 1,61 • 10'2 ■ 74 g = l,19g. 14.16. Suv karbonatsiz qattiqlikka ega: tarkibida kalsiy sulfat (massa ulushi 0,02%) va magniy sulfat (0,01%) bor. 100 / hajmdagi sh u n d ay suvning d o im iy q attiq lig in i y o ‘qotish u ch u n n atriy karbonatning (zichligi 1,16 g/m l) 15% li eritm asidan qancha hajm qo‘shish kerak? Suvning zichligini 1 k g // ga teng deb qabul qiling.
140 ml. 14.17. Massasi 200 kg b o ‘lgan ohaktoshdan ohakni so‘ndi- rish uchun qancha hajm suv olish kerak? Suv uch barobar m o ‘l miqdorda kerak b o ia d i. O haktoshdagi kalsiy karbonatning massa ulushi 90%. Suvning zichligi 1 k g // ga teng deb qabul qilinsin. Javobi: 97,2 /. 14.18. Kalsiy xloridning massa ulushi 16% va zichligi 1,14 g/m l b o ig a n 150 ml hajmdagi eritm asini tayyorlash u ch u n kerak b o la d ig an kalsiy geksagidrat xlopiddan C aC l2- 6 H 20 va suvdan qancha massadan olish kerak? Yechish. Tayyorlanishi zarur b o ig a n eritm aning m assasini aniqlaymiz:
V • p; m - 150 1,14 g = 171 g. E ritm a tay yorlash u c h u n z a ru r b o ig a n C aC l, m assasini topamiz:
/и(СаС12) = mco(CaCl2); w (C aC l2) = 171 ■ 0 ,16g = 27,36 g. Kalsiy xlorid m oddasining m iqdori quyidagidan iborat: w(CaCI2 • 6H 20 ) = л(СаС12); л(СаС12 • 6H 20 ) = 0,2465 mol. kelib chiqadi. Binobarin, eritm a tayyorlash uch u n kerak bo'ladigan kalsiy geksagidrat xloridning massasi quyidagidan iborat: w (C aC l2 • 6H 20 ) = «(C aC l2 • 6H20 ) •
C aC l2 ■ 6H20 ); « (C aC l, • 6H 20 ) = 0,2465 ■ 219 g. Suvning zarur bo'lgan massasini aniqlaymiz: m( H 20 )
= m -m (C aC l2 6H20 ); w (H 20 ) = (1 7 1 -5 4 ) g =117g 14.19. Ohaktoshdagi kalsiy karbonatning massa ulushi 20% ni tashkil etadi. Massasi 20 kg bo'lgan kalsiy gidroksid (so'ndirilgan ohak) olish uchun ohaktoshning qanday massasi olinishi kerak? Amalga oshirilishi zarur bo'-lgan reaksiya tenglam alarini yozing.
30 kg. 14.20. Massasi 20 g bo'lgan kalsiy karbonat, kalsiy fosfat va kalsiy oksid aralashmasiga m o'l m iqdor nitrat kislota ta ’sir ettirildi. B unda 560 ml hajmli (norm al sharoitda) gaz ajralib chiqdi va massasi 6,22 g bo'lgan qattiq m odda qoldi. Dastlabki aralashmadagi m oddalam ing massa ulushlarini aniqlang.
kalsiy karbonat ning massa ulushi 2,5%, kalsiy fosfatniki 31%, kalsiy oksidniki 56,5%.
14.21. Quyidagi o'zgarishlarni am alga oshirishga im kon bera digan reaksiyalam ing tenglam alarini yozing:
1. Aluminiy xlorid alum iniy bilan xlorid kislotaning o'zaro ta ’siridan olinishi mumkin:
Al -> AlClj -» Al(O H)3 N a[A l(0H )4(H 20 ) 2]
2. Aluminiy gidroksid olish uchun yaxshisi A1C13 eritmasiga am m iakning N H 4OH suvli eritm asini qo'shish kerak (ishqor m o ‘l m iqdor qo'shilganda, gidroksid erib ketadi): AlClj + 3N H 4OH = Al(OH)3 i +3N H 4C1 3. A lum iniy gidroksid kuchli qizdirilganda aluminiy oksid hosil bo'ladi:
2A1 + (O H)3 = A120 3 + 3H20 4. A 1,03 suyuqlanm asini elektroliz qilib aluminiy olinadi, u yuqori tem peraturada ionlarga dissotsilanadi: A120 3 ^ A l 3+ + A 1 03+ Elektroliz tenglamasi:
Al34'
+ Зё
= Al
| 4 а н о д (+) 4АЮ3' — 12e = 2A120 3 + 3 0 2 | 1 4A13+ + 4A103' . el-ekt-rolLz .) 4A1 + 2A120 3 + 3 0 2 yoki
4A1,03 - elektr°Jiz_ > 4Д1 + 2A120 3 + 3 0 2. N ihoyat, quyidagini olamiz: 2A102
elektroliz > 4A1 + 3 0 2 5. Aluminiy gidroksid ishqorlam ing suvli eritmalari bilan o'zaro ta ’sir etadi: A l(O H )3 + N aO H + 2H 20 = N a[A l(0 H )4(H 20 ) 2] 6. Aluminiy metall ishqorlam ing suvli eritm alarida vodorod ajralib chiqishi bilan erishi m um kin. 2A1 + 2N aO H + 10H20 = 2 N a[A l(0H )4(H 20 ) 2] + 3H2 T
Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga im kon b era digan reaksiyalam ing tenglam alarini m olekular va qisqartirilgan ionli shakllarda yozing: X va Y m oddalam ing nom ini ayting. Javobi. X — aluminiy gidroksid, Y— alum iniy oksid.
Massasi 600 g bo'lgan oksid konsentrati BaO ning massa ulushi 91,8%, massasi 100 g b o ‘lgan texnik alum iniy (alum iniyning massa ulushi 98,55% ) bilan o ‘zaro ta ’sir etishidan bariyning qancha massasi olinadi?
Bariyning aluminiy bilan o ‘zaro ta ’sir reaksiyasining tenglam asini yozamiz:
Reaksiya uchun olingan bariy oksid m oddasining massasi va m iqdorini aniqlaymiz:
Reaksiya uchun olingan alum iniy massasini va uning m odda m iqdorini topamiz:
/ A i \ m ( A l ) / * i \ 9 8 , 5 5 , . . . л = 7 7 (Al) ’ ^ “ 2
M odda m iqdori 3,6 mol bo'lgan bariy oksid bilan boradigan reaksiyasi uchun alum iniy m oddasining qanday m iqdori /?'(A1) kerakligini hisoblaymiz. Reaksiya tenglam asidan quyidagi kelib chiqadi:
= | ; «'(Al) = I «(BaO); «'(Al) = mol = 2,4 mol. Binobarin, reaksiya uchun alum iniy m o'l m iqdorda olingan. Olingan bariy moddasining miqdori va massasini aniqlaymiz. Reaksiya tenglamasi asosida quyidagini yozamiz:
vanadiyni alum inoterm ik usul bilan olish uchun kerak bo'ladigan texnik alum iniyning (massa ulushi 98,4% ) m assasini aniqlang.
13,7 kg. 14.25. A lum inoterm ik usulda xrom olish uchun kerak bo'lgan xomashyo tarkibida xrom (Til) oksiddan tashqari massa ulushi 20% ga teng bo'lgan turli qo'shim chalar bor. Massasi 36 g bo'lgan sh u n d ay xom ashy o g a m assasi 10 g b o 'lg a n tex nik alu m in iy qo'shilgan va qaytarilish reaksiyasi amalga oshirildi. Texnik metaldagi alum iniyning massa ulushi 97,2 %, xrom ning unum i esa — 75% bo'lsa, xrom ning qanday massasi hosil bo'lgan?
14,04 g. 14.26. A lum iniydan (massa ulushi 21,6%), aluminiy oksiddan (10,4% ) va alum iniy gidroksiddan (68%) tarkib topgan 200 g massali aralashm ani eritish uchun kaliy gidroksidning massa ulushi 22% va zichligi 1,2 g /m l bo'lgan eritm asidan eng kam ida qancha hajm olish kerak bo'ladi?
1,754 /. 14.27. A lum iniy oksid suyuqlanm asini elektroliz qilib alu miniy olinadi. A nodda ajralib chiqayotgan kislorod grafitli anodni oksidlaydi, bunda uglerod (IV) oksid hosil bo'ladi. Agar reaksiya natijasida anodda norm al sharoitda 67,2 1 hajm gaz yig'ilgan bo'lsa, alum iniyning qancha massasi olingan bo'ladi?
108 g. 14.28. A luminiy, rux va mis qirindilarining aralashmasi bor. M assasi 8 g b o 'lg a n a ra la s h m a n a m u n a sig a m o 'l m iq d o r konsentrlangan nitrat kislota bilan ishlov berilgandan so'ng, qattiq qoldiq massasi 1,52 g ni tashkil etdi. Massasi 3 g bo'lgan shu ara la sh m a n a m u n a sin i m o 'l m iq d o r k o n s e n trla n g a n ish q o r eritmasiga solindi, erim aydigan qoldiqning massasi 0,6 g ni tashkil etdi. Aralashmadagi metallarning massa
aniqlang. Javobi: 19%-A l; 61% Z n; 20% Cu. 14.29. Suvda massasi 23,7 g bo'lgan alumokaliyli achchiqtosh KA1(S04)2- 2H 20 eritildi. Eritmaga natriy gidroksidning massa ulushi 20% va zichligi 1,22 g /m l bo'lgan 24,6 ml hajmdagi eritm asi qo'shildi. A lum iniyning qanday birikmalari hosil bo'ladi? U larning massasini aniqlang.
K aliy-alum iniy gidrosulfatning natriy gidroksid bilan o'zaro ta ’sir etishida quyidagi reaksiya sodir bo'lishi mumkin: 2KA1 ( S 0 4)2 • 12H20 + 6N aO H = K 2S 0 4 +2A l(O H ), + +3N a2S 0 4 + 24H20 (a)
A g ar n a triy g id ro k s id m o 'l m iq d o r o lin g a n b o 'ls a , h o sil bo'layotgan alum iniy gidroksidning erishi sodir bo'ladi: A l(O H )3 + N aO H + 2H 20 = N a[A l(0 H )4(H 20 ) 2] (b)
Kristallogidrat m oddasining dastlabki m iqdorini aniqlaymiz: «[KA1(S04)2 • 12Н20 ] = ^ m o l = 0,05 mol. (a) tenglam adan quyidagi kelib chiqadi: " ^ ( N a O i r 2" 1 = f ; ^ N a 0 H > = 3«[KA1(S04)2 • 12H20 ]; «(N aOH ) = 3 • 0,05 mol = 0,15 mol. N atriy gidroksid eritm asining massasini aniqlaymiz: Eritm a tarkibidagi natriy gidroksid m oddasining massasi va m iqdorini hisoblaymiz: /«(N aO H ) = /«©(NaOH); /«'(N aO H) = 30 • 0,2 g = 6 g; Shunday qilib, eritm a tarkibida (a) reaksiyani amalga oshi rish u ch u n zaru r b o ‘lgan m iqdorda natriy gidroksid b o r deb hisoblansa [«'(NaOH) = « (N aO H )], ya’ni alum iniy gidroksid hosil bo'ladi. H osil b o 'lg a n alum iniy gidroksid m od d asin in g m iq do rin i aniqlaymiz: «(Al(OH)j) = «[KA(S04)2) • 12H20 ] ; «[Al(OH)3] = 0,05 mol. C h o ‘kmaga tushgan alum iniy gidroksidning massasini top a miz:
и (А1(ОН)
з )2 = rt(Al(OH)3) • M (A l(O H ),); /я[А1(ОН),] = 0,05 •
= 3,9 g.
Tarkibida massasi 32 g alum iniy xlorid b o 'lgan erit maga, tarkibida massasi 33 g kaliy suifid bo'lgan eritm a quyildi. Q anday cho'km a hosil b o ‘ladi? C h o'km aning massasini aniqlang.
15,6 gram m massali A l(O H ),. m =
V • p; m = 2466 • 1,22 g = 30, Og. « (N aO H ) = w '( N a O H ) . M ( N a O H ) ’ «'(N aO H ) = 4 - mol = 0,15 mol.
Temir 15.1. Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga imkon beradigan reaksiyalam ing tenglam alarini yozing.
F e - F e S 0 4 ^
Fe(O H )3 ^ Fe(OH,) ^ Eritm alarda boradigan reaksiyalam ing tenglam alarini qisqartirilgan ionli shaklda tasvirlang. Yechish. I. Tem ir suyultirilgan sulfat kislotada tem ir (II) sulfat hosil qilib eriydi: Fe + H 2S 0 4= F e S 0 4 + H 2 T Qisqartirilgan ionli shakldagi tenglam a quyidagicha bo'ladi: Fe + 2H + = Fe2+ + H 2 T 2. T em ir (II) su lfatn i te m ir (III) su lfatgach a q a n d a y d ir ok sidlovchi bilan oksidlash m u m k in , m asalan , sulfat kislota ishtirokida kaliy perm anganat K M n 0 4 bilan: 10FeS04 +2K M n04 +8H 2S 0 4 = 5Fe2(S04)3 + 2M nS04 + K2S 0 4 +8H 20
2Fe+
2e = 2Fe 5
2 5Fe2+ + M n 0 4 + 8H+ = 5Fe3+ + M n 0 2+ + 4 H ,0 . +7 __ +2 M n+
5e = Mn
3.Tem ir (III) sulfatga ishqor eritmasi qo'shilsa, te m ip (III) gidroksid cho'km aga tushadi: F e2(S 0 4)3 + 6KOH = 2Fe(O H )3 I +3K2S 0 4 yoki
Fe2+ + ЗОН = Fe(O H )3 I 4. Xuddi shunga o'xshash tem ir (II) gidroksid olinadi: F e S 0 4 + 2KOH = Fe(O H )2
+K2S 0 4 F e2" + 2 0 H “ = Fe(O H )2 1 .
5. Tem ir (II) gidroksid suv ishtirokida havodagi kislorod bilan tem ir (III) gidroksidgacha oson oksidlanadi: 4Fe(OH)2 + 0 2 + 2H20 = 4Fe(OH)3 +2 +3 F e - 2e = Fe 0 2+
= 2 0
1 15.2. Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga imkon beradigan reaksiyalam ing tenglam alarini yozing: s, F eC l2—1-FeS F e ( N 0 3) 3 - F e ( 0 H ) 3 - > F e 20 3- F e ^ ^ Elektrolitlarning suvli eritm alarida boradigan reaksiyalaming tenglam alarini qisqartirilgan ionli shaklda yozing.
etadi. Tem ir karbidning formulasini aniqlang. Javobi: F e3C.
15.4. Birikma tarkibiga kiradigan m oddalam ing massa ulushlari: kristallizatsiya suvi 40,10%, tem ir; 13,86%, azot 10,40%, kislorod kristallizatsiya suvi tarkibiga kiradigan kislorodni hisobga olmaganda 36,64% ga teng bo'lsa, shu birikmaning formulasini aniqlang. Javobi: F e[N O ,), • 9 H 20 . 15.5. M assasi 11,6 g b o 'lg an te m ir ok sid n i m etallgacha qaytarish uchun 4,48 / hajm (norm al sharoitda) vodorod sarf- landi. Tem ir oksidning formulasini aniqlang.
Oksid formulasini ҒедОу ko'rinishida tasaw ur qilamiz, bu yerda x = л(Ғе),
«(О )— oksid nam unasidagi m oddaning m iqdori 1 mol b o 'lg an d ag i atom ar te m ir va ato m ar kislorod m oddalarining m iqdori. T em ir oksidning vodorod b ilan q ay tarilish reaksiyasining tenglamasini tuzamiz: FexOv + yH2 = xFe + yH 20
Q ay tarish u c h u n o lin g a n , o ksid m o d d a n in g m iq d o rin i aniqlaymiz: Reaksiyaga sarflangan vodorod m odda m iqdorini topamiz: x 8,4
1 3
у ~ 11,2 " 1,333 _ 4 ' Binobarin, oksid tarkibi F e30 4 formula bilan ifodalangan b o ‘lishi m um kin. 15.6. Tarkibida massasi 3,81 g tem ir xlorid bo'lgan eritm aga am m iakning suvli eritmasini ta ’sir ettirilganda massasi 2,70 g bo'lgan te m ir gidroksid olindi. T em ir xloridning form ulasini aniqlang.
F eC lr 15.7. Massasi 14,64 g bo 'lg an tem ir (II) oksid va tem ir (111) oksid aralashm asini eritish uch un nitrat kislotaning massa ulushi 30%, zichligi 1,18 g/m l bo'lgan eritm asidan 89 ml hajm sarflandi. A ralashm adagi oksidlarning massa ulushlarini aniqlang. Javobi: FeO - 34,4%; F e20 3 - 65,6%.
eritmasiga tushirildi. Plastinka massasi 22,0 g ga teng bo'lgan vaqtda eritmaga tem irning qanday massasi o'tgan?
11,2 g. 15.9. Tarkibida massasi 24 g kumush nitrat bo'lgan eritma bilan massasi 2,8 g bo'lgan tem ir nam unasining o'zaro ta ’siridan olingan kum ushni eritish uchun kerak bo'ladigan massa ylushi 80% va zich ligi 1,45 g/m l bo'lgan nitrat kislota eritmasining eng kam hajmini aniqlang.
108,6 ml. 15.10. Massasi 32 g bo'lgan tem ir oksid nam unasi metallga - cha uglerod (II) oksid bilan qaytarildi. Agar reaksiyaga kirishgan SO ning hajm i norm al sharoitda 13,14 / ni tashkil etsa, tem ir oksidning form ulasini aniqlang. Javobi: F e20 3. 15.11. Massasi 8 g bo'lgan tem ir (II) oksid va tem ir (III) oksid aralashmasi m o'l miqdor sulfat kislotada eritildi. Hosil qilingan e r itm a b ila n y a n a re a k s iy a d a v o m e ttir is h u c h u n k a liy perm anganatning massa ulushi 5% bo'lgan 31,6 g massali eritm a sarf qilindi. Dastlabki aralashmadagi oksidlarning massa ulushlarini aniqlang. Javobi: FeO — 45%; Fe20 3 — 55%. 15.12 M assasi 120 g b o 'lg a n te m ir (III) oksidni qism an qaytarish uchun 5,6 / hajm (norm al sharoitda) vodorod sarflandi. 650
Reaksiya natijasida tem irning qanday oksidi hosil bo'lgan? Javobi: F e ,0 4. 15.13. Quyidagi o'zgarishlarni am alga oshirish uchun im kon beradigan reaksiyalam ing tenglam alarini m olekular va qisqarti rilgan ionli shakllarda tuzing: Fe-> X - Fe(O H )2—► F e (N 0 3)3 X va Y m oddalam ing nom ini ayting. Javobi: X — tem ir (II) xlorid yoki tem ir (II) sulfat; Y — F e(O H ),.
sharoitda) xlor o'rtasidagi reaksiya natijasida tem ir (III) xlorid olindi va uni massasi 500 g bo'lgan suvda eritildi. Hosil qilingan eritmadagi FeC L ning massa ulushini aniqlang. Javobi: 7,85%.
15.15. 14 g massali tem ir 4,8 g massali oltingugurt bilan suyuqlantirildi. Olingan moddalar aralashmasiga m o‘l m iqdor xlo rid kislota qo'shildi. Bunda qanday gazlar hosil bo'ladi? Shu gaz- laming norm al sharoitda o'lchangan hajmlarini aniqlang. Javobi: 2,24 1 hajmli H 2; 3,36 1 hajmli H 2S. Cho‘yan va po‘lat 15.16. Massasi 7,27 g bo'lgan tem ir bilan uglerod qotishm asi sulfat kislotada eritildi. Ajralib chiqqan vodorodning hajmi norm al sharoitda 2,8
ni tashkil etdi. T em irning qanday qotishm asi olingan edi? Qotishm adagi uglerodning m assa ulushini aniqlang.
cho'yan 3,7% C. 15.17. P o'latn i legirlash uch u n suyuqlanmaga titan qo'shish talab etiladi, suyuqlanm ada titanning massa ulushi 0,12% ni tash kil etsin. M etallarning ferrotitandagi massa ulushlari: titan — 30%, te m ir 70% n i ta sh k il qilsa, m a ss a s i 500 g b o 'lg a n p o 'la t suyuqlanmasiga ferrotitan qotishm asining qanday massasi qo'shilishi kerak?
Yechish. Talab etiladigan ferrotitanning massasini — x, ya’ni t (ferrotitan) = x kg deb belgilaymiz. U holda titanning massasi quyidagidan iborat bo'ladi:
Ti) =
m
(ferrotitan) • co(Ti); m(Ti) = 0 ,3x kg. S u yu qlanm aga fe rro tita n q o 's h ilg a n d a n keyin p o 'la tn in g massasini topamiz: w ' ( p o ‘lat) = /« ( p o 'l a t) + m
(fe rro tita n ); m ( p o ‘lat) = (500 + x) kg, bu yerda //z(po'lat) — dastlabki p o 'lat suyuqlanm asining massasi. Olingan qotishm adan titanning massa ulushi quyidagidan iborat: fflfTi)- w(Ti)
Download 6.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|