1- amaliy mashg'ulot. Kimyoviy termodinamika. Termokimyo. Hosil bo’lish va yonish jarayonlari issiqligi. Gess qonuni. Standart issiqlik effekti. Kirxgoff qonuni

g
M
t
K
С
Н
m
р
эриш





)
(
Bunda t — eritma massasi (m = G + g); G —erituvchi miqdori, kg; g — erigan 
modda miqdori, kg; M — erigan moddaning molekula massasi, kg; Sr — 
eritmaning issiqlik sig’imi; K—kalorimetr doimiyligi yoki asbobning issiqlik 
sig’imi Σx aniqlanadi. 
1 mol mineral kislota va p mol suvda eritilgandagi erish issiqligi quyidagi empirik 
formula bilan hisoblanadi:
а) НСl+(n+1)H
2
O 
моль
кЖ
n
n
H
HCl
эриш
5
,
22
1
1
,
50





б) H
2
SO
4
+nH
2
O 
моль
кЖ
n
n
H
Cl
эриш
7983
,
1
8
,
74




моль
кЖ
n
n
H
HNO
эриш
737
,
1
6
,
37
3




Tuzlarning erish issiqligi kalorimetr yordamida o’lchanadi. Dastlab erituvchi 
temperaturasi t1 sung tuz erituvchiga solingandan keyingi erish paytidagi temperatura 
t2 o’lchanadi. Temperaturalar farqi Δt ni xisoblab, tuzning erish issiqligi tubandagi 
formuladan aniklanadi: 
Q
эриш 
= KΔt. 
bunda K—kalorimetr doimiyligi; Δt = t2 — t1 eritma va erituvchi temperaturalari 
orasidagi ayirma. 

---

1 mol organik birikmaning kislorod oqimida yonganida ajralib chiqadigan 
issiklik mikdori (kJ) usha moddaning yonish issiqligi deb ataladi (bunda uglerod 
oksidlanib SO2 ga, oltingugurt SO
2
, azot esa N
2
ga aylanadi). Yonish issiqligi 
kalorimetr 
yordamida 
aniqlanadi. 
Yonish 
issiqligini 
aniqlash 
uchun 
D.P.Konovalov tenglamasidan foydalaniladi: 
x
m
n
H
l
ён
V




4
.
44
2
,
24
.
bunda p — yonish uchun sarflangan kislorodning mol sonlari t - suvning mol 
sonlari; x— termik xarakteristika, uglevodorodlarning gomologik qatori uchun 
doimiy son. 
Uglevodorodlarning to’yinmaganligi qancha ko’p bulsa, x shuncha katta 
bo’ladi. Atsetilen uglevodorodlar uchun ^ x=213,4kJ/mol. 
To’yingan uglevodorodlar uchun x = 0 buladi. Etilen uglevodorodlar katori uchun 
x = 87,9 kJ/mol. 
Termik xarakteristika x qiymati ko’pchilik gruppa va bog’lar uchun jadvalda 
ko’rsatilgan. 
Agar molekula tarkibida har xil gruppa va bog’lar bo’lsa, u vaqtda 
termik xarakteristika qiymatining yigindisi x aniqlanadi.

1. Fizikaviy kimyo fani nimani urganadi? 

2. Fizikaviy kimyo fanining boshka kimyoviy fanlardan farqi nimada? 
3. Kimyoviy reakstiyalarning tekshirishda fizikaviy kimyoning roli nimada? 
4. Fizikaviy kimyo fanining asosiy maksadi,vazifalari va axamiyati. 
5. Fizikaviy kimyo tushunchalarini misollarda tushuntiring. 
6. Fizikaviy kimyoning tekshirish usullari. 
7. Moddalarning agregat xolatlari. 
8. Boyl-Mariott qonunining izohlang va uning matematik ifodasini yozing. 
9. Sharl, Gey-Lyussak qonuni va uning matematik ifodasi. 
10. Mendeleev-Klaperon tenglamasi va uning izohi.