0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

o
• umumiy ko'iinishlah; 
b-
qirqim sxemasi; v - h is o l^ sxema; / - havogumbaz; 
s f e r a ^ o n yonli havo q u t ^
3 - havo qubba; 
4
-qolñq; 5 • shlyuz; 6
•
tayanch chizig'i; 7-havo beruvchi quiilma.
/
T
6l>iBsm. Pnevmokaikasli konstruksiyalar:l-|xi6vm oto‘sin; 2* pnevmoustvui; 
3*pnevmo arica.

---

1-1
íTíTl
<>
62~iasm.
<7>havovantii q u b b s va ¿)-qubben) ishlash ^cemaa:
J
• qobiq; 2 - poMat vintiar, 5 - poydevor.
ni 
25 kPa
gacha ko'tarilish m um kin. Umuman olganda, arkalam ing diam etn 
1 m 
dan oshmaydi, lekin Fudzi pavilonida qo‘ llanilgan havo karkasining diametri ^ m ni 
tashkil qiladi. Karkas diametrining oshirilishi ichki bosim va cho‘zuM:hi zo * riq i^ in g
k a m i^ s h ig a olib kelgan.
Havo tayanchli konstruksiyalar havoga tayanadi(60-rosffi/ Ular loyihadagi 
holatni k o 'tarib turishlari uchun, t a ^ q i va ichki havobosim larining farqi boiadi.
Tashqi ta ’sirga chidamli b o iis h i uchun ichki bosim 
10-40 kPa
o ralig id a 
b o iis h i mumkin. Bu konstruksiyalar dunyoda keng qoilanilm oqda. Mazkur turda­
gi tom yopm alar soddaligi, arzonligi va katta oraliqlami yopish imkoniyati borligi 
bilan farq qiladi. E ng k o ‘p tarqalgan shakli - silindrsiraon va sferasimon.
Amaliyotda ular 
50-70 metrgacha
bo' Igan oraliqlarda qo‘ llanilgan. Agar ular 
vintlar bilan kuchaytirilsa 
168 metrgacha
bo'lgan oraliqlarda ham qoilanishi 
m um kin. Masalan, G ermaniyada 
20000
kishi yashaydigan shaharchani balandligi 
240 metr,
diametri 2 A:i/ome/r gum baz shaklida yopish loyihasini nemis muhandisi 
O tto rahbarligida ishlab chicplgan. Bugum bazning 
yuk ko'taruvchi kanati - 
poliefír tolasidan tayyorlangan diametri 270 mm li
sintetik arg‘amchidir. Ishlash 
m uddati 700>'i7gflkafolatlangan, qobiq ostidagi bosim bor yo‘g i 250 P o n i tash­
kil qiladi.
Sferasimon ko'rinishdagi pnevm atik gumbazlar quyidagi diam etrlarda tay­
yorlanadi: 
12, 24, 36, 42, 6 0m etr.
Silindrsim12,18, 24, 30, 36, 42, 48, 60 
metr
kenglikdava 
24metrdcm90metrgacha\»'\g^\XL\xn\^\arda
hamda 
6
me/r 
d an 
20metrgacha
b o ig a n balandliklarda ishlab chiqariladi.

---

P nevm atik konstruksiyalar uchun m ateriallar. Pnevm atik konstruksiyalar 
uchun k o 'p io q ipli ustini rezm a yoki polimer bilan qoplangan gazlam alar, kamroq 
bir qatlam li yoki ikki qatlam li yuqori m ustahkam likka ega b o 'lg a n plyonkalar 
qo‘ llaniladi. Gazlamalar tabiiy va sun’iy sintetik tolalardan tayyorlanadi. Tabiiylarí- 
gakanop,paxta,zig‘irtolalari, sun'iylahgsesaviskoza, oynatolasi kiradi. Sintetik 
tolalar quyidagi guruhtarga bo' linadi: poliamidli - kapron, neylon, dederon, perlón, 
silron, teriien va boshqalar; poliakriUi- nitrcai, orlon, dralon va b oshqalar; ju d a kam 
pdivinilspirtli-vinol, vinilon va boshqalar.
Havo va suv o'tkazm asligi uchun gazlam a asosi bir tom onidan yoki ikki to­
m onidan sintetik kauchuk yoki plastm assa bilan qoplanadi.
Pnevm atik koDStruksiyalarni hisoblash tizim iarí. Pnevm atik konstruksiya­
lam i hisotdash quyidagi m asalalarni yechishni o 'z ichiga oladi;
1
. Qkibbaningmaqbul shaklini Icpish.
2
. K uchta’sirixarakteri va miqdorini aniqlash.
3.Qubbematerialiningñzik-mexanikxossalarivahisobiyqarshihgini aniqlash.
4. Yuklama ta'sirida qubbako'chishini aniqlash.
5. Qubbaning kuchlanganlik
4
iefc«masiyalanuvchanlik holatini aniqlash.
Pnevm atik konstruktsiyalam i h am ikki guruh chegaraviy h o latlar bo'yicha
hisoblanadi: 
1
) yuk ko‘taiish qobiliyati bo'yicha - mustahkamlik va ustivorlik, 
2
)de- 
formatsiya bo‘yicha - solqilik, yig 'm a hosil bo'lishi va tabiiy egriligini saqlash 
bo'yicha.
Pnevmatik konstruksiyaga quyidagi asosiy yuklam alar ta ’sir qiladi