1 – laboratoriya hasharotlarning morfologiyasini o’rganish

2 – LABORATORIYA


HASHAROTLARNING ANATOMIYASI VA FIZIOLOGIYASI


REJA
1. Hashoratlarning anatomiyasi.
2. Teri qoplami va hosilalari.
3. Ovqatlanish fiziologiyasi.
Hashoratlarning anatomiyasini o‘rganish.


Kerakli jixozlar
MBR-1 va MBS-1 mikroskoplar, binokulyarlar, stol lupalari, isitgich, usti berk elektro plitkalar, to‘g‘rilagich ignalar, chinni kosachalar, buyum oynasi, qoplagich oyna va soat oynasi, suvli tomizgichlar, KON yoki NaOH ning 10% li eritmasi, teri qoplamining sxematik tuzilishi va hosilalarining jadvallari, slaydlar va fotosuratlar.
O‘rganish ob’ekti.
Qora yoki vizildoq (sassiq) qo‘ng‘izlar, bargxo‘r qo‘ng‘izlar, olcha filchasi, kapalaklar, chigirtkalar, erkak kiyik qo‘ng‘iz, uzun burun qo‘ng‘izlar, tut ipak qurti lichinkalari. Teri qoplag‘ichning kesik tayyor preparatlari.
Dars boshlashdan oldin 2-3 ta qora yoki vizildoq (sassiq) qo‘ng‘izni chinni kosachaga solib, ustidan 10 % li KON yoki NaOH eritmasi quyiladi, keyin kosachalarni elektroplitka ustiga qo‘yib, mo‘rili shkafda 5-10 daqiqa qaynatiladi. So‘ngra sovutiladi, qo‘ng‘izlar oqib turgan suvda yaxshilab yuviladi. Keyin darsga beriladi. Bu ishlarni laborantlar bajarishi kerak. O‘qituvchi qilingan ishlarni darsda talabalarga og‘zaki aytib berishi kifoya.
Ishni bajarish tartibi
Hasharotlarning teri qoplagich- kesigining tayyor preparatini mikroskop ostiga qo‘yib, tuzilishi bilan tanishib chiqasiz (2-rasm, A). Dastavval kutikula yoki ustki qatlamini ko‘rasiz. Bunda preparatda bilinar-bilinmas epikutik ul a s i n i, uning ostida aniq ajralgan prokutikulani ajratish oson. Prokutikula qoramtirroq ekzokutikuladan va tiniq endokutikuladan tashkil topgan. Endokutikula ekzokutikulaga nisbatan murakkabroq tuzilgan. Mikroskopning yorug‘ligini o‘zgartirib, preparatda endokutikulada juda ko‘p, uzunasiga va ko‘ndalangiga ketgan yo‘llarni, uzunchoq gipodermadan chiqqan naychalarni ko‘rish mumkin.
Kutikula ostida bir qavat hujayralardan tuzilgan gipoderma ko‘rinadi. Bazan membrana mikroskopning katta ko‘rsatadigan va yaxshi yorug‘lik berganda bilinar-bilinmas yupqa, gipoderma ostidagi pardani ko‘rish mumkin.
2. Prokutikuladagi xitin va oqsillarning bioximiyaviy xususiyatlarini hasharotga ishqorlar ta’sir ettirish bilan kuzatish mumkin. Xitin ishqorlarda erimaydi. Buning uchun darsdan oldin ishqorda qaynatilgan va qaynatilmagan hasharotlarni bir-biri bilan solishtirish kifoya.
3. Teri qoplamining hosilalari bilan tanishish uchun nazariy qismida berilgan ta’rifni o‘qib, turli xil hasharotlarni teri ustidagi bo‘rtikchalari, o‘simtalari, tanachalari va boshqa tuzilmalarining joylashishi va tuzilishi mikroskopda ko‘rib chiqiladi (2- rasm, B, V).
Teri tuzilishi va hosilalarining rasmini chizing.