01 умичт ўқув қул

Mexanizatsiyalangan quyqa tutqich (92-rasm). Tarkibida dag’al mexanik 
aralashmalar (10%) mavjud bо’lgan moy 2 chо’ntak orqali qurilmaga tushadi. 
Qurilmaning ichida 5 harakatlanuvchi zanjirga mahkamlangan 6 kurakchalardan 
iborat bo’lgan mexanizm o’rnatilgan. Zanjir to’rtta yo’lduzcha yordamida 
harakatlanadi. 
Moydagi mexanik aralashmalar kurakchalar yordamida yig’iladi va 7 gorizontal 
tо’rga beriladi, u erdan kuraklar bilan 4 shnekga tushiriladi. Tozalangan moy 8 
patrubka orqali keyingi bosqichga o’zatiladi. 
Moy tarkibida aralashmalar miqdori 0,3% cha bo’ladi. Qurilmaning unumdorligi 
moy bo’yicha 8...10 t/soat tashkil etadi.

---

205 
92-rasm. Mexanizatsiyalangan quyqa tutqich. 
1-sig’im, 2- chо’ntak, 3-yo’lduzcha, 4-shnek, 5-zanjir, 6-kurakchalar, 7-gorizontal tо’r, 8-patrubka.
Vibratsion elak (93-rasm) 1 prujinalar yordamida 4 ramaga mahkamlangan 3 
metall korobkadan iborat. Rama tirgaklardan biri sharnir yordamida, ikkinchisi 
yo’naltiruvchi reykaga mahkamlanganligi sababli korpusning qiyaligi o’zgaradi. 
Korobkaning ichi to’siq bilan ikkita kameraga bo’lingan. Har bir kamerada 
teshiklari 0,25x0,25 mm bo’lgan tо’r elaklar o’rnatilgan. Korobkaning ichida elak 
tagida truba payvandlangan. Uning ichida ekstsentrisiteti 0,3...0,5 mm bo’lgan 
uzatma val joylashtirilgan. Val aylanganda ekstsentrisitet tufayli korobka va elak 
vertikal yo’nalishda tebranma harakat qiladi. 
Tarkibida dag’al mexanik aralashmalar mavjud bо’lgan moy elakga beriladi, 
filtrlanadi va taglikdan chiqariladi. Aralashmalarning yirik zarrachalari elakning 
tebranishi natijasida bir-biriga yopishadi, yiriklashadi va qurilmadan chiqariladi. 
Valning harakatlanishi elektrodvigatel yordamida tasmali uzatma orqali amalga 
oshiriladi. 
 
Vibratsion elakning texnik tavsifi 
Yuza maydoni, m
2 
...........................................2,4 
Valning aylanish tezligi, min
-1
..........................2700 
Elektrodvigatel quvvati, kVt.............................2,2 
Gabarit o’lchamlari, mm..........................6000x1295x960 

---

206 
 
93-rasm. Vibratsion elak. 
1-prujina, 2-truba, 3-korobka, 4-rama. 
Filtrlash - mayda dispers zarrachalarni moydan ajratishda keng qо’llaniladigan 
usuldir. Filtrash jarayonida tozalanayotgan mdda mayda g’ovakli tо’siqdan 
о’tkaziladi. Tо’siqda ushlanib qolgan zarrachalar ham filtrlovchi yuza sifatida xizmat 
qiladi. Ajratib olingan mexanik zarrachalar tarkibida fosfatidlar, oqsillar va boshqa 
moddalar bо’ladi.
Filtrlovchi tо’siq sifatida filtmato - belting, mitkal, sintetik tolali gazlamalar 
(lavsan, kapron) ishlatiladi. 
Filtrlash jarayonini doimiy bosim ostida yoki о’zgarmas tezlikda olib borish 
mumkin. Odatda filtrlash о’zgarmas tezlikda va о’zgaruvchan bosimda olib boriladi. 
Bosimning kattaligi filtrlanayotgan moy tarkibidagi chо’kma miqdoriga, moyning 
harorati va filtrlovchi tо’siqning turiga bog’liq bо’ladi. Chо’kma miqdori kо’p, 
harorat past va filtrlovchi tо’siq zichligi yuqori bо’lganda ham bosim 0,15 – 0,2 MPa 
dan yuqori bо’lmasligi kerak. 
Sanoatda moylarni filtrlash uchun gorizontal yoki vertikal tо’siqli, hosil bо’lgan 
chо’kmani qо’l kuchi bilan yoki mexanik usulda bо’shatuvchi filtrlar ishlatiladi.
Moylarni filtrlash uchun filtr-presslar (95-rasm) keng qо’llaniladi. Ular ketma-
ket joylashtirilgan bir qator rama va plitalardan (94-rasm) iborat bо’lib, har bir plita 
filtrlovchi gazlama bilan qoplangan. Ikkita filtrlovchi gazlama qoplangan plita va ichi 
bо’sh rom mustaqil filtrlaydigan yacheykani tashkil qiladi. Yig’ilgan plastinalar 
ikkita 6 gorizontal balka yordamida qo’zg’almaydigan tayanch 5 ramada 

---

207 
mahkamlangan. Rama va plitalar 1 tirgak plita va 3 siqish plita yordamida 4 siquvchi 
moslama bilan qisib quyiladi. Filtr-pressni yig’ishda germetikligi ta’minlanishi shart.
Filtrlash uchun moy nasos bilan bir me’yorda plita va romlar yig’ilganda hosil 
bо’lgan kanalga yuboriladi. Bu kanal orqali moy kirib romni tо’ldiradi va 
filtrlaydigan gazlama orqali о’tib, plitaning taram-taram sirtidan oqib uskunaning 
pastki qismidagi kanalcha orqali novga yig’iladi. 
94-rasm. Filtr-press elementlari:I-plita, II-rom. 
1-tayanch, 2- tuynuk, 3-kanal, 4-kran, 5-filtr mato
. 
Filtrlash jarayonini boshlanishida chiqayotgan loyqa moylar alohida idishda 
yig’ilib qaytadan filtrlashga yuboriladi. Filtrlovchi tо’siqning sirtida chо’kma miqdori 
ko’payganda filtrlash bosimi oshadi.
Ajratilgan chо’kmani qо’lda tozalanishi va о’rnatishda kо’p joy egallashi filtr-
presslarning asosiy kamchiliklari hisoblanadi. Bu jihatdan chо’kmani mexanik 
bo’shatuvchi moslamaga ega ФГДС rusumli vertikal filtr ancha mukammal 
yaratilgan. 
Filtr-presslarning texnik tavsifi 
Markasi 
Unumdorligi, 
kg/soat 
Filtrlash 
yuzasi,
m
2 
Filtrlash 
ramalar 
soni, dona 
Gabarit o’lchami, 
mm 
Og’irligi, 
kg 
ФПР-100 
100 
2 
5 
1020x700x950 
303 
ФПР-200 
200 
3,6 
9 
1210x700x950 
400 
ФПР-300 
300 
5,1 
13 
1402x700x950 
497 
ФПР-400 
400 
6,7 
17 
1595x700x950 
595 

---

208 
ФПР-500 
500 
7,9 
20 
1738x700x950 
668 
ФПР-600 
600 
9,5 
24 
1930x700x950 
779 
ФПР-700 
700 
10,7 
27 
2074x700x950 
853 
ФПР-800 
800 
11,8 
30 
2218x700x950 
927 
95-rasm.Filtr-press. 
1-tirgak plita, 2- rama va plitalar, 3-siqish plita, 4-siquvchi moslama, 5-qo’zg’almaydigan tayanch 
rama, 6-gorizontal balka
. 
96-rasm.Filtr-presslar.