01 умичт ўқув қул

9.4.НД-1250 M ekstraktorlari 
Takomillashtirilgan (modernizasiyalangan) shnekli ekstraktor (63-rasm) uchta 
asosiy qismlardan iborat: yuklash kolonnasi 4, gorizontal shneki 2 va ekstraktsiyalash 
kolonnasi 20. Kolonnalar ichida 5 shneklar joylashtirilgan. Ular alohida 1,13 va 14 
uzatmalar yordamida harakatga keltiriladi. Ekstraktorning ichida erituvchi 
harakatlanishi uchun shnek o’ramlari teshik-teshik (perforatsiyalangan) qilingan. 
Mistsella tarkibidagi qattiq zarrachalarni miqdorini kamaytirish maqsadida 
yuklash kolonnasida 10 dekantator o’rnatilgan. Dekantator (tindirgich)ning ustki 
qismi silindrsimon (d = 2200 mm), pastki qismi esa konussimon yasalgan.
Dekantatorning konussimon qismida ekstraktsiyalanayotgan material shnek 
bilan birga aylanmasligi uchun uchta 6 yo’naltiruvchi plastinalar o’rnatilgan. 
Korpusning ostki qismida payvandlangan flanetslar yordamida tindirgich 
yuklash kolonnasiga o’rnatiladi. Tindirgichning ustki silindrsimon qismiga qopqog’ 
o’rnatilgan bo’lib, bu qopqoqda kuzatish oynasi va qisqa silindr mavjud. 
Ekstraktsiyalanayotgan material ekstraktorning yuklash kolonnasiga 11,qiya va 
12 markaziy ta’minlovchi quvurlar orqali beriladi va dekantatorning konussimon 
qismida filtrlovchi qavatini hosil qiladi. 
Yuklash kolonnasiga tushadigan xom ashyo qarama-qarshi harakatlanadigan 
mistsella oqimida yog’sizlantiriladi va 2 gorizontal shnek bilan 20 ekstraktsiyalash 
kolonnasiga o’tadi. 
Ekstraktsiyalash kolonnasida xom ashyo vertikal shnek yordamida tepaga 
ko’tariladi va toza erituvchi bilan yuviladi. Shnekli valning yuqori qismida 
joylashgan 15 parraklar yordamida shrot ekstraktordan chiqariladi. 

---

134 
Erituvchi nasos bilan ekstraktsiyalash kolonnasining ustki qismidan ikki xil 
balandlikdagi 18 sachratgichlar orqali yuboriladi. Vertikal yo’nalishda sachratgichlar 
orasidagi masofa 1000 mm. 
Ekstraktsiyalash kolonnasining shnekli vali ekstraktorning boshqa shneklarga 
o’xshab soat strelkasi bo’yicha aylanadi.
Ekstraktordan chiqayotgan shrot tarkibida erituvchi va namlik 20...40 % tashkil 
etadi. 
Erituvchi ekstraktsiyalanayotgan materialga qarama-qarshi harakatlanib 
mistsella holatda 10 dekantatorga kelib tushadi, ekstraktorga tushayotgan kunjara 
qatlamidan filtrlanib o’tadi va tindirgichga tiniydi. 
Qurilmaning bu qismida mistsellani harakat tezligi sekin boradi, shu sababdan 
mistsella tarkibidagi qattiq zarrachalar cho’kadi. Bir qism tinigan mistsella 
qurilmaning ustki qismidagi 8 patrubkadan uzluksiz chiqib turadi. Bu yerda mistsella 
xom ashyo qavatidan o’tishi natijasida o’z-o’zidan filtrlanadi.
Mistsella ekstraktordan dekantatorning silindrik qismida o’rnatilgan uchta 
patrubka 
8 
orqali 
chiqadi. 
Uning 
kontsentratsiyasi 
20...25%, 
tarkibida 
ekstraktsiyalanayotgan materialning zarrachalari miqdori 0,4...1,0% bo’ladi. 
Ekstraktor mistsellani retsirkulyatsiyalash sistemasi bilan jihozlangan. Uning 
yordamida ekstraktsiyalash jarayonining harorat rejimi stabillashtiriladi. Mahsulot 
tiqilib qolmasligi uchun ekstraktorda 3 yuvuvchi sistemasi mavjud. Havo-gaz 
aralashmasini chiqarish uchun yuklash va ekstraktsiyalash kolonnalarning ustki 
qismida vakuum sistemaga ulangan 17 deaeratsion patrubkalar o’rnatilgan. 
НД-1250M ekstraktori 21 lyuk, 19 kuzatishh oynalari, nazorat vositalari va 
texnologiya jarayonini avtomatlashtirish moslamalari bilan jihozlangan. 
Modernizatsiyalangan НД-1250 ekstraktorda ekstraktsiyalash jarayonining 
unumdorligini oshirish uchun quyidagi o’zgarishlar amalga oshirilgan: 
-ekstraktsiyalash kolonnasining balandligi 2...2,5 m oshirilgan, bu esa 
ekstraktsiyalanayotgan material bilan erituvchini uzoq vaqt kontaktda bo’lishi va 
moyni to’liq olishini ta’minlaydi; erituvchini oqizish zonasi uzaytirildi; 

---

135 
- shrotning benzin yutish sig’imi kamaygan, erituvchi bosimi oshirildi, natijada 
ekstraktsiyalash jarayonining gidrodinamik sharoitlari yaxshilandi; 
-ekstraktorda mistsellani ekstraktsiyalanayotgan material qavatidan o’z-o’zidan 
filtrlanishi uchun takomillashtirilgan dekantator o’rnatildi; 
- ekstraktorning pastki qismida ekstraktsiyalash jarayonining harorat rejimini 
stabillashtirish uchun mistsellani retsirkulyatsiyalash sistemasi mavjud; 
-erituvchi bug’latgichga o’tib ketmasligi uchun avtomatik qaytaruvchi 
o’rnatilgan; 
-ekstraktorning yuklash kolonnasi sovutish yuzasi 150 m
2
bo’lgan 
kondensatorga biriktirilgan. 
Ekstraktorni ishga tushurishdan oldin uning barcha mexanik qismlarning 
ishlashi tekshiriladi. Kamchiliklar aniqlanmagandan so’ng qurilma ishga tushuriladi. 
Yuklash kolonnasiga ekstraktsiyalanayotgan material beriladi, bunda shneklar 
harakatlanmaydi. Keyin ekstraktorning ishchi hajmini to’ldirish uchun yuklash va 
ekstraktsiyalash kolonnalarning pastki qismidan qizdirilmagan benzin yuboriladi.
Ekstraktor to’lgandan keyin ekstraktsiyalash kolonnaning forsunkalaridan 
sekinlik bilan (2...3 m
3
/soat) erituvchi beriladi. 
 
НД
-1250 va takomillashtirilgan НД-1250 ekstraktorlarning texnik tavsifi