01 умичт ўқув қул

Cho’tkali mashina
. Chigitdan boshqa moyli urug’larni qum, tuproqdan tozalash 
uchun cho’tkali mashinadan foydalaniladi. Bu mashinaning silindr shaklidagi, usti 
to’r bilan qoplangan barabani chorcho’pga o’rnatilgan. To’rli barabani o’rtasidan 
aylanma o’q o’tadi, uning ustiga 4 ta taxtacha qoplangan. Bu taxtachalarning ustiga 
birin-ketin darra va cho’tka o’rnatilgan. To’rli baraban sekinroq, ustida darra va 
cho’tkalari bor o’q tezroq aylanib, mashinaga tushgan urug’ni tozalaydi; darralar 
yopishib qolgan loyni urib tushiradi, cho’tka esa urug’ ustini supurib turadi, 
ventilyator berayotgan havo changni olib chiqib ketadi, havo oqimi to’siq bilan 
tartibga solib turiladi. Og’ir chiqindilar shnek bilan, yengil aralashmalar boshqa 
shnek orqali chiqarib yuboriladi. 
Cho’tkali mashina barabanining diametri 800 mm, uzunligi 2500 mm. Darra va 
cho’tka qoplangan silindrning aylanish tezligi 16-18 m/sek; to’rli barabanning 
aylanish tezligi shundan 12-15 marta kam. To’r teshigining yirik-maydaligi 
tozalanadigan urug’ning o’lchamiga moslashtiriladi. 
Hozirgi vaqtda moyli urug’larni barcha aralashmalar (yirik, mayda, engil)dan 
tozalash uchun kompleks tizimlardan foydalanish ma’qul, ya’ni aralash moddalarning
har bir turini alohida qurilmada tozalash zarur.

---

62 
Tayanch so’z va iboralar: aralashmalar, anorganik chiqindilar, tozalash 
qurilmalari, mineral va organik aralashmalar, elaklar, fraktsiya, qoldiq, elanma, 
separator, cho’ktirish kamerasi, aspiratsion sistemasi. 
Nazorat savollari: 
1.
Moyli urug’larni begona aralash moddalardan tozalash jarayoni, usullari. 
2.
Moyli urug’lar tarkibidagi aralash moddalarni o’lchami va shakli bo’yicha ajratish 
qurilmalari. 
3.
Elakli tozalash qurilmalari, ularning tuzilishi va ishlashi. 
4.
Moyli urug’lar tarkibidagi begona aralash moddalarni havo oqimida tozalash. 
5.
Qo’sh ramali МХС qurilmasini tuzilishini tushuntiring va unda paxta chigitini 
tozalash jarayonini izohlab bering. 
6.
Barabanli “Burat” qurilmasini tuzilishini tushuntiring va unda paxta chigitini 
tozalashni izohlab bering. 
7.
УСМ rusumli qurilmani tuzilishini tushuntiring va unda paxta chigitini tozalash 
jarayonini izohlang. 
8.
УОХС rusumli qurilmani tuzilishini tushuntiring va unda paxta chigitini tozalash 
jarayonini izohlang. 
9.
ЗСМ-50 separatorini tuzilishi, unda kungaboqar urug’ini tozalash jarayonini 
izohlang. 
10.
Elaklarning turlari va ularga qo’yiladigan talablar.