0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

= p , ^ r < R , , R , ,
(9.43)

---

va ustuvorlikka hisoblashda halqa kesimlari bo'yicha hosil b o ‘ ladigan chegaraviy 
kuchlanishlarga mustahkamligi
(9.44)
Síqilib-egíiiivchi elem entlar>pnevm oarkalar. Pnevmoarkadagi zo'riqishlar 
ikki shamirli a r k a d ^ oddiy hisoUashlar orqali aniqlanadi. Siqilib-egiluvchi pnev- 
moustunlar va pnevm oarkalar ustivorlik va y ig 'm a hosil bo'lishi bo'yicha eng 
katta eguvdii m oment va bo'ylam a kuchlam ing t a ’sirig a hisoblanadi. Yuqorida 
keltirilgan ekssentrisitetlam ing qiymatlaridan foydalangan holda quyidagi formu- 
lalam i hosil qilamiz; ustuvoriik bo'yicha
(9 45)
yig'm a hosil b o iis h i bo'yicha
(9.46)
Pnevmatik elementlami asosga mahkamlash ankerining mustahkamhgi quyi­
dagi shartni qanoatlantirishi kerak:
N ^ < R \
(9.47)
bu yerda 
N -
bitta ankem ing hisobiy uzunligi; R*-anker materialining hisobiy 
c^shiligi.
T akroiiash uchun sav o llar
1. Pnevmatik konstruksiyalar deganda nim ani tushunasiz?
2. Havotayanchh konstruksiyalami tushuntirib bering?
3. Havo karkasli konstruksiyalami tushuntirib bering?
4. Pnevmatik konstruktsiyalami hisoU ashda qaysi yuklam alar 
e ’tiborga olinadi?
5. Ular qanday materiallardan tayy6
. Pnevmatik konstruksiyalaming ishlash m uddati qancha?
7. Nima uchun bu t u r d ^ konstrukstyalar kam qo' llaniladi?
8
. Qo'Uanishiga oidm isollam i chet mamlakatlar misolida keltiring?

---

1 о-вов
Yog^och konstruksiyalam i ta ’mirlash va 
kuchaytirish
10.1. Y og‘och konstruksiyalam i kuchaytirish
Yog'och konstruksiyalari qurilish m e’yorlari va q o id a la rif2 A /0 bo'yicha 
eng kamida inshootlarda - 
SOyil,
qishloq xo‘jaligi inshootlarida - 20 va vaqtincha­
lik binolarda - 
lO yil
ishonchli xizm at qilishi kerak. A garda konstruksiyalarning 
ishlash m e’yori buziisa, oldinroq ham ular yuk ko‘ tarish qobiliyatlarini yo‘ qotishi 
mumkia
Bu konstruksiyalar ishlatishga qabul qilinayotganda, albatta, birma-bir kuzatib 
chiqiladi. A gar z a if joylari aniqlansa, uni bertaraf etish chora-tadbirlari belgilanadi. 
Bir yilda ikki m arta - kuz va b ^ o r fasllarida tekshirish o'tkaziladi. Buning заЬаЫ, 
qish faslida qor y o g 'ib q o'shim cha vaqtinchalik yuklam a hosil bo'ladi, bahorda 
esa yom g'ir y o g 'ish i natijasida tom yopm alaridan nam lik sizib o'tishi mum kin va 
y<^‘odm ing chirishi xavfi vujudga kelishi mumkin.
Ayrim hollarda y og'och konstruksiyalarini kuchaytirish va ta ’m irlash zarur 
bo'lib qoladi.
Yog'och konstruksiyalar maxsus loyiha ishlab chiqilgandan keyin, quyidagi 
prinsiplarga asoslangan holda kuchaytiriladi;
- kuchaytirilgan yog'och konstruksiyalar oldingi funksiyasini to'la yoki qis­
man bajarishi kerak;
- agar qism an bajaradigan bo'lsa, uning qolgan qism ini boshc^ Ыг kon­
struksiyaga yoki yangi qurilish konstruksiyasiga uzatish masalasi ishlab chi qilgan 
loyihada hal • 
kuchaytirilgan yog'och konstruktsiyalari yukko'tarish qobiliyati bo'yicha, 
deformasiya va b oshqalar bo'yicha ishlab chiqish davridagi kuchaytirish qurilish 
me’yorlarini qanoatlantirishi kerak;
- yog'och konstruksiyasini kuchaytirish kerakligi vatanlangan variant iqti­
sodiy jihatdan asoslangan bo'lish i kerak;
- bir turdagi y o g 'o ch konstruktsiyalarini bir xil kuchaytirish kerak.
Yuksizlantirish kuchaytirishdagj birinchi bosqich hisoblanadi(65-rasm). Bu holda
kuchaytiriladigan konstruksiyaning sinibketish xavfi yo'qoladi. Ko'pincha ishlayot­
gan yog'och konstruksiyasidagi solqilikni yo' qotish uchun u osib qo'yiladi yoki 
domkrat bilan k o 'tarib qo' shimcha yuk ko'taruvchi element qo'yiladi. Konstruktsiya 
kuchaytirilgandan keyin vaqtincha qo'yilgan element olibtashlanadi.
Yog' och konstruksiyalarini to ' laligicha yoki alohida elementlarini kuchayti­
rish mumkin. A niq bir usulni tanlash cplor omillarga bog'hq: binoni to' laligicha va 
yog'och konstruksiyalarini qism an kuchaytirish m asalasi; kuchaytirish element-

---