01 умичт ўқув қул

Paxta chigiti mezgasidan presslab moy olish jarayonining davom etish vaqti 
Presslash 
Press 
turi 
Shnekli valning 
aylanish tezligi, 
min
-1 
Kunjara 
qalinligi, 
mm 
Materialni 
pressdan o’tish 
o’rtacha vaqti, 
sek 
Bir marta 
МП-21 
35,6/23 
3,2...5,6 
124...182 
Dastlabki 
ФП 
20 
9...12 
50...54 
ФП 
24 
9...12 
45 
Oxirgacha 
ЕП 
5,5 
7...10 
200...273 
Zeyer qabul qilish qismida shnekli valning o’ramini qadami eng katta bo’lib, bu 
o’ram presslash qurilmasini ish unumdorligini belgilaydi va qabul qiluvchi 
transportyor vazifasini bajarib mezgaga kuchsiz bosim bilan ta’sir etadi. Mezga shnek 
o’ramalari ta’sirida aylanma va ilgarilanma harakat qiladi. 
Mezga kunjara chiqish tomoniga harakatlanayotganda uning siqilishi va 
tarkibidagi moyning ajralishi natijasida uning hajmi kichrayadi. Bosimni oshirish 
uchun shnek o’ramlarining qadami kichrayib boradi. Turli konstruktsiyadagi 
presslash qurilmalarida qo’shimcha bosim turli yo’llar bilan hosil qilinadi. 
Presslash qismning konstruktsiyasi bo’yicha shnekli presslar quyidagi turlarga 
bo’linadi: 
-
silindrsimon zeyer va tekis shnekli val (52-rasm, a); 
-
silindrsimon zeyer va bosqichli shnekli val (52-rasm, b); 
-
bosqichli zeyer va tekis shnekli val (52-rasm, c); 
-
bosqichli zeyer va bosqichli shnekli val (52-rasm, d).

---

111 
52-rasm.Shnekli presslarning turlari. 
Bosqichli zeyerning va shnekli valining diametrlari pressning uzunligi bo’yicha 
o’zgaradi. Shnek qadami va kanalning chuqurligi h presslash qismning muhim 
geometrik ko’rsatkichlari hisoblanadi. 
Shnekli val (53-rasm) 1 shnek o’ramalari va 2 oraliq g’ildiraklardan yig’iladi. 
Oraliq g’ildiraklar shnek diametri o’zgaradigan joylarda o’rnatiladi. Shnekli press 
ishlaganda siqilayotgan tovarning zeyerli silindr devorlariga va shnekli valning 
o’ramlariga ishqalanishi tufayli ko’p miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Shnekli 
valning bunday qizishi kunjarani kuyishiga, moylarning rangini oshirishiga olib 
keladi. Shu sababdan ham ba’zi bir shnekli presslash qurilmalarining (masalan, 
ekspellerlar) o’qlarining ichiga sovitish uchun suv yuboriladi.
53-rasm. FP pressning shnekli vali. 
1-shnek o’ramalari, 2- oraliq g’ildirak. 
Zeyerli silindr (54-rasm) alohida plastinalardan yig’iladi va shnekli val 
joylashgan presslash qismini tashkil etadi. Zeyer plastinalari orasida moylarni oqizish 
uchun bo’ylama tirqishlar bo’ladi. Bu tirqishlardan siqilgan moy oqib chiqadi, ammo 
mezga zarrachalari o’tmasligi kerak. Tirqishlar o’lchamlari pressning turi va qayta 
ishlanayotgan xom ashyoning turiga bog’liq bo’lib, zeyerli silindri uzunligi bo’yicha 
kichrayadi. 

---

112 
Zeyerli silindri vertikal yoki gorizontal chiziq bo’yicha o’rtasidan teng ikkiga 
bo’lingan bo’lib, ularni po’lat qobiq biriktirib turadi. Bu qobiq boltlar bilan 
mahkamlanadi. Zeyerli silindrning qobirg’asida zeyer plastinalari yig’iladi. 
54-rasm. FP pressning zeyerli silindri. 
a- yig’ilgan zeyerning kesimi; b- umumiy ko’rinishi; c- zeyerning bo’ylama kesimi; d- 
zeyerning ko’ndalang kesimi; e- pichoqlar. 1-tayanch ponasi, 2-pichoq, 3-taranglovchi pona, 4-
zeyer plastinasi; 5-zeyer silindrning qobirg’asi. 
Zeyer plastinalari (55-rasm) shunday teriladiki ular shnekli valning aylanishiga 
qarshi tomonga ma’lum bir qarshilik hosil qilishi uchun baland tomoni bilan teriladi. 

---

Zeyerning har ikkala yarmi birik
kesib uni shnekli val bilan birga ay
Presslash qurilmalarida kunjarani qalinligini rostlab turuvchi mexanizm
pressda qo’shimcha bosim hosil qilishga yordam beradi. Zamonaviy presslash 
qurilmalarida konusli, diafragmali, granulyatsiyalaydigan matritsalar yor
kunjara qalinligi rostlab turiladi.