01 умичт ўқув қул

Porshenli nasoslar (19-rasm). Bu nasoslar yog’-moy sanoatida ikki holatda 
qovushqoq suyuqliklarni uzatish, 10 MPa gacha yuqori bosimni hosil qilish uchun va 
uzatiladigan suyuqlik hajmini o’lchash (me’yorlash) uchun ishlatiladi. 
Bu nasoslarda suyuqlikning so’rishi va haydalishi porshenning silindrda 
ilgarilanma - qaytma harakat qilishiga asoslangan. Bunda porshen tarkibida shtok
bo’lgan krivoship - shatunli mexanizmi yordamida harakatga keladi. Porshen silindr 
ichida qaytma (orqaga) harakat qilganida uning oldidagi ish bo’shlig’ining hajmi 
ortib, siyraklanish hosil bo’ladi. Bu siyraklanish ma`lum bir chegaraga etganida ish 
bo’shlig’idagi bosim bilan tovonli klapan ostidagi xrapovikda bo’lgan bosim 
orasidagi farq so’rish klapanini ochadi va suyuqlik so’rish trubasi orqali ish 
bo’shligiga kiradi. 
Porshenli nasos ikkita klapani: so’ruvchi va yetkazuvchi, silindr, krivoship-
shatun mexanizmi va porshendan iborat. Silindr kamerasida porshen chapga 
harakatlanganda siyraklanish hosil bo’ladi va suyuqlik ochiladigan so’ruvchi klapan 
orqali silindrga so’riladi. Bunda yetkazuvchi klapan yopiq bo’ladi. Porshen teskari 
harakat bajarganida so’ruvchi klapan yopiladi va porshenning bosimi ostida suyuqlik 

---

ochilgan yetkazuvchi klapan orqali chiqib k
sathidan 
nasos 
silindrining 
eng 
yuqori 
sathigacha 
bo’lgan 
balandlikka 
so’rish balandligi N
s
deyiladi
Nasosni ishga tushirilganda 
suyuqlik hosil bo’lgan bosimlar farqi ta`sirida so’rish trubasiga ko’tariladi. Nasos bir 
oz vaqt ishlagandan so’ng so’rish trubasi va silindrdagi havo haydab chiqarilib, 
suyuqlik silindrni to’ldiradi. Shundan ke
boshlaydi. Natijada ta`minlovchi idishdagi suyuqlik qabul qiluvchi idishga o’tadi.
19-
1-
Silindrdagi yuqori sath
haydash balandligi N
x
deyiladi.
yig’indisi N
s
+ N
x
nasosning tortish balandligi yoki to’liq statik bosimni beradi. 
Porshenli nasoslarning markazdan ko’chma nasoslarga taqqoslangandagi
kamchiligi ularning qo’polligi,
nasoslarni markazdan qochma nasoslarga nisbatan ko’proq kuzatib turish tala
qilinadi, chunki porshenli nasoslarning klapanlari tez
nasosning boshqa qismlarida ham bo’ladi.
Porshenli nasoslarning turli loyi
ko’p sohalarida qo’llaniladi.