№ hujjat ҳ O`z. Varaq Sana imzo varaq 5321400 ngkst

Bajardi
: 
Ochilova D.U. 
C-C bog' bo'yicha sodir bo'ladi. Natijada turli molekulyar massali radikallar 
hosil bo'ladi, masalan: 
СН
3
(СН
2
)
5
СН
3
→ С
4
Н
9
+С
3
Н
7 
Zanjir reaksiyasining vujudga kelishi (initsirlanishi) sodir bo'ladi. Erkin 
valent bog'iga ega bo'lgan, shu zahotiyoq barqarorroq birikmalarga 
parchalanmaydigan to'yinmagan moddalar erkin radikallalr deb ataladi. Ularga 
vodorod radikallari H ham kiradi. 
2. Yuqori molekulyar massali bu sharoitlarda minimal barqarorolikga 
ega bo'lmagan radikallar shu zahotiyoq barqaror to'yinmagan uglevodorod va 
yangi radikalning shu qatori vodorod atomining hosil bo'lishi bilan 
parchalanadi. Masalan: Bunda erkin radikallarning reaksion aralashmadagi 
kontsentartsiyasi oshadi. 
3. Erkin radikallar dastlabki xomashyoning molekulalari bilan to'qnashib 
yangi radikallari hosil bo'lishi zanjirli reaksiyasini vujudga keltiradi. Zanjirli 
reaksiya rivojlanadi. Erkin radikalning xomashyo 
molekulasi bilan 
to'qnashishining yagona natijasi bo'lib to'yingan uglevodoroddan vodorodning 
ajralishi hisoblanadi. Har xil ehtimollik darajasi bilan bu uzilishi uchlamchi 
ikkilamchi va uchlamchi uglerod atomlaridan sodir bo'ladi.600 
da erkin 
radikallarining vodorod bilan ikkilamchi va birlamchi uglerod atomlari 1:2 
nisbatda bo'ladi. Erkin radikallarning yashash vaqti juda kam 10
3
soniya 
atrofida va shu vaqt ichida ular reaksiyaga kirishmagan xomashyo molekulalari 
bilan uchrashishga ulguradi. Bu turdagi reaksiyalarning aktivlanish energiyasi 
40-80 Kj/mol ya'ni alkanni to'g'ri parchalanishdagiga qaraganda ancha past. 
Erkin radikallar zanjirli reaksiyaning rivojlanishida qayta-qayta vujudga 
keladi va shunday qilib alkanning dastlabki molekulalarining ko'pgina qismi 
reaksiyaga jalb qilinadi. Demak reaksiya mahsulotlarining asosiy massasi 
aynan shu zanjirli reaksiyalarning erkin radikallar orqali rivojlanishining 
natijasida hosil bo'ladi. 
4. Muvozanatga erishilganda erkin radikallarning bir biri bilan 
uchrashish ehtimolligi ularning dastlabki xom ashyoning molekulalari bilan 
to'qnashish ehtimolligidan kam bo'lmaydi. Bu reaksiyalar natijasida barqaror 
alkanlarning hosil bo'lishi bilan boradigan zanjirning uzilishiga olib keladi. 
A) radikallarning rekombinatsiyasi 
СН
3
+ СН
3
→ С
2
Н
6
B) radikallarni disproportsionirlash 
СН
3
+ СН
3
→СН
4
+С
2
Н
4

---

№ hujjat 
ҳ 
O`z. 
Varaq 
Sana 
imzo
varaq 
5321400 – NGKST
Fozilov S.F.
Rahbar: