Ҳ. М. Исроилова Тошкент вилоят Давлат педагогика инсти- тути иқтисодиёт назарияси кафедраси катта ўқитувчиси М. Ж. Байманова

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 6, 2011

---

33
бўлган энг юқори эҳтиёж Олтиариқ (19,6 
%), Риштон (12,1 %), Тошлоқ туманлари-
да (8,5 %) кузатилади. Полиз экинлари 
бўйича асосан, Ёзёвон (30,1 %), Қува (28,4 
%) шахсий томорқалари уруғликка юқори 
талаб билдирган.
Мева кўчатларига Қувасой (6,4 %), 
Бешариқ (6,4 %), Охунбобоев (6,4 %), Риш-
тон (6,4 %), Тошлоқ (7,5 %), Учкўприк (7,5 
%), Фарғона (8,6 %) туманларида эътибор 
катта. Узумчилик ерларини кенгайтириш 
ва янги навларини етиштиришга Охунбо-
боев (14,8 %), Олтиариқ (12,0 %), Фарғона 
(10,2 %) туманларида катта қизиқиш би-
лан қаралмоқда. 
Фарғона вилоятида ишлаб чиқарилган 
мева-сабзавот маҳсулотлари асосий тур-
ларининг ялпи ҳосили ва таркиби маълу-
мотларга кўра, сабзавот, полиз, картошка 
маҳсулоти 2009 йилда 2008 йилга нисба-
тан ошган. Мева маҳсулотлари 17088 тон-
нага, узум ҳосили 1600 тоннага қисқарган. 
Вилоятда сабзавотлардан помидор, сабзи, 
бодринг, пиёз, карам, бақлажон, лавлаги, 
шолғом, турп ва бошқалар етиштирилади. 
2008 йилда асосий экин сифатида ҳам, та-
крорий экин сифатида ҳам бақлажон ва 
лавлаги етиштирилмади.
Вилоятда 2009 йилда 48929 тонна по-
лиз экинлари етиштирилиб, уларнинг 54,2 
% и тарвуз, 38,9 % и қовун ва қолган 6,9 % 
и қовоқдан иборат бўлди. 2009 йилда по-
лиз экинлари оралиқ экин сифатида ҳам, 
такрорий экин сифатида ҳам етиштирил-
мади.
Умуман олганда, Фарғона вилояти-
да 2006-2009 йилларда аҳоли жон бо-
шига 40,8 кг картошка (Республика 
кўрсаткичидан 0,3 кг кўп), 114,6 кг саб-
завот (Республика кўрсаткичидан 48,7 
кг га кам), 55,7 кг мевалар (Республика 
кўрсаткичидан 12,5 кг кўп), 16,0 кг узум 
(Республика кўрсаткичидан 15,3 кг кам) 
етиштирилди. Бу Фарғона водийси вило-
ятларига қараганда анча кам бўлиб, фақат 
картошка (Андижон вилоятидан 0,5 кг 
кўп) ва мевалар бўйича (Наманган вилоя-
тидан 18,6 кг кўп) юқори ўрин тутади, узум 
бўйича ўртача ҳолатни эгаллайди.
Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, фер-
мер хўжаликлари қишлоқ хўжалигида 
етакчи бўғин сифатида самарали хўжалик 
шакли эканлигини тобора намоён этиб 
бормоқда. Фермер хўжаликлари сони-
нинг кўпайиши уларга ўз вақтида моддий-
техника ресурслари таъминоти бўйича 
хизмат кўрсатишнинг ҳолатига боғлиқ.
Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, 
қишлоқ хўжалигида мева-сабзавотчилик 
тармоғини муваффақиятли ривожланти-
риш учун учта омил муҳим аҳамиятга эга: 
1) ўсимликларнинг биологик хусусиятла-
рига мос келадиган ва иқлим шароитла-
рини (ҳарорат, қуёш нури, ёғингарчилик 
миқдори ва ҳ.к.) ҳисобга оладиган шаро-
ит ва технологияларни яратиш. 2) Ўғит: 
барча мамлакатларда деҳқончиликда 
ўғитдан фойдаланилади. Уларни қўллаш 
иқтисодий жиҳатдан самарали ва эко-
логик жиҳатдан зарарсиз бўлиши муҳим 
аҳамиятга эга. 3) Селекция: уруғчилик ва 
навларни маҳаллий шароитларга мослаш-
тириш. Бусиз агротехника ва ўғитлардан 
фойдаланиш кутилган натижани бермай-
ди.