" O'zbekiston temir yo'llari " aj toshkent temir yo'l muhandislari instituti

" O'ZBEKISTON TEMIR YO'LLARI " AJ

TOSHKENT TEMIR YO'L MUHANDISLARI INSTITUTI

" TYT da AT va TT "

kafedrasi

Mavzu : Teleo’lchovlarda va ularning tasniflanishi

Bajardi : AB-216 guruh talabasi

Kenjayev Bekzodjon

Teleo'lchovlar va ularning tasniflanishi

Reja: 

1. 
   Kirish
   

2. 
   Teleo’lchov tizimlari tasnifi
   

3. 
   CHastota – impulsli tizimlar (CHIS)
   

4. 
   Vaqt - impulsli tizimlari (VIS)
   

5. 
   Xulosa
   

Kirish
Biz bugun teleo’lchovlar qayerda nimalarni va qanday uslubda o’lshash tushunchasini o’rganamiz.Shu bilan birga qayerda xalaqitlar va xatoliklar va ularni imkon boricha kamaytirish yo’llarini ko’rib o’tamiz.Teleo’lchash datchigi va teleo’lchash tuzilmaviy umumiy sxemasi haqida ham bir qancha ma’lumotlarga ega bo’lamiz.Bunda biz qabul qilish qurilmasi biror bir kattalikni o’lchangan kattalikka ekvivalent bo’lishi hisoblash uchun qulay tok yoki kuchlanish shakliga aylantiriladi.Va shu tarzda priyemnom pribore qabul qilish asbobida qayta tiklanadi.Bu buzilishlar va o’zgartirishlar oqibatida signal nazorat qilinayotgan kattalik farqlanishi mumkin.Biz bu mavzuyimizda teleo’lchov tizimlariga qo’yiladigan bir qancha talablar va asosiy talablar haqida ham tanishib o’tamiz.Teleo’lchash chastotali tizimlarda qanday tizimlarda qo’llanilishi va chastotali tizimning asosiy tavsiflari va o’zgarish koeffitsiyentlari haqida ham bir qancha ma’lumotlaga ega bo’lamiz.

Teleo’lchov tizimlari tasnifi
Teleo’lchovlar – bu boshqarish yoki nazorat ob’yektlarining elektr va noelektr parametrlarini masofadan turib telemexanika uslublari va vositasida o’lchash demakdir.

Oddiy o’lchash uslublari masofadan turib o’lchash uchun yaramaydi, chunki atrof muhit parametrlarini o’lchash, xalaqitlar ta’sirini o’lchashda aloqa liniyasi qarshiligining o’zgarishi va shu kabilar tufayli katta xatoliklar yuzaga keladilar. Bundan tashqari, katta miqdordagi ko’rsatmalarni uzatish ko’p sonli simlar talab qilib, harakatchan ob’yektlardan o’lchashning esa umuman iloji bo’lmay qoladi. Teleo’lchash uslublari aloqa kanallari xatoliklari va ular miqdorini kamaytirish imkonini beradilar. Har qanday teleo’lchash tizimining tuzilmaviy sxemasi nazorat qilinayotgan kattalik A1 ni birlamchi signalga aylantiradigan teleo’lchash datchigi DT ga ega. Uzatish qurilmasi PU bu signalni LS aloqa liniyasi bo’ylab uzatish uchun qulay bo’lgan U1 kattalikka aylantiradi.1[1]

             U1=f(A1)            A2=f(U2)

Teleo’lchash uslublari aloqa kanallari xatoliklari va ular miqdorini kamaytirish imkonini beradilar.

Teleo’lchash tizimlariga bir qancha misollar kiritishimiz mumkin.

Agarda muvoffaqiyatlar kiritsak bu bizning yutug’imizdir.

Biz endi teleo’lchash tizimlarining tuzilmaviy sxemasida yaqqol kuringan va o’rganishimiz qulaydir.

Teleo’lchash tizimining tuzilmaviy sxemasi

Qabul qilish qurilmasi PrU qabul qilingan kattalik U2 ni o’lchangan kattalikka ekvivalent bo’lgan, hisoblash uchun qulay tok yoki kuchlanish shakliga aylantiradi. Qabul qilingan kattalik A2 endi ne priyemnom pribore PP qabul qilish asbobida qayta tiklanadi. U2 signal U1 signaldan aloqa linyasidagi xalaqitlar tufayli farq qilishi mumkin.

SHuningdek, buzilishlar va o’zgartirishlar oqibatida, A2 signali nazorat qilinayotgan kattalik A2 dan farqlanishi ham mumkin.

STI teleo’lchov tizimlariga qo’yiladigan asosiy talablardan biri – berilgan teleo’lchash aniqligini ta’minlashdan iborat. Teleo’lchanayotgan kattaliklar analogli yoki raqamli asboblar vositasida o’lchanayotgan kattaliklarning mutlaq qiymatlarida ifodalanib chiqarilishi kerak.

O’lchanayotgan kattalik A1 va uzatish qurilmasining U1 chiqish signali orasidagi bog’liklik xarakteriga ko’ra SPIlar analogli va diskret turlarga bo’linadilar.

Intensivlik tizimlari 10 / 20 km masofada teleo’lchovni amalga oshirish imkonini berib, chunki oqib ketuvchi toklar, ayniqsa havo liniyalarida ob-havoga bog’liq ravishda qiymati ortib boradi.

SHu sababli bu tizimlar yaqin masofada ishlaydigan deyiladi va kamdan-kam ishlatiladilar.

Logometrik tizimda IP ko’rsatmasi a = f (I1/I2) bo’ladi va u U ta’minot manbaining kuchlanishiga bog’liq emas.

Teleo’lchash chastotali tizimlarida o’lchanayotgan kattaligi aloqa kanalidagi sinusoidal yoki impul’sli signal chastotasi bilan bog’liq bo’lgan CHM va CHIMli tizimlar qo’llanadi. CHastotali tizimlar soddaligi va xalaqitlarga bardoshliligi tufayli keng tarqalgan.   
CHastota buzilmaganligi sababli bunday tizimlar har qanday masofalarda ishlashi mumkin. CHastotali tizimning asosiy tavsiflari f max , f min va chastota o’zgarish koeffitsenti l= f max /f min bo’lib hisoblanadi. l kattalashishi bilan xatolik kamayadi, ammo tizim egallab turgan chastotalar polosasi kattalashib boradi.


Chastota - impulsli tizimlari
CHISda o’lchanayotgan kattalik impul’slar chastotasiga proporsional, ya’ni uzatish uchun CHIM chastota-impul’sli modulyatsiyasi ishlatiladi. Teleo’lchash siklining bir davri T davomida o’lchanayotgan kattalik qiymatiga bog’liq holda, u yoki bu miqdordagi impul’slar uzatiladi. Qabul qilib olishda impul’slar o’rtacha tarkibiy qismi  Io esa T davr mobaynidagi impul’slar soniga to’g’ri proporsional.

CHIMdan teleo’lchashlar signalini qabul qilib olishning ikki usuli mavjud.

Birinchi usul: o’lchangan kattalik diskning aylanish chastotasiga ta’sir ko’rsatib, so’ng impul’slarga aylanadi: tegishli chastotaning T1=T2=T3.

Ikkinchi usul: avval o’lchanayotgan kattalikka proporsional bo’lgan doimiy tok, undan keyin chastotasi ana shu tokka proporsional bo’lgan impul’slar ketma-ketligi olinadi.

Vaqt - impulsli tizimlari (VIS)
VIS o’lchanayotgan kattaligining qiymatlariga bog’liq ravishda, uzatilayotgan impul’slar damovliligini, yoki joylashish o’rnini o’zgartiradilar. Birinchi holda kenglik-impul’sli modulyatsiya (SHIM), ikkinchisida esa – faza-impul’sli modulyatsiya (FIM) ishlatiladi.
IMPULS KONDENSATORLI CHASTOTAMER




XULOSA
Biz bu teleo’lchov tizimlari mavzuyimizdan shuni aytolamizki teleo’lchovlar qayerda nimalarni va qanday uslubda o’lshash tushunchasini o’rganib oldik.Va uning avzalliklari kamchiliklari ustida uzimizga xulosa qilib oldik.Shu bilan birga qayerda xalaqitlar va xatoliklar va ularni imkon boricha kamaytirish yo’llarini ko’rib o’tamiz.Teleo’lchash datchigi va teleo’lchash tuzilmaviy umumiy sxemasi haqida ham bir qancha ma’lumotlarga ega bo’lamiz.Bunda biz qabul qilish qurilmasi biror bir kattalikni o’lchangan kattalikka ekvivalent bo’lishi hisoblash uchun qulay tok yoki kuchlanish shakliga aylantiriladi.Va shu tarzda priyemnom pribore qabul qilish asbobida qayta tiklanadi.Bu buzilishlar va o’zgartirishlar oqibatida signal nazorat qilinayotgan kattalik farqlanishi mumkin.Biz bu mavzuyimizda teleo’lchov tizimlariga qo’yiladigan bir qancha talablar va asosiy talablar haqida ham tanishib o’tdik va o’rgandik.

Teleo’lchash chastotali tizimlarda qanday tizimlarda qo’llanilishi va chastotali tizimning asosiy tavsiflari va o’zgarish koeffitsiyentlari haqida ham bir qancha ma’lumotlaga ega bo’ldik.