№ Муаллиф Мақола номи

7-жадвал
Кредит бозоридаги қисқа ва узоқ муддатли фоиз ставкаларнинг ўзаро 
боғлиқлиги
6
 
№ 
 
Кўрсаткичлар 
Корреляция коэффициент и 
(ŋ) 
2013-2016 
йиллар 
2017-2018 
йиллар 
1. 
Қайта молиялаштириш фоиз ставкаси билан 
тижорат банкларининг қисқа муддатли 
кредит фоиз ставкаси ўртасидаги боғлиқлик 
0,81 
0,91 
2 
Қайта молиялаштириш фоиз ставкаси билан 
тижорат банкларининг узоқ муддатли кредит 
фоиз ставкаси ўртасидаги боғлиқлик 
0,63 
0,83 
3 
Пул бозоридаги фоиз ставка билан тижорат 
банкларининг қисқа муддатли кредит фоиз 
ставкаси ўртасидаги боғлиқлик 
0,71 
0,89 
4 
Пул бозоридаги фоиз ставка билан тижорат 
банкларининг узоқ муддатли кредит фоиз 
ставкаси ўртасидаги боғлиқлик 
0,56 
0,83 
Марказий банк қайта молиялаштириш фоиз ставкасининг тижорат банклари узоқ 
муддатли кредитлари фоиз ставкасига корреляцияси 2013-2016 йилларда 0,63 ни 
ташкил этган бўлса, 2017-2018 йиллар оралиғида бу кўрсаткич 0,83 ни ташкил этган. 
Қайта молиялаштириш фоиз ставкасининг тижорат банклари узоқ муддатли кредит 
фоиз ставкасига корреляцияси қисқа муддатли кредит фоизларига корреляцияси каби 
юқори эмаслигига сабаб тижорат банклари узоқ муддатли кредитларини Марказий банк 
кредитлари ҳисобига эмас, балки муддатли депозитлар ва айрим ҳолларда талаб қилиб 
олингунча бўлган депозитлардан беради. Шунда ҳам 2017 йилдаги Марказий банк пул-
кредит сиёсатидаги эркинлик ушбу кредит бозорига ижобий таъсир этган.
Давлат қимматли қоғозлар бозорининг ривожланганлик даражаси.
Марказий банк пул-кредит сиёсатининг бозор иқтисодиётига тўла жавоб 
берадиган инструментларидан бири бу очиқ бозор сиёсатидир. Агар марказий банклар 
индикатив фоиз ставкасига эга бўлмаса очиқ бозор сиёсати орқали реал бозор фоиз 
ставкаларга таъсир кўрсатади. Акс арият марказий банклар очиқ бозор сиёсатини олиб 
боришда фақат давлат қимматли қоғозларидан фойдаланишади. Бизнинг марказий 
банкимиз ҳам очиқ бозор сиёсатини олиб боришда худди шундай турдаги қимматли 
қоғозларидан фойдаланишади. Жумладан, 1995 йил 21 декабрдаги ЎРҚ-154-I-сонли 
“Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида”ги қонунининг 25-моддасида 
“...Марказий банк давлатнинг қимматли қоғозлари, шунингдек Марказий банкнинг ўзи 
чиқарган қарз мажбуриятларини харид қилиши ва очиқ бозорда сотиши мумкин”лиги 
белгилаб қўйилган.
2017 йилга қадар бўлган даврни кузатадиган бўлсак, узоқ йиллар давомида 
давлат бюджет профицити кузатилган. Бу Молия вазирлигига ортиқча қарз олиш 
мажбурлигини 
билдирмайди. 
Шундай 
экан Молия вазирлиги 
давлат қарз 
мажбуриятларини муомалага чиқариш хажми жуда кичик бўлган.
Жумладан, 1996-2011 йилларда Ўзбекистонда умумий қиймати 803,1 миллиард 
сўмлик, йиллик ўртача қиймати 50 миллиард сўм бўлган давлат қимматли қоғозлари 
муомалага чиқарилган. 2011 йил ҳукумат қарори билан давлат қимматли қоғозларини 
6
Ф
оиз ставкаларнинг статистик маълумотлари асосида муаллиф томонидан мустақил ҳисобланди.

---

А .Т. А бса ла мов
МАРКАЗИЙ БАНК ФОИЗ СТАВКА КАНАЛИНИНГ
РЕАЛ БОЗОР ФОИЗ СТАВКАЛАРГА ТАЪСИРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ
 
63
www.uzbridge.eyuf.uz
муомалага чиқариш ва олдин муомалада бўлган қимматли қоғозлар сўндирилган.
Шундай экан Ўзбекистон Республикаси Марказий банки пул-кредит сиёсати 
инструментларидан бири бўлган очиқ бозор операциясини олиб бориш кўлами жуда 
қисқарган.
Бошқа томондан олиб қараганда, мамлакатимизда қимматли қоғозлар бозори 
етарли даражада ривожланмаганлиги давлат қимматли қоғозлари ва Марказий банк ўзи 
чиқарган қарз мажбуриятлари фоизи рақобат асосида белгиланмаганлиги ва улар паст 
даражада бўлиши тижорат банклари қизиқишига сазовор бўлмаган.
2018 йилдан бошлаб Молия вазирлигининг фискал сиёсатида кўп ўзгаришлар 
кузатилмоқда, жумладан муомалага қарз мажбуриятларини чиқариш борасида ҳам. 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 14 декабрдаги 
“Ўзбекистон Республикасининг Давлат ғазначилик мажбуриятлари ва облигацияларини 
муомалага чиқаришни ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 1016-сонли қарори 
мамлакатимизда давлат қимматли қоғозлари муомаласини, улар бўйича савдони 
ривожлантиришда туртки бўлди. Ушбу қарорнинг 2 қисмида “...давлат қимматли 
қоғозлари чиқарилишлари Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги номидан ва 
ҳисобидан Ўзбекистон Республикаси Марказий банки (фискал агент) томонидан 
«Ўзбекистон республика валюта биржаси» АЖнинг савдо майдончаси орқали 
жойлаштирилади ва сўндирилади” деб белгиланган.