1-§. Mavzu: Geografiya nimani o`rganadi


Download 1.05 Mb.
bet54/76
Sana28.12.2022
Hajmi1.05 Mb.
#1024925
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   76
Bog'liq
5- sinf konspekt qayta ishlangan

Darsning borishi:

  1. O`quvchilar davomatini tekshirish.

  2. O`quvchilar bilimini tekshirish uchun beriladigan savollar.

1. Rangli metallar deb nimaga aytiladi?
2. Rugali mineral boylik nima?
3. Rudamas mineral boylik nima?
4. Mineral o`g`it qanday aniqlanadi?
VIII. Yangi mavzu: Qisqacha mazmuni: Yerning suv qobig`i gidrosfera deb ataladi. (Yunoncha „hidro“ – suv, „sphaira“ – shar degani). Gidrosferada suv uch xil – suyuq, qattiq va bug` holatida uchraydi. Gidrosfera bir qancha qismlardan iborat. (Quyidagi jadvalga qarang).


Gidrosferaning asosiy qismlari.



Gidrosfera qismlari.

Suv miqdorining nisbati foiz (%) hisobida.

Suv miqdori, mln. km3

Dunyo okeani.

96,4

1340

Quruqlikdagi suvlar:

3,5

47,5

Havodagi suv bug`lari
Yerdagi muzliklar
Yer osti suvlari
Yer usti suvlari

0,001
1,8
1,7
0,01

0,013
24
23,4
0,002

Gidrosferadagi suvlarning asosiy qismi okeanlarda yig`ilgan (96,4%). Biroq bu suv juda sho`r bo`lganligi uchun undan ichishga ham, ekinlarni sug`orishga ham foydalanib bo`lmaydi.


Quruqlikdagi suvning asosiy qismi sovuq o`lkalardagi muzliklarda to`plan-gan. Muzliklar suvi chuchuk, toza suv, lekin odamlar yashaydigan joylardan uzoqda bo`lganligidan foydalanish qiyin. Biroq issiq o`lkalarning baland tog`lari-dagi muzliklar yozda daryolarga suv berib turadi.
Yer osti suvlari taxminan muzlik suvlaricha bo`lsa, ham ularning sifati har xil. Sho`r suvlar ham ko`p.
Yer usti suvlari – daryo va ko`llarda to`plangan. Ularda suv kam. Lekin suv aylanib kelaverganidan insoniyat foydalanishi uchun eng qulay. Yer usti suvlari Yer yuzida uda notekis taqsimlangan. Havodagi suv bug`lari Yer yuziga yog`adigan yog`in manbaidir.
Dunyoda suv to`xtovsiz aylanma harakatda bo`ladi. Quyosh nuri okean-lardan juda ko`p suvni bug`latadi. Bug`ning bir qismi okeanlarga yog`in bo`lib yog`adi. Bir qismini shamol quruqliklarga olib ketadi va u yerlarda yog`in bo`lib yerga tushadi. Bu suv daryolarga tushib oqadi va yana okeanlarga quyiladi. Suvning okeanlardan havo orqali quruqliklarga va quruqlik-lardan yana okeanlarga qaytib keladigan to`xtovsiz harakati suvning dunyoda aylanib yurishi deyiladi.
Suvning bunday aylanib yurishining ahamiyati juda katta. Quruqlikda yog`in yog`may qo`ysa nima bo`ladi? Quruqlikdagi hamma suv bug`lanib ketib, o`simliklar qurirdi, hayvonlar qirilib ketardi. Hamma joy qurib qaqshab yotgan cho`lga aylanar edi.

Download 1.05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   76




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling