1- мавзу: Ўзгармас ток электр занжирлари

• 1- Мавзу: Ўзгармас ток электр занжирлари

• 1.1.Ўзгармас ток электр занжирларининг турлари

• Электр қаршилиги. Физика курсидан маълумки, электр токи бу - электр зарядларининг тартибли ҳаракати-дир. Бунда зарядлар кристалл панжара тугунлари билан тўқнашадилар ва энергияларининг бир қисмини йўқотади-лар, лекин ташқи майдон таъсирида зарядларнинг тезлиги ортади. Оқибатда зарядларнинг бир текис-стационар ҳаракат ҳолати ўрнатилади. Ўтказгичнинг электр зарядлари ҳарака-тига тўсқинлик қилиш қобилияти электр қаршилиги дейи-лади. Уни R ҳарфи билан белгиланади, ўлчов бирлиги – Ом. Қаршиликка тескари бўлган миқдор электр ўтказувчанлик дейилади:

• (1)

• Бу ерда l - ўтказгич узунлиги, м; S - ўтказгич кўндаланг кесими, м2; - солиштирма қаршилик, Ом·м;
• Қаршиликларнинг турлари: электр занжири симлари, ўтказгичлар, истеъмолчилар, резисторлар (электр занжирида токни камайтиришга мослаштирилган қурилма), реостатлар (электр занжирида токни қийматини ўзгартиришга мосланган ўзгарувчан қаршилик).

• (2)

• Агар ўтказгичнинг материали, геометрик ўлчамлари маълум бўлса, унинг қаршилигини қуйидаги формуладан аниқланади:

• Қаршиликнинг температурага боғланиши. Металл ўтказгичнинг температураси орттирилса ундаги заррачаларнинг иссиқлик ҳаракати тезлиги ортади ва уларнинг кристалл панжара тугунлари билан тўқнашишлари сони ортади:

• Бундан

• ёки

• (3)

• бу ерда

• температуралари

• бўлгандаги қаршиликлар,

• -қаршиликнинг температура коэффициенти, у сон жиҳатдан ўтказгични бир градусга қиздирилганда қаршиликнинг нисбий ортишига тенг.

• Ўтказгичли материаллар

• Электротехникада қаттиқ, суюқ ва газсимон ўтказгичлар ишлатилади. Қаттиқ ўтказгичлар – металлар, графит; суюқ ўтказгичлар - бу электролитлар ва эритилган металлар. Ионли асбобларда ўтказгич сифатида газдан фойдаланилади.
• Металл ўтказгичлар 2 гуруҳга бўлинади:
• 1) солиштирма қаршилиги паст;
• 2) солиштирма қаршилиги юқори бўлган.
•