& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

& Atlιqtιn` ko`plik qosιmtaoarιnιn` qollanιw o`zgeshelikleri.
Atlιq so`zlerdin` ko`plik ma`nisi-lar/ler qosιmtalarιnιn` jalg`anιwι arqalι an`lasιlatug`ιnι belgili:mug`allim-mug`allimler,oqιwshι-oqιwshιlar,kitap-kitaplar,t.b. Geypara atlιqlar ga`ptegi ma`nisi boyιnsha ulιwmalastιrιwshι xιzmet atqarιp ko`plik qosιmtasιz-aq ko`plik ma`nide tu`siniledi:Ju`weri ko`gerip kiyatιr.Du`kang`a palto tu`sipti
Bunday atlιqlarg`a ko`plik jalg`awι qosιlιp ta aytιlιwι mu`mkin:Ju`weriler ko`gerip kiyatιr.Du`kang`a paltolar tu`sipti.Ko`p adam onι adam adam,gires-gires mal usag`an so`z dizbeklerinde de sintaksislik usιl arqalι atlιq so`zdi anιqlaqshι basqa so`zlerdin` ko`plik ma`nige qatnasιwιna qaray atlιq so`z birlik tu`rinde qollanιlιp,ko`plik ma`nisi an`lasιla beredi.Solay da-lar/ler qosιmtasιnιn` ko`plik ma`nilerden basqa ma`nilerde stillik qollanιlιw jag`daylarι da,sonday-aq ulιwmalastιrιwshι ma`nige iye bolιwιna qaramastan, atlιq so`zlerdin` so`ylewdin` mazmunιna, jag`dayιna qaray ko`plik qosιmtasιn talap etetug`ιn orιnlarι da ushιrasadι. Mιsalι,
1.-Tu`ye kimdiki, babajan? -Alpamιstay erdiki. - Qoy kimdiki, babajan? - Alpamιstay sherdiki.
2. Qaytararg`a hal-da`rmanιm kelmedi, Qurrayt-qurrayt, sebil qalg`an qoylarιm.
3. Biykesh-aw, ku`yewler kelip tur, to`sek salιp qoy, ha`zir u`yge kiredi.
&Atlιqtιn` stillik qollanιlιwι
Atιlq so`zler baylanιslι so`yleude ga`pte bayanlang`an pikirdin` ιg`balιna qaray onιn` tιn`lawshιg`a ta`sirliligin.anιqlιlιg`ιn an`latιw xιzmetinde tu`rlishe stillik o`zgeshelikleri menen qollanιlιwι mu`mkin.Msalι:Shan`arag`ιmda eki ul.to`rt qιzιm bar degen ga`pte shan`araq atlιq so`zi u`yimde.xojalιg`ιmda degen ma`nilerdi an`latadι,keyingileri menen salιstιrg`anda shan`araq
So`zi an`latqan ug`ιm da`l ha`m anιq seziledi,ma`nilik jaqtan sol ug`ιmdι tolιq bildiredi.Sonlιqtan da shan`araq so`zi sol ga`pte stillik jaqtan og`ada u`ylesimli ha`m anιq.Bunday jag`daylar ko`pshilik atlιq so`zlerge ta`n.Aytayιq,qonaq ha`m miyman so`zleri ma`nileri jag`ιnan sinonim atlιqlakrdan ibarat,solay da birinin` ornιna ekinshisi barlιq waqιtta qollanιla bermeydi,ma`selen,qonaq keldi,miyman keldi deymiz de,al naqιl-maqallarda qonaq qoydan juwas tu`rinde aytιlg`anι menen miyman qoydan juwas dep dep qollanιlmaydι,o`ytkeni a`debiy tilde qa`liplesiwinde olardιn` stillik o`zgeshelikleri,u`ylesimli usιlayιnsha ulιwma xalιqlιg` o`lshem sιpatιnda qabιl etilgen.Bul olardιn` stillk qollanιlιlιwo`rinisi bolιp tabιladι.
Stillik o`zgeshelikler atlιq qosιmtalarg`a da ta`n. ilim-paz atlιq jasawshι qosιmtalarg`a da ta`n,ilim- paz okιw-shι,paxta Kesh xtb.
& Kelbetlik
Zattιn` sιnιn, sιpatιn, qa`siyetin, ko`lemin, tu`r-tu`sin bildiretug`ιn so`zler kelbetlik dep ataladι. Olar qanday? qaysι? degen sorawlarg`a juwap beredi. Mιsalι: Sulιw qιz, qara boyaw, qιzιl qa`lem-zattιn` tu`r tu`sin; go`ne kiyim, qattι ag`ash, jaqsι adam-zattιn` sapasιn; u`lken ju`k, awιr is, jen`il zat – zattιn` mo`lsherin bildiredi. Kelbetlik so`zler ko`pshilik jag`daylarda o`zi anιqlaytug`ιn so`zdin` aldιnda keledi. Mιs: sulιw jay, qιzιl ko`ylek, qattι temir, u`lken jol.