1 + 0,1 + 0,15 Л4 n azorat savollari

4. Suv transporti
Suv transporti deb, suv orqali yuklarni yoki yoTovchilami 
tashuvchi transportga aytiladi. Tashish tabiiy (daryo, dengiz, ko‘llar, 
okeanlar) orqali va sun’iy (kanal, suv omborlari va h.k.) yoTi bilan 
amalga oshiriladi.
Suv transporti 2 ga bo‘linadi:
1. Dengiz orqali
2. Ichki suvlar orqali.
Daryo transporti. Yuk va yo‘lovchilami asosan ichki suv yo‘llari 
orqah tashuvchi transport turiga kiradi. Daryo transporti quyidagilaiga 
bo'linadi:
1. Magistral daryo yo‘llari yoki xalqaro davlatlar o‘rtasidagi tashqi 
savdoni amalga oshirishga xizmat qihsh. Dunay, Oder, Reyn, Amur.
2. Rayonlararo. Davlat ichidagi yirik rayonlararo tashish Volga, 
Missisipi, Amudaryo.
3. Mahalliy, ya’ni rayonlararo yuklami tashishni amalga oshirish.
Daryo transporti bir necha davlatlarda mavsumiy ish ko‘rsatishiga
qaramay, transportning boshqa turlariga qaraganda ancha samara- 
liroqdir. Masalan, katta daryolarda kemachilikni tashkil qilishning 
birinchi bosqichidagi harajatlar tem ir yo‘lni tashkil qilishdagi 
harajatlardan 8-10 marta arzon. Magistral daryolarda yuklami tashish 
temir yo‘l narxlaridan 55 %, avtotransportdan 3-5 barobar arzon 
bo‘ladi.
1999-yilga kelib, 0 ‘zbekistonda suv yo‘llarining umumiy uzunligi 
2800km ga yetdi. Amudaryo, Panjdan M o‘ynoqqa qadar paroxodlar 
qatnovi amalga oshirildi.
64

---

Daryo suvining kamayishi va Orol dengizining qurib borishi 
natijasida suvyo‘liari keskin qisqardi, ammo shunga qaramay, 1999- 
yili daryo transportida 1420 ming t yuk tashildi. 0 ‘rta Osiyo 
paroxodchiligi Turkmaniston, 0 ‘zbekiston, Tojikiston o ‘rtasida 
taqsimlandi. 1994-yili may oyida 0 ‘zbekiston Respublikasida 
joylashgan daryo floti bo‘linmalarini boshqarish tartibi qayta tashkil 
etildi. O'rta Osiyo paroxodchiligi 0 ‘zbekistondagi bo‘linmalari negizida 
«Termiz daryo porti», «Qoraqalpog‘iston daryo floti» ishlab chiqarish 
birlashmalari tashkil etildi. « 0 ‘zavtotrans» Korporatsiyasi huzurida 
daryo floti ishini muvofiqlashtirish bo‘yicha boshqarma tuzildi. 
Respublikada Termiz daryo porti, Shorlovuq, To‘rtko‘l, Beruniy, 
Qoratog1, X o‘jayli bandargohlari, Amudaryo orqali To’rtko’l- 
Xonqa, Chalish-Beruniy suzma ko‘priklari, Xo‘jayh kema ta ’mirlash 
zavodi ishlab turibdi. Termiz porti 2,5 mln. t yuk qabul qilish, jo‘natish 
quwatiga ega. Afg‘onistonning Xayraton bandargohi orqali eksport- 
import yuklari yetkazib berishda xalqaro, shuningdek biijalar, 
zemlesoslar, suzuvchi port kranlari va boshqa yordamchi kemalar, 
texnika vositalari bor. Respublika suv yo‘llarining umumiy uzunligi 
1000 km ga yaqin. Xalq xo’jaligi yuklari asosan Termiz-Xayraton, 
S h o rlo v u q -T o ‘rtk o ‘l, X o‘ja y li-T o ‘rtk o ‘l, X o ‘jay li-B eru n iy , 
Qoratog’-Taxiatosh yo’nalishlarida tashiladi. 1999-yil daryo flotida 
132,7 ming t yuk tashildi. O’zbekistonning port va bandaigohlari 
temir yo’llari bilan bog’langan. Daryo floti uchun mutaxassislar 
Choijo’y daryo texnikumi va Odessa floti muhandislari institutida 
tayyorlanadi.