0Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Белгиларнинг жинс билан бириккан ҳолда ирсийланиши.


163-масала*. Дрозофила пашшасида урғочи жинс гомогаметали ва эркак жинс гетерогаметали ҳисобланади. Дрозофила пашшасида кўзнинг қизил бўлишини таъминловчи ген (A) доминант бўлиб, у X хромосомада жойлашган (X^A). Шу геннинг рецессив аллели – a гени кўзнинг оқ бўлишини таъминлаб, у ҳам X хромосомада жойлашган (X^a). Қизил кўзли урғочи пашшалар қизил кўзли эркак пашшалар билан чатиштирилганда, кейинги авлодда олинган пашшаларнинг ҳаммаси қизил кўзли бўлган. Чатиштириш учун олинган пашшаларнинг генотипини аниқ аниқлаш мумкинми?
Масаланинг ечилиши:
Қизил кўзли пашшалар X^AX^A ёки X^AX^a генотипга эга бўлиши мумкин. Масаланинг шартига кўра қизил кўзли пашшалар худди шундай пашшалар билан чатиштирилганда, кейинги авлодда олинган пашшаларнинг ҳаммаси қизил кўзли бўлган. Бундай натижани фақат чатиштириш учун олинган урғочи пашшаларнинг генотипи X^AX^A бўлган тақдирдагина олиш мумкин. Агар уларнинг генотипи X^AX^a бўлганда, кейинги авлодда қизил кўзли пашшалар билан бирга оқ кўзли пашшалар ҳам ажралиб чиқиши керак эди:
1) P ♀ қизил X ♂ қизил 2) P ♀ қизил X ♂ қизил
X^AX^A X^AY X^AX^a X^AY
g X^A X^A, Y g X^A, X^a X^A, Y
F₁ X^AX^A, X^AY F₁ X^AX^A, X^AX^a, X^AY, X^aY
қизил қизил қизил қизил қизил оқ
Чатиштириш учун олинган қизил кўзли пашшаларнинг генотипини аниқ аниқлаш мумкин. Чунки, эркак пашшалар гетерогаметали бўлгани сабабли уларнинг кўзи қизил бўлиши учун генотипи X^AY бўлиши керак. Урғочи пашшаларнинг генотипи фақат X^AX^A бўлган тақдирдагина кейинги авлодда кўз ранги бўйича ажралиш кетмайди.