£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

deputlari sovetlari tashkil topdi. Tez orada mahalliy aholi vakillaridan iborat 

musulmon ishchi va askar deputlari sovetlari ham tuzila boshlandi. Muvaqqat 

hukumatning 1917 yil may oyi boshlarida chiqargan farmoniga binoan Turkistondan jalb 

qilingan mardikorlar o’z ona yurtlariga qaytib kela boshladi.  

Yurt istiqboli va istiqloli uchun qayg’uruvchi vatanparvar, hurriyatparvar kuchlar 

harakat qila boshladi va tashkiliy  jihatdan uyusha bordi. Bu jarayonda ozod va mustaqil 

---

 

198

Turkiston uchun ko’p yillar fidoyilik bilan kurashib kelgan jadidlar harakatining 

rahnamolari alohida o’rin tutdi. Ular mahalliy aholining siyosiy ongini o’stirish, hal 

qiluvchi kurashlarga etaklab borish maqsadida o’lkaning ko’plab shaharlarida vaqtli 

matbuot nashrlari - gazeta va jurnallar chiqara boshladilar. Masalan, Toshkentda 

“Xurshid”, “Sadoi Turkiston”, “Turk eli”, “Najot”, “Kengash”, “Sho’roi islom”, 

Samarqandda “Oyna”, “Hurriyat”, Buxoroda “Turon”, “Buxoroi sharif”, Qo’qonda 

“Sadoi Farg’ona”, “Tirik so’z” nomli matbuot nashrlari o’z sahifalarida markazdagi 

siyosiy vaziyatni, joylardagi ahvolni, o’tkir ijtimoiy-siyosiy masalalarni yoritishda, 

mahalliy aholi ommasini siyosiy - g’oyaviy jihatdan tayyorlab borishda muhim rol 

o’ynadi. 

Abdulla Avloniy tomonidan Toshkentda 1917 yil aprelidan chiqarila boshlagan 

“Turon” gazetasining ilk sonida “Yashasin xalq jumhuriyati” shiori birinchi bor 

yangragan edi. Unda aniq maqsad -maslak: “Musulmonlar   orasida  ko’p  yillardan  

buyon  davom etgan umumga zo’rlik, bid’at odatlarni bitirmak, kelajakda bo’ladigan 

jumhuriy idoraga xalqni tayyorlamoq” g’oyasi ilgari surilgan edi. 

Xuddi shuningdek, Munavvar Qorining o’sha yili “Najot” gazetasining 26 mart 

sonida bosilgan «Xurriyat berilmas, olinur”, degan xitob ham jadidlarning xalq 

ozodligi va istiqloli yo’lida jiddiy kurashga bel bog’laganliklaridan dalolat berardi.