£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

 

Dastlabki 

mehnat 

qurollari 

¾  O’tkir qirrali, yassi, tuxumsimon tosh qurollari. 

Ular qo’l cho’qmori ham deyiladi. 

¾  Daraxt shoxlaridan tayyorlangan er kovlaydigan 

tayoq. 

¾  Hayvonlarni zarb bilan uruvchi so’yil. 

 

 

Ilk paleolit davrida odamlar to’da-to’da bo’lib asosan g’orlarda 

yashaganlar, tabiatdagi tayyor narsalarni-daraxtlarning mevalarini, o’simlik 

ildizlarini kovlab eb tirikchilik qilganlar. Ular birgalashib yirik hayvonlarni 

ovlab, ushlab eganlar, shuningdek, mayda jonivorlarni, ularning tuxumlarini ham 

iste’mol qilganlar. 

 

Shunday qilib, qadimgi odamlarning mashg’ulotlari terib ozuqa topish, 

hayvonlarni ovlash, tosh qurollari yasash va ularni mukammallashtirishdan iborat 

bo’lgan. Mana shunday mehnat jarayonida odamlarning o’zlari ham o’zgarib, 

takomillashib borgan. 

 Mamlakatimiz 

hududida 

o’rta paleolit yoki muste davri, avvalo, odamlar 

qiyofasining o’zgarishi, neandertallarning

1

 vujudga kelishi bilan farqlanadi. 

Ularning peshonasi va jag’ tishlari bo’rtib chiqmagan, miyasi kattaroq bo’lgan, 

tik yuraolgan. Surxondaryo viloyatining Boysun tog’idagi Teshiktosh g’ori o’rta 

paleolitga xos neandertal turidagi odamlarning manzilgohi ekanligidan dalolat 

beradi. G’ordan 8-9 yashar bolaning qabri, kalla suyagi, odam suyaklarining 

qoldiqlari, ular ovlab tirikchilik qilgan hayvon suyaklari, toshdan yasalgan 

o’choq, kul qatlamlari, hayvon va qushlarning suyaklari topilgan. 

 

O’rta paleolit odamlarining manzilgohlari Teshiktosh yaqinidagi Amir 

Temur g’oridan, Samarqand viloyatining Omonqo’ton, Qo’tirbuloq, Zirabuloq, 

Toshkent viloyatining Xo’jakent, Obirahmat, Farg’ona vodiysining Qayrag’och 

qishlog’idagi Boqirg’on darasi, Palmon qishlog’i yaqinidagi Xo’jaxayr soyi, 

Buxoro viloyatining Qizil Nura, Navoiy viloyatining Uchtut deb atalgan tog’ yon 

                               

1

 Germaniyaning Neandertal vodiysidan topilgan, bundan 100-40 ming yillar yashagan odamlarga berilgan nom.  

---

 

24

bag’irlaridagi o’ng’ur va buloq yoqalaridan topildi va o’rganildi. O’rta Osiyoda 

bu davrga mansub 50 dan ortiq manzilgoh topilgan. Bu manzilgohlardan turli xil 

tosh qurollari, hayvon shoxlari va suyaklari topilgan. Odamlarning mehnat 

qurollari yasash uchun qulay, qattiqroq va tez parchalanadigan chaqmoq 

toshlarni Navoiy viloyatidagi Ijont va Uchtutda, Farg’onadan 40 km uzoqroqdagi 

Qapchig’oydagi tosh konlaridan topganligi, toshga ishlov berish ustaxonalaridan 

foydalanganligi aniqlangan. Chaqmoq toshdan o’tkir qirrali pichoqlar, qo’l 

chopqichi, qiradigan kurakcha, teshadigan bigiz va boshqa qurollar yasalgan. 

 

Dastlabki odamlar hayvonlar kabi osmonda sodir bo’ladigan 

momoqoldiroq va chaqmoq zarbidan, vulqon otilganda paydo bo’ladigan olov 

lavasidan, dahshatli yong’indan qo’rqar edi, keyinchalik undan foydalana 

boshlaydilar, olovni o’chirmaslik uchun navbatchilik qilib, olovga shox-shabba 

tashlab turishgan.  

O’rta paleolit davri odamlari ishqalash orqali olovni kashf etganlar, 

gulxanda pishirilgan mazali va to’yimli go’sht iste’mol qilishgan, yirtqich 

hayvonlarni olov bilan qo’rqitishgan. Olovni bilib olish odamlar hayotida, 

ularning hayvonlar ustidan hukmronlik qilishida katta ahamiyatga ega bo’lgan. 

 O’zbekiston 

hududida