1. Additiv modelning tarkibiy tuzilishi nimalardan iborat? Ular qanday baholanadi?

1.Additiv modelning tarkibiy tuzilishi nimalardan iborat? Ular qanday baholanadi?
Additiv model quyidagi umumiy ko’rinishga ega
Multiplikativ elmod esa quyidagi umumiy ko’rinishga ega: .Additiv va multiplikativ modellarni tuzish dinamik qatorning har bir darajasi uchun T, S va E komponentalarning qiymatlarini hisoblashga olib keladi.
Modelni tuzish jarayoni bir nechta bosqichdan iborat:
1) berilgan qatorni sirg’anchiq o’rtacha usul bilan tekslash;
2) S – mavsumiy komponentaning qiymatini hisoblash;
3) qator tenglamasidan mavsumiy komponentalarni chiqarib tashlash va additiv modelda (T+E) yoki multiplikativ modelda (T·E) tekislangan qiymatlarni topish;
4) (T+E) yoki (T·E) darajalarni analitik tekislash va hosil bo’lgan trend tenglamasini qo’llab T ning qiymatlarini hisoblash;
5) hosil bo’lgan modelda (T+E) yoki (T·E)ning qiymatlarini hisoblash;
6) mutloq va nisbiy hatoliklarni hisoblash.
Qator darajalari avtokorrelyatsiyasi – bu dinamik qatorlarning ketma-ket darajalari orasidagi korrelyatsion bog’lanish.
bu erda;‑qator darajalarining birinchi tartibli avtokorrelyatsiya koeffitsienti.
2. Avtokorrelyatsiya nima?Avtokorrelyatsiya - bu siljish bilan, masalan, tasodifiy jarayon uchun, vaqtning o'zgarishi bilan olingan bir xil seriyadagi qiymatlar ketma-ketligi o'rtasidagi statistik bog'liqlik.Bu tushuncha ekonometriyada keng qo'llaniladi. Regressiya modelining tasodifiy xatolarining avtokorrelyatsiyasining mavjudligi regressiya parametrlarini baholashning eng kichik kvadratlari sifatining yomonlashishiga, shuningdek, modelning sifati tekshiriladigan test statistikasining ortiqcha baholanishiga olib keladi (ya'ni. , haqiqiy aniqlik darajasiga nisbatan model sifatining sun'iy yaxshilanishi yaratiladi). Shuning uchun tasodifiy xatolarning avtokorrelyatsiyasini tekshirish regressiya modelini yaratish uchun zaruriy protsedura hisoblanadi.ARMA vaqt seriyasi modellari uchun avtokorrelyatsiya koeffitsientlari ham o'ziga xos ahamiyatga ega.