' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko


Download 6.95 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/81
Sana30.09.2017
Hajmi6.95 Mb.
#16826
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   81

A   (H ) = 

— 1,674


 

10

 

27

kf

7

 



= 1,0079 

1 /  12  1,993  10 

kg

A r(

0

) =  -  -2-^6-6Z J g  -2_ bs  - .  = 

15

 

9 9 9 4  

1 / 1 2 - 1 , 9 9 3   l ( T 2 6 k g

Nisbiy  atom   massa  —kimyoviy  elem entning  asosiy  xarakte- 

ris tik a la rid a n   b irid ir.  A to m   m a ssa la rn in g   h o zirg i  q iy m a tla ri 

D.  I.  M endeleyevning elem entlar davriy sistemasida berilgan.





„N isbiy  atom  m assa“  atamasi  o'm ig a   tarixan  tarkib  topgan  „atom  

m assa“  dan  foydalanish  m um kin.

1.5-  §.  Nisbiy  molekular  massa

Moddaning  tabiiy  izotoplar  tarkibidagi  molekulasi  o‘rtacha 

massasining uglerod  atomi  12C  massasining  1/12  qismiga nisbati- 

ga  teng  qiymat  moddaning 

nisbiy  molekular  massasi

  Mr  deyiladi.

Nisbiy m olekular massa son jihatdan  m odda  molekulasi tarki- 

biga kiradigan barcha atom lar nisbiy atom  massalarining yig‘indisiga 

teng.  U ni  m oddalam ing  form ulasidan oson  hisoblab  topish  m um ­

kin*.  M asalan,  M r  (H

2

0 )   quyidagicha  topiladi:



2 A (H )  =   2 -  1,00797  =   2,01594

A r(Q) = l - 15,9994 = 15,9994 

Mr (H

2

0 )  =18,01534

D em ak,  suvning  m olekular massasi  18,01534 ga yoki yaxlitla- 

ganda  18 ga teng.

Nisbiy  m olekular  massa berilgan  m odda  m olekulasining  m as­

sasi  l2C atom i massasining  1/12  qism idan necha  m arta katta ekan- 

ligini  ko‘rsatadi.  M asalan,  suvning  m olekular  massasi  18  ga  teng. 

Bu  degan  so‘z,  suv  m olekulasining  massasi  12C  atom   massasi­

ning  1/12  qism idan  18  m arta  katta  demakdir.  N isbiy  m olekular 

massa  —  m oddalam ing  asosiy  xarakteristikalaridan  biridir.



1.6- §.  M ol.  Molyar  massa

X alqaro  birliklar  sistemasi  (SI)  da  m odda  m i q d o r i n i n g  

birligi  sifatida  mol qabul  qilingan.

M ol —

 bu moddalaming 0,012 kg uglerod izotopi  12C da nechta 

atom bo‘Isa, tarkibida shuncha struktura birliklar (molekula, atom, 

ion,  elektron  va  boshqalar)  bo‘ladigan  miqdoridir.

B itta  uglerod  atom ining  m assasini  (1,993  •  10_

26

kg)  bilgan 



holda  0,012  kg  ugleroddagi  atom lar  soni 

NA

  ni  hisoblab  topish 

m um kin:

0,012 k g / m o l  

.   M  

,„2 3

 



.

N

 



A   = - ---------

— = 6 ,0 2 1 0 iJ g / m o l .

1,993  1 O'26 kg





Agar m olekula  tarkibiga  m a’lum  izotop  atomlar  kiradigan  b o ‘lsa,  u 

doim   ko'rsaliladi  (masalan,  H

37

CI)  va nishiv  molekular massani  hisoblashda 



shu  iz o to p n in g   m a ssa sid a n   fo y d a la n ila d i.  A gar  faq at  k im y o v iy  

elem en tlam in g  sim vollari  k o ‘rsatiladigan  b o ‘lsa,  u  holda  m oddaning 

m olekular  massasini  hisoblashda  A rning  qiym atidan  foydalaniladi.

Bu  son 

Avogadro  doimiysi

  deyiladi  (belgisi  N A,  o‘lchovi  g/m ol) 

va  i s t a 

1

 g a n  m oddaning  bir  molidagi  struktura  birliklari  sonini 



ko'rsatadi.

Molyar  massa  —

  modda  massasining  moddaning  miqdoriga 

nisbatiga  teng  kattalik.

U ning  o ‘lchovi  kg/m ol  yoki  g/m ol;  odatda  u 



M

  harfi  bilan 

belgilanadi.

M olek ulanin g   m assasini  bilgan  holda  m od d an in g   m o ly ar 

massasini  oson  hisoblab topish  m um kin.  M asalan,  agar suv  m ole­

kulasining  massasi  2,99-  10-26kg  ga  teng  bo'lsa,  u  holda  molyar 

massasi  M r(H

2

0 )= 2 ,9 9  ■ 10



~26

 kg • 6,02 • 

1 0 23

 g/m ol =  0,018  kg/m ol, 



y a’ni  18  g/m ol.  U m um iy  holda  m oddaning  g/m ol  da  ifodalangan 

m olyar  massasi  shu  m oddaning  nisbiy  atom   yoki  nisbiy  m oleku­

lar  massasiga  son jih atd an   teng  b o ‘ladi.  M asalan,  C,  F e ,0 2,  H 20  

laming  nisbiy  atom  va  molekular  massalari  tegishlicha  12,  56,  32,  18 

ga teng,  ulaming molyar massalari esa tegishlicha  12 g/m ol,  56 g/m ol, 

32  g /m ol,  18  g /m o l  b o ‘ladi.

M oleku lar  m assani  m o lekular  h olatdagi  m o d d alar  u ch u n  

ham ,  ato m ar  holatdagi  m oddalar  u ch u n   ham   hisoblab  topish 

m u m k in .  M a s a la n ,  v o d o ro d n in g   n isbiy   m o le k u la r  m assasi 

M r  (H 2)  = 2 ,  vodorodning  nisbiy  atom   massasi  Ar( H ) = l.  Ikkala 

holda ham   m oddaning struktura birliklari  soni  (N A)  bilan  aniqlan- 

gan  miqdori  bir  xil  —  1  mol.  Lekin  molekular vodorodning  molyar 

massasi 

2

  g/m ol,  ato m ar vodorodning  molyar massasi  esa 



1

  g/m ol. 

Bir mol  atom ,  m olekula yoki  ionlardagi zarrachalar  soni Avogadro 

doimiysiga  te n g b o ‘ladi,  masalan:

1  mol  12C  ato m lari=   6,02  •  10 

23

  atom   12C



1  mol  H 20   m olekulalari=  6,02  •  10

23

  molekula  H 20



1  mol  S 0

4

  ionlari  =   6,02 •  10



23

  S 0


4

  ionlari

M assa  b ila n   m o d d a   m iq d o ri  -   h a r   x i l   t u s h u n -  

c h a 1 a r d i г .  M assa  kilogram m larda  (gram m larda),  m odda  m iq ­

dori  esa  m ollarda  ifodalahadi.  M oddaning  massasi  (

m

,  g),  m o d ­

daning  m iqdori  (

n

,  m ol)  va  m olyar  massa 



(M,

  g /m ol)  orasida 

oddiy  nisbatlar  bor:

m  =   nM

(

1

.

1

)

(



1

.

2

)

(1.3)


Shu  form ulalardan  m odda  m uayyan  m iqdorining  massasini 

hisoblab  to p ish   yoki  m o d d an in g   m a ’lum   m assasidagi  m olyar 

sonini  aniqlash,  yoxud  m oddaning  m olyar  m assasini  oson topish 

m um kin  (

1

.

1 2



-§  ga  —  nam unaviy  m asalalar  yechishga  q.).

1.7-  §.  Kimyoviy  belgilar, formula  va  tenglamalar

E lem en tlarn i 



kimyoviy  belgilar

  (sim vollar)  bilan  ifodalash 

qabul qilingan.  Elem entlam ing simvoli elem ent lotincha nom ining 

bosh  h arfid a n   yoki  bosh  harfi  bilan  ikkinchi  h arfid an   iborat 

bo 'ladi:  birinchi  h a rf  doim o  bosh  harf,  ikkinchisi  kichik  h arf 

bo'ladi.  Masalan,  vodorodning  lotincha  nomi  Hydrogenium,  belgisi

H,  kislorodniki  —  Oxygenium  —  O,  aluminiyniki  —  Aluminium  — 

Al,  tem im iki  —  Ferrum  —Fe,  ruxniki  —  Zincum   —Z n  va  h.k.

M urakkab  m oddalam ing  tarkibi 

kimyoviy formulalar

  yorda- 

m ida ifodalanadi.  M asalan,  H

2

S 0



4

  form ula bu  sulfat kislota  ekan- 

ligini  bildiradi;  uning 

1

  moli 



2

  m ol  vodorod  atom lari, 

1

  mol 


oltingugurt  atom lari  va  4  mol  kislorod  atom laridan  hosil  b o ‘lgan.

Oddiy  m oddalam ing  molekulalari  ham ,  agar  molekula  nechta 

ato m d an  tarkib  topganligi  m a ’lum   bo'lsa,  form ulalar  bilan  belgi- 

lanadi.  M asalan,  H 2,  0 2,  F 2.  Lekin,  agar  oddiy  m odda  atom li 

yoki  m etall  strukturaga  ega  b o ‘lsa  yoki  m olekulaning  atom   tarkibi 

n o m a’lum   bo'lsa,  u  holda  elem entning  kimyoviy belgisi  bilan  tas- 

virlanadi.  M asalan,  H e,  Al,  C.  M oddaning  tarkibini  analiz  qilish 

natijalariga  qarab  ham   uning kimyoviy formulasini  aniqlash  m u m ­

kin  (

1

.



1 2

-§  ga  q.).



K im yoviy  tenglamalar

  k im y o v iy   fo rm u la la r  va  b e lg ila r 

yordam ida  yoziladi.  U lar kimyoviy  reaksiyalam i  tasvirlash  uch un  

xizm at  qiladi  va  m oddalar  massasining  saqlanish  q o nu nini  aks 

ettiradi.  H a r  qaysi  tenglam aning  ikki  qismi  b o ‘lib,  ular  orasiga 

tenglik  alom ati  q o ‘yiladi.  Tenglam aning  chap  qismiga  reaksiyaga 

kirishadigan m oddalam ing form ulalari, o ‘ng qismiga reaksiya nati- 

jasida hosil b o ‘ladigan m oddalam ing formulalari yoziladi.  H ar  qaysi 

elem ent  atom larining  soni  tenglam aning  chap  va  o ‘ng  qism larida 

bir  xil  b o'lishi  kerak.

M asalan,  tem ir  (III)  xlorid  bilan  natriy  gidroksidning  o'zaro 

ta ’sirlashish  tenglamasini  tuzamiz.  Dastlab,  shu  reaksiyaning  sxe- 

masini,  ya’ni  reaksiyaning boshlang'ich va oxiigi  moddalarining for- 

mulalarini  yozib,  strelka  bilan  reaksiyaning  yo‘nalishini  ko'rsatamiz:

F eC l

3

  +  N aO H   ->  F e(O H



) 3

  +   N aC l



T englam aning  chap  va  o ‘ng  qism laridagi  tem ir,  natriy,  xlor, 

kislorod  ham da vodorod  atom larining sonini tenglashtirish u ch u n  

N aC l  bilan  N aO H   form ulalar  oldiga  3  koeffitsiyentni  qo'yish 

lozim:


F eC l

3

  +   3N aO H   ->  F e(O H



) 3

  +  3N aCl

O lingan  tenglam ada  h ar  qaysi  elem en t  atom larining  ch ap  

qismdagi  soni  shu  atom larning  o ‘ng  qismdagi  soniga  teng.  Bu  de- 

gan  so ‘z,  shu  tenglam a  m oddalar  massasining  saqlanish  q o n u n i- 

ni (1.9-§ ga q.) qanoatlantiradi va to ‘g‘ri yozilgan, demakdir*.  Kimyo­

viy reaksiyalam ing  tenglam alarida  m oddalam ing  formulalari  o ld i­

ga  q o ‘yilgan  koeffitsiyentlar 



stexiometrik  koeffitsiyentlar

  deyiladi.



Stexiometriya

 —  kimyoning bo‘limi bo'lib,  unda reaksiyaga kiri- 

shayotgan  m oddalar  orasidagi  massa  va  hajmiy  nisbatlar  k o ‘rib 

ch iq ilad i. 



Stexiometrik  miqdor

  —  b u   m o d d a la m in g   reaksiya 

tenglamasiga yoki formulaga muvofiq keladigan miqdoridir. 

Stexio­

metrik  hisoblashlar

  —  b ular  kim yoviy  form ula  va  ten g lam alar 

b o ‘yicha  hisoblashlar,  shuningdek,  m oddalam ing  form ulalarini 

va  reaksiyalam ing  tenglam alarini  keltirib  chiqarishdir.

Kimyoviy tenglam aning  ikkala  qismidagi  koeffitsiyentlam i  bir 

xil  ko‘paytirish  yoki  kam aytirish  m um kin.  M asalan,  agar  koef­

fitsiyentlam i  bir  mol  natriy  gidroksidga  asoslanib  tenglashtiradi- 

gan b o ‘lsak,  u  holda tenglam a  quyidagi  ko‘rinishda bo'ladi:

l/

3

F eC l



3

  +   N aO H   =   ' /

3

F e(O H


) 3

  +   N aC l

Bu  holda  ham   tenglam a  to ‘g ‘ri  b o ‘ladi,  chunki  m o d d alar 

massasining saqlanish qonuniga rioya qilingan b o ‘ladi.  Koeffitsiyent

odatda  tushirib  qoldiriladi,  ya’ni  yozilmaydi.



Shunday  qilib,  kim yoviy  tenglam ada  koeffitsiyentlar  oddiy 

m ulohazalar  asosida  tanlanadi,  bunda  oldin  reaksiya  sxemasi yozib 

q o ‘yiladi.  O ksidlanish-qaytarilish  reaksiyalarining  tenglam alari 

uch u n   koeffitsiyentlar  tanlashda  boshqa  usullardan  (7.3-§  ga  q.) 

foydalanish  qulay.

Sanoatda va qishloq xo‘jaligida,  shuningdek,  laboratoriya am a- 

liyotida kimyoviy form ula va tenglam alar asosida turli xil m iqdoriy 

hisoblashlar  bajariladi.





Kimyoga  (ayniqsa,  organik kimyoga)  d o irb a ’zi o ‘quv q o ‘llanmalarda 

r e a k siy a la m in g   ten g la m a la rid a   ten g lik   ish o ra si  o ‘rniga  strelkadan  

foydalaniladi.

1.8-  §.  Kimyoviy  reaksiyalar. 

Reaksiyalami  Idassifikatsiyalash

M oddalar  bir-biri  bilan  o ‘zaro  ta ’sirlashib,  turli  xil  o ‘zga- 

rishlarga  uchraydi.  M asalan,  berilliy  500  °C  dan  yuqori  tem pe- 

raturada  havo  kislorodi  bilan  o ‘zaro  ta ’sirlashib,  berilliy  oksidga 

aylanadi;  ko‘m ir  yonib,  karbonat  angidrid  hosil  bo'ladi  va  sh.  o ‘.

Bir  xil  moddalar  tarkibi  va  xossalari jihatidan  farq  qiladigan 

boshqa  moddalarga  aylanadigan va  bunda  molekulalarining  tarkibi 

o‘zgaradigan  hodisalar 

kimyoviy  hodisalar

  deyiladi.

H avoda  oksidlanish,  yonish,  rudalardan  m etallam ing  olini- 

shi,  tem im ing zanglashi  — bulam ing ham masi  kimyoviy hodisalar- 

dir.  Bu  hodisalarni  boshqacha qilib aytganda, 



kimyoviy о ‘zgarishlar, 

kimyoviy  reaksiyalar yoki  kimyoviy  о ‘zaro  ta ’sirlar

  deyiladi.

Kimyoviy  hodisalar  bilan  fizik  hodisalarni  bir-biridan  farq 

qilish  lozim.



Fizik  hodisalarda

  moddalaming  shakli  yoki  fizik  holati 

o‘zgaradi  yoki  molekulalarining  tarkibi  o‘zgarishi  hisobiga  yangi 

moddalar  hosil  bo‘ladi.

M asalan,  gazsim on  am m iak  suyuq  azot  bilan  o 'z a ro   ta ’sir 

ettirilganda am miak dastlab suyuq,  so'ngra esa qattiq  holatga o'tadi. 

Bu  kimyoviy emas,  balki fizik hodisadir,  chunki  m oddaning tarkibi 

o ‘zgarmaydi.  Yangi  m oddalar  hosil  b o ‘lishiga  olib  keladigan  b a ’zi 

hodisalar  fizik  hodisalar  qatoriga  kiradi.  M asalan,  b ir  xil  ele- 

m entlarning  atom laridan boshqa  xil  elem entlam ing  atom lari  hosil 

b o ‘ladigan  yadro  reaksiyalari  (2.3-§  ga  q.)  fizik  hodisalardir.  B un- 

day  hodisalarni 

yadro fizikasi

  o ‘rganadi.

Kimyoviy  reaksiyalar  kabi  fizik  hodisalar  ham   keng  tarqal­

gan:  metall  o'tkazgichdan  (sim dan)  elektr  tokining  o 'tish i,  m etal- 

lam i  bolg‘alash  va  suyuqlantirish,  issiqlik  chiqishi,  suvning  muzga 

yoki bug‘ga aylanishi va h.k.

Kimyoviy  hodisalar  vaqtida  hamma  vaqt  fizik  hodisa  ham  sodir 

bo‘ladi.  Masalan,  magniy yonganda issiqlik va yorug‘lik chiqadi, galva- 

nik elementda kimyoviy reaksiyalar natijasida elektr toki vujudga keladi.

A tom -m olekular  ta ’lim ot  va  massaning  saqlanish  qonuniga 

(

1

.



9

-§  ga  q.)  muvofiq  kimyoviy  reaksiyalarda  qatnashgan  m od- 

dalarning  atom laridan  yangi  m od d alar  (oddiy  m o d d alar  ham , 

m urakkab  m oddalar  ham )  hosil  b o ia d i,  bunda  h ar  qaysi  ele­

m ent  atom larining  um um iy  soni  doim o  o ‘zgarm asdan  qoladi.


Kimyoviy reaksiyalar turli alomatlariga ko‘ra klassifikatsiyalanadi.

1.  Issiqlik  chiqishi  yoki  yutilishi  alomatiga  k o ‘ra.

Issiqlik  chiqishi  bilan  boradigan  reaksiyalar  ekzotermik  reak­

siyalar  deyiladi.

  M asalan,  vodorod  bilan  xlordan  vodorod  xlorid 

hosil  b o ‘lish  reaksiyasi:

H

2



  +   Cl

2

  =   2HC1, 



Д 

H— —

  184,6  kJ



Atrof-muhitdan  issiqlik  yutilishi  bilan  boradigan  reaksiyalar 

endotermik  reaksiyalar  deyiladi.

M asalan,  azot  bilan  kisloroddan  azo t  (11)  oksid  hosil  bo'lish i 

reaksiyasi,  u  yuqori  tem peraturada  sodir  b o ‘ladi:

N

2



  +   0

2

 =   2 N 0 , 





H—

  180,8  kJ

Reaksiya natijasida chiqqan yoki yutilgan issiqlik miqdori 

jarayon- 

ning  issiqlik  effekti

 

deyiladi.



Kimyoning turli jarayonlardagi issiqlik  effektlarini о ‘rganadigan 

bo'limi  termokimyo  deyiladi.

Reaksiyaning  issiqlik  effektlari  ham   yozilgan  kimyoviy  ten g ­

lamalar 

termokimyoviy tenglamalar

 

deyiladi.  Bunday tenglam alarda 

form ulalar  oldidagi  koeffitsiyentlar  tegishli  m oddalam ing  m ollar 

sonini  bildiradi  va  shu  sababli  kasr  sonlar  bo‘lishi  ham   mum kin.

Reaksiyaning issiqlik effekti tem peratura bilan bosimga bog‘liq 

b o ‘lganligi  sababli,  uni  standart  sharoit  uch u n   keltirishga  shartla- 

shib  olingan:  tem peratura  25  °C  (298  yoki  aniqrog‘i  298,15  K)  va 

bosim 


p =

  101  325  Pa  =  101,3  kPa.  Term okim yoviy tenglam alarda 

m oddalam ing holati  ham  ko‘rsatiladi:  kristall  (k),  suyuq  (s),  gazsi- 

m on (g), erigan  (e) va b.  Issiqlik efTektini 



AH

 (delta ash deb o ‘qiladi) 

bilan belgilash,  kilojoullarda  (kJ)  ifodalash  va  m oddaning  reaksiya 

tenglam asida k o ‘rsatilgan  m ollar soniga  nisbatan  olish qabul  qilin- 

gan.  E ndoterm ik  jarayonlarda  (issiqlik  yutiladi, 

AH>0)

  issiqlik 

effektlarining  ishorasa  musbat va  ekzoterm ik jarayonlarda  (issiqlik 

chiqadi,  Д #> 0)  manfiy  hisoblanadi.

Reaksiya  issiqlik  effekti  Д

H

  ning  m a’nosini  tushunib  olamiz.  Har. 

qanday  moddaning  ma’lum  entalpiyasi  (issiqlik saqlami) bo‘ladi.  Ental- 

piya (lotincha 



H

 harfi bilan belgilanadi) modda hosil bo'lishida to'planadigan 

energiyaning  o'lchovidir.  Reaksiyaning  o ‘zgarmas  bosimdagi  issiqlik 

effekti 


AH

 reaksiyaning  oxirgi  mahsulotlari  entalpiyasi  (



H

ox)  bilan  reak- 

siyaga  kirishayotgan  boshlang‘ich  moddalar  etalpiyasining 

(H ^ )

  ayir- 


masidan  iborat,  ya’ni

Д 

H = H 0X- H b



AH 

kattalikning  (bu  yerda grek  harfi  Д— delta  —  ayirmani  bildiradi) 

fizik m a ’nosi ana shundadir.  Izobar reaksiyalar uchun ko'pincha  „issiqlik 

effekti“  term ini  o'rniga  „jarayonning  entalpiyasi“  degan term indan  fo y ­

dalaniladi.

A gar  reaksiya  oxirgi  m a h su lo tla rin in g   ham m asi  va  b o sh - 

la n g 'ic h   m o d d a la r 

standart  holatlarda

  (


T=

  298  K, 



p

  =  101,3 

kPa)  b o ‘lsa,  u  holda 

AH jarayonning standart  entalpiyasi

  deyiladi 

va 

AH°m

  yoki  faqat  yuqorigi  indeks  bilan 



AH

0

  kabi  belgilanadi.



Yuqorida aytilganlarga mufoviq,  standart sharoitda tegishli oddiy 

m oddalardan vodorod xlorid hosil b o ‘lish ekzotermik reaksiyasining 

va  azot  (II) oksid  hosil  b o ‘lish  endoterm ik  reaksiyasining  te rm o ­

kimyoviy tenglam alari  quyidagicha  yoziladi:

I.  H „ .  +   C L   ,  =   2H C 1.., 

# 2°98


  =  -1 8 4 ,6   kJ

2(g) 


2(g) 

(g)> 


5

yoki


n -  ' /

2

H



2

(g+ ' /


2

C l


2

(g)= H C l(g), 



H

jw

  =  -9 2 ,3   k J/m o l

va

'•  N ;,a  +   ° . w  =   2 N ° W. 



я ;°9!= 

180,8  kJ

yoki

n -  ,/


2

N

2



(g)+ ‘/

2

0 (g)= N 0 (g), 



H°m   =

  90,4  k J /m o l.

(II)  tenglam a  standart  sharoitda  0,5  m ol  gazsimon  vodorod 

bilan  0,5  mol  gazsim on  xlordan  1  m ol  gazsim on  vodorod  xlorid 

hosil  b o iish id a   92,3  kJ  issiqlik  chiqishini,  stand art  sharoitda  0,5 

mol  gazsim on  azot  bilan  0,5  m ol  gazsim on  kisloroddan  1  mol 

gazsim on azot  (II)  oksid  hosil b o ‘lishida esa 90,4 kJ  issiqlik yutili- 

shini  bildiradi.  (I)  tenglam alarda  ,,m ol“  so‘zi  tushirib  qoldirilgan, 

chunki 

AH

 bir  m olga  em as,  balki  ikki  m olga  tegishlidir.  E k zo ­

term ik  reaksiyalar uchun 

AH

 belgisi  oldidagi  minus  ishora  reaksiya 

m ahsulotlarida energiya zaxirasi  boshlang‘ich  m oddalardagiga  nis- 

batan  kam  ekanligini  bildiradi.  Endoterm ik  reaksiyalar  uch u n  



AH 

qiym atlari  oldidagi  plus  ishora  reaksiya m ahsulotlari tashqi  m uhit- 

dan  issiqlikni  yutib,  o ‘z  energiyasini  boshlang‘ich  m oddalam ing 

energiyasiga  nisbatan  k o ‘paytirganligini  bildiradi.

Ravshanki,  agar  birikish  reaksiyasida  issiqlik  chiqsa,  unga 

teskari  reaksiya  —  ajralish  reaksiyasida issiqlik yutiladi.  Agar birikish 

reaksiyasi  issiqlik  yutilishi  bilan  borsa,  u  holda  unga  teskari  — 

ajralish  reaksiyasi  issiqlik  chiqishi  bilan  boradi.  M asalan,  birinchi 

m iso ld a  

1

  m o l  v o d o ro d   x lo r id n in g   h o s il  b o ‘lish   issiq lig i



Д #

298


  -  92,3  kJ  g a,  v o d o r o d   x lo r id n in g   a j r a lis h   is s iq lig i 

A

# 2°98



  esa  — 92,3  kJ  ga teng;  ikkinchi misolda  1  mol azot  (II)  oksid- 

ning  hosil  b o ‘lish  issiqligi 



Д # 298 

-  90,4  kJ ga,  1  m ol  shu  azot

(Il)oksidning  ajralish  issiqligi 

Д Я 298 

э с а   - 9 0 , 4   kJ  ga  teng.

M aktab kimyo darsliklarida va ko‘pchilik o ‘quv qo'llanm alarda 

reaksiyalam ing  issiqlik effektlari 



Q

 orqali belgilanadi  va  agar issiq­

lik chiqadigan b o ‘lsa,  musbat,  agar issiqlik yutiladigan b o ‘lsa,  m an- 

fiy hisoblanadi.  Ravshanki, 



Download 6.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   81




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling