1-§. Mavzu: Geografiya nimani o`rganadi

Hind okeani – maydoniga ko`ra uchinchi o`rinda turadi. Uning maydoni – 76 mln km². Eng chuqur joyi Zond botig`i – 7 729 m.
Hajmi...........................................................................................................................282 650 ming km<sup>3</sup>.
O`rtacha chuqurligi......................................................................................................3711 m.
O`rtacha sho`rligi.........................................................................................................36,5⁰/₀₀.
O`rtacha harorat...........................................................................................................+17<sup>0</sup>C
Okeanlarda to`lqinlarning o`rtacha balandligi.............................................................1 – 2,5 m.
Kuchli to`lqinlarning o`rtacha balandligi....................................................................12 m.
Suv osti tizmalar soni...................................................................................................11 ta.
Dengizlar soni..............................................................................................................11 ta.
Eng uzun bo`g`izi.........................................................................................................Mozambik, 1 760 km, 422 km, 117m.
Shimoliy Muz okeani – eng kichik okean – 14 mln km<sup>2</sup>. Eng cuqur joyi Gredlandiya dengizidagi uzulma – 5 527 m. Bu okean Shimoliy qutb atrofida joylashgani tufayli eng sovuq okean hisoblanadi. Ko`p qismi doimiy muz bilan qoplanib yotibdi.
Hajmi...........................................................................................................................18 070 ming km³.
O`rtacha chuqurligi......................................................................................................1225 m.
O`rtacha sho`rligi.........................................................................................................30 – 32<sup>0</sup>/<sub>00</sub>.
O`rtacha harorat...........................................................................................................+0,75⁰C
Okeanlarda to`lqinlarning o`rtacha balandligi.............................................................0,5 – 1 m.
Kuchli to`lqinlarning o`rtacha balandligi....................................................................6,2 m.
Suv osti tizmalar soni...................................................................................................3 ta.
Dengizlar soni..............................................................................................................9 ta.
Eng uzun bo`g`izi.........................................................................................................Sanikov, 238 km.
Eng keng bo`g`izi...........................................................................................................Long, 146 km.
Dengizlar, qo`ltiqlar, bo`g`izlar. Dengizlar okeanlarning kichik qismlari bo`lib, ulardan yarim orollar, orollar va suv osti qirlari bilan ajralib turadi. Quruqliklarning chekkasiga tutash-gan dengizlar chekka dengizlar deyiladi. Masalan, Hind okeanidagi Arabiston dengizi, Tinch okeanidagi Bering dengizi. Lekin ayrim dengizlar quruqlikning ichiga chuqur kirib borib, okeanlar bilan bo`g`izlar – tor tor suv yo`llari orqali tutashgan. Bunday dengizlar ichki dengizlar deb ataladi. O`rta dengiz, Qizil dengiz ichki dengizlardir.

Okean, dengiz va ko`llarda qo`ltiqlar ham bo`ladi. Qo`ltiq deb okean, dengiz va ko`llar-ning quruqlik ichkarisiga kirib borgan kichik va sayoz qismlariga aytiladi. Hind okeaning Ben-galiya va Fors qo`ltiqlari, Atlantika okeaning Biskay qo`ltig`i bor.

Okean, dengiz, ko`l va daryolarning ikkita katta qismini tutashtirib turadigan suvli tor yo`llakka bo`g`iz deyiladi. Masalan, Gibraltar bo`g`izi Atlantika okeanini O`rta dengiz bilan tutashtirgan.
Okeanlar tagi relyefi. Okeanlar tagi ham xuddi quruqlikdagi kabi notekis. Okeanlarning materiklarga tutashgan chekka qismlarida quruqlikning suv tagidagi davomi – materik sayozligi ya`ni shelf joylashgan. Uning chuqurligi 200 m dan oshmaydi. Kengligi har xil. Materik sayozliklari foydali qazilmalarga, ayniqsa, neft va gazga boy.
200 metrdan 2 500 metr chuqurlikgacha bo`lgan joylar materik yonbag`irlari deyiladi. Undan narida okean tagi boshlanadi. Okean tagida keng tekisliklar, tog`lar, juda chuqur botiqlar mavjud. Suv osti tog` tizmalari minglab kilometrga cho`zilgan.
Dengiz okeanlarning chuqurligi exolot deb ataladigan asbob bilan o`lchanadi.
Dengiz va okeanlar xaritalardagi havo rang bilan ko`rsatiladi. Ular qanchalik chuqur bo`l-sa, havorang shunchalik to`q qilib beriladi va chuqurlik shkalasiga necha metr ekani ko`rsatib qo`yiladi.
Dunyo okeani.
Dunyo okeaning umumiy maydoni – 361 mln km<sup>2</sup>.
Dunyo okeaning suv hajmi – 1338 mln km<sup>3</sup>.
Dunyo okeaning eng chuqur joyi – mariana botig`i (11022 ) m.
Dunyo okeaning o`rtacha chuqurligi – 3700m.
Dunyo okeaning eng yuqori sho`rligi – 42⁰/₀₀ (Qizil dengiz).
Dunyo okeaning eng past sho`rligi – 2<sup>0</sup>/<sub>00</sub> (Fin qo`ltig`ida).
Dunyo okeaning o`rtacha sho`rligi – 35<sup>0</sup>/<sub>00</sub>.
Eng sho`r okean – Atlantika okeani (37,5⁰/₀₀).
Sho`rlik darajasi eng past okean – Shimoliy muz okeani (30<sup>0</sup>/<sub>00</sub>).
Dunyo okeanidagi hayvon turlari soni – 160 ming.
Dunyo okeanidagi o`simlik turlar soni – 10 ming.