0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

<^ = ( Pi„
+
R fR k
; 
(9.23)
agar ye» tomcnlari sferasimon b o is a ,
cr = {p ib + qd. + q , ) ^ < R i , , R k
(9.24)
fcxmulalar yordamida hisoUanadi.
H av o k a rk a sli k o n stru k siy a la m i hisoblash. Havokarkasli konstruksiyalar 
materiali cho'ziladi va kaikas radiusi o'zgarishi mumkin, lekin bu holat hisoUa^ilarda 
e ’tiborga olinmaydi.
M a rk a
2
iy siqilishga ishlovchi r - radiusli pnevm atik ustu n lar parallel tashkil 
etuvchilari bo'yicha ichki bosim ta’siriga q i^ d a g i formula yo-damida hisoblanadi;
a = p , ^ r < R „ R , .
(9.25)
Tashkil etuvchiga perpendikulär kesim i mustahkam ligi bo'ylam a siquvchi 
kuchni e ’tiborga olmagan holda ichki bosim ta ’siriga hisoblanadi:
(9 2 6 )
Havokarkasli ustunlar siquvchi N -bo'ylam a kuch ta ’sirig a ustuvorlikka 
hisoblanadi; 
N < p , ^ - n - r ^
(9.27)
b u y e rd a ;
8
-jadval).
M a rk a a y < h o ‘ziluvchi pnevm atik sterjenlarning(r-radiush) parallel tashkil 
etuvchi bo'yicha kesim mustahkamligi quyidagi formula bilan hisoblanadi:
(7 = p , y r < R „ R „
(9.28)

---

8
-jadval Pnevmatik konstiuksyalar uchun bo'ylama egilish koeffits^'enti - (p ning
q O ^ ti
X
IcMci bosin, MPa(kgk/sni)
0
,
1
(
1
)
0,15(1,5)
0
.
2
(
2
)
0.25(2,5)
0.3(3)
20
0,85
0.75
0,62
0,41
0.3
30
0,45
0,35
0.27
0,27
0,2
40
0.3
0,23
0.19
0.17
0,15
50
0,17
0,15
0,13
0.12
o .n
60
0,12
0,11
0,09
0,07
0,06
Tashkil etuvchiga perpendikulär kesimi mustahkamligi bo'ylam a cho'zuvchi 
N kuchni e ’tiboi^a olgan holda ichki bosim ta ’siriga hisoblanadi:
(9 .2 9 )
Pnevm atik to^sinlar ko'ndalang egilishga ishlaydi va ular mustahkamlik hamda 
ustuvorlikka hisoblanadi. Ular q attiq konstruksiyalardan farqh o'laroq, m ateriah 
yirtilm asdan yuk ko'tarish qobiliyatini yo'qotishi mumkin.
63-rasm. Y ig'm a hosil bo’lishi b o 'y ich a egiluvchi pnevmoelementning chegaraviy holati; 
a - pnevmociementni ko'ndalang kesimi; b-ichki bosimdan kuchlanish epyurasi;
V -
qubbadagi cho'zuvchi kuchlanish epyurasini o 'rta tekislikka proyeksiyasi; 
g- qubbadagi cho'zuvchi kuchlanish epyurasining yarmini o 'rta tekislikka yoyish.

---

Ichki havo bosimini ko'ndalang kesim bo‘yicha teng ta ’sir etuvdiisi,
M = 
-
(9-30)
M uvozanat sharti bo'yicha chegaraviy cho'zilisiidagi maksimal kuchlanish,
(T = p ,j,r
(9 .3 1 )
Teng t a ’sir etuvchi havoning ichki bosim i va qubbadagi cho'zuvchi te n g
ta ’sir etuvchi kuchlanish orasidagi ekssentrisitet - e ga teng,
r
2
Ichki kuchlardan chegaraviy mcwnent,
yig 'm a hosil bo'lishi sharti qityidagi k o 'rin ish n i oladi
(9.32)
(9.33)
(9.34)
V)
3)
a • pnevmoelementning ko'ridalang kesimi; b>tchki bosimdan kuchlanish epyurasi;
V -
qubbadagi cho'zuvchi kuchlanish epyurasini o 'rta tekislikka proyeksiyasi; 
g- qubbadagi cho'zuvchi kuchlanish epyurasining yarmini o 'rta tekislikka yoyish.
M uvozonat sharti bo'yicha(A^=A^^ qubbadagi chegaraviy cho'zilish te n g
bo'ladi:
(T 
-
—
^ 
m ax
2

---

Ichki havo bosim ini te n g t a ’sir etuvchisi-N va qubbadagi teng ta ’sir etuvchi 
kuchlanishga-Ng orasidagi ekssentrisitet teng;
ni-
e = y .
(9.36)
U holda halqa kesimi bo'yicha ichki kuchiaming chegaraviy momenti qityida- 
gi ifoda bilan a/iiqlanadi:
va ustuvorlik sharti quyidagi ko'rinishni oladi
o . . * - - —
— 1 ----- . 
(9.37)
. 
(9.38)
Yuqorida keltirilgan form ulalar pnevmoto'sin ko'taradigan chegaraviy-^^^^ 
yuklamalami ham aniqladi im konini beradi. Nfesalan, bir oraUqjii to‘ sin ko' taradigan 
teng tarqalgan- 
yuklam aning qiymati quyidagi ifodalardan ani(^anadi;
y ig 'm a hosil é o iis h i b o 'yicha
8
2
’
=
^
= 1 2 . 5 4 ^ ;
(9.39)
ustivorlik sharti b o 'y ich a
9 ,* .. =
í ^ i ^ = 1 9 , 7 5 - £ ^
(9.40)
Oraliq o'rtasiga ta’sir ^ la d ig a n yig'ilgan-P kuchning c h ^ a ra v iy qiymati q i ^ -
dagi ifodalardan aniqlanadi; y ig 'm a hosil bo'lishi bo'yicha
= 
(9.41)
ustuvorlik b o'yicha
= 
(9.42)
Bundan tashqari pnevm oto'sinlarning parallel tashkil etuvchilari kesimi 
bo'yicha mustahkam ligi eguvchi momentni hisobga olm agan holda;
CT™