1. Aksiologiya haqida tushuncha. Aksiologiyaning pedagogik vazifalari

3BT-20guruh talabalari Aliboyeva Dilnoza va Qurbonova Marjona tomonidan tayyorlangan taqdimot.
Mavzu:Milliy aksiologiya va undan boshlanĝich ta'lim tizmida imkonyatlardan foydalanish.
Reja;
1.Aksiologiya haqida tushuncha.
2.Aksiologiyaning pedagogik vazifalari.
3.Ta'limda aksiologiyaning òrni.
Aksiologik yondashuv - bu ijtimoiy-pedagogik qadriyatlar tizimiga yo'naltirilgan nazariy g'oyalar majmui bo'lib, ularning o'zagi inson hayoti, erkin ijodiy faoliyat va insoniy muloqotning qadriyatini tushunish va tasdiqlashdan iborat.
Ushbu yondashuvning asosiy maqsadi umuminsoniy madaniyatning ma'naviy va moddiy qadriyatlarini o'zlashtirishdir.
Falsafiy lug'atlarda aksiologiya qadriyatlar haqidagi fan sifatida ta'riflanadi. Batafsilroq ta'rif "Pedagogik lug'at"da G.M. Qadjaspirova (M. 2000): aksiologiya - bu shaxs, jamoa, jamiyatning moddiy, madaniy, ma'naviy, axloqiy va psixologik qadriyatlari, ularning voqeliklar olami bilan aloqasi, qadriyatlar va me'yoriy tizimdagi o'zgarishlar haqidagi falsafiy ta'limot. tarixiy rivojlanish jarayoni.Axloqiy tarbiya vazifalari maktab uchun an'anaviydir, ammo bugungi kunda bu "kattalar" jamiyatining barcha a'zolari tomonidan e'tirof etilgan qadriyatlar tizimini o'quvchilar tomonidan o'zlashtirilishini tashkil etish haqida emas, balki keng doiradagi qadriyatlarni tanlashni tashkil etish haqida.
madaniyat- "tiriklar tomonidan o'zlashtirilgan va keyingi avlodlarga o'tkaziladigan hayot va insoniy munosabatlarning tabiiy va ijtimoiy sharoitlarini takomillashtirish, ma'naviyat va insoniylashtirishning eng yuqori darajasi". Bu inson ruhining hodisasi, insoniy g'oyalarning ichki mohiyati, insonparvarlik va axloqiy maqsadlar bilan yoritilgan odamlarning ramziy ravishda qat'iy faoliyatidir.
Bu yondashuv 19-asr 2-yarmi va 20-asrda mustaqil ilmiy fan sifatida shakllangan qadriyatlar falsafiy nazariyasiga asoslanadi. ilmiy fikrning turli sohalarida, jumladan, pedagogikada, xususan, ta'lim nazariyasida (V.A.Karakovskiy, I.B.Kotova, V.V.Kraevskiy va boshqalar) qadriyatlar nazariyasiga keng murojaat qilindi.
Aksiologik yondashuvning ma'nosi aksiologik printsiplar tizimi orqali ochib berilishi mumkin, ular quyidagilarni o'z ichiga oladi:
madaniy va etnik xususiyatlarining xilma-xilligini saqlab qolgan holda, qadriyatlarning yagona gumanistik tizimi doirasida falsafiy qarashlarning tengligi;
An’analar va bunyodkorlikning tengligi, o‘tmish ta’limotlarini o‘rganish va ulardan foydalanish zarurati hamda bugungi va kelajakda ma’naviy kashfiyotlar imkoniyatlarini e’tirof etish, an’anachilar va innovatorlar o‘rtasidagi o‘zaro boyitish
odamlarning ekzistensial tengligi, qadriyatlar asoslari haqidagi demagogik bahslar o'rniga sotsial-madaniy pragmatizm, messianizm va loqaydlik o'rniga dialog va asketizm.
Ushbu metodologiyaga ko'ra, fanning, shu jumladan pedagogikaning insonparvarlik mohiyatini, uning bilim, muloqot va ijod sub'ekti sifatida shaxsga munosabatini aniqlash birlamchi vazifalardan biridir. Bu esa falsafiy-pedagogik bilimlarning qadriyat tomonlarini, uning “insoniy jihati”, tamoyillarini va ular orqali butun madaniyatning insonparvarlik, insoniy mohiyatini hisobga olishga olib keladi.
Aksiologiyaning pedagogik vazifalari
Masalani sinchiklab o‘rganilsa, pedagogikaning gumanistik tabiati aksiologiyaga asoslanganligi ayon bo‘ladi. Ijtimoiy rivojlanishning maqsadiga aylangan shaxs eng yuqori qadriyat sifatida tanlandi. Aksiologiya ushbu tizimning barcha bo'g'inlarini bog'laydi va shu bilan zamonaviy pedagogikaning metodologiyasi bo'lib xizmat qiladi.Aksiologiyaning asosiy tamoyilini quyidagicha shakllantirish mumkin: hamma narsa determinizmga asoslanadi, hayotning barcha hodisalari o'zaro bog'liqdir; bu pozitsiyadan kelib chiqqan holda, har bir shaxs jamiyat bilan bog'lanadi va bu umumiy xususiyatlar va naqshlarni ko'rish muhimdir.
Ta'limning aksiologik asosi insonparvarlik bo'lishi kerak. Insonparvarlik yo‘liga kirgan pedagogik tizim bu falsafa tajribasini o‘zlashtirish hisobiga ta’lim sifatini oshiradi.
Bundan tashqari, biz bunday aksiologik sozlashning o'ziga xos afzalliklarini ajratib ko'rsatishimiz mumkin:
1) to'plangan pedagogik tajribani, ilgari qo'llanilgan o'quv ishining usullari va usullarini baholash usulining paydo bo'lishi;
2) individual shaxsiy va kasbiy o'sishga yordam beradigan ko'nikmalarni egallash foydasiga ta'limning "shaxssizligi" ni rad etish;
3) ta'lim maqsadlarining o'zgarishi: ma'lumot va ko'nikmalar ta'limning asosiy belgisi sifatida gumanistik ta'lim aksiologiyasiga mos kelmaydi. Uning insonparvarlik nuqtai nazaridan asosiy kamchiligi inson tabiatiga moslasha olmasligidir. Inson ma'lumotni bir vaqtning o'zida ijtimoiylashuviga yordam beradigan ko'nikmalar bilan qabul qilishini tushunish muhimdir. Shuning uchun ta'lim va tarbiya jarayonlari parallel ravishda borishi kerak.
An'anaviy dasturlarda aniq ta'lim tizimi mavjud emas.
Ta'limda aksiologiyaning o'rni
Aksiologik yondashuv insonparvarlik pedagogikasining mohiyatini aks ettiruvchi vositadir: bu yerda inson, shaxs jamiyatning eng oliy qadriyati, ijtimoiy taraqqiyotning o‘z maqsadi sifatida qaraladi. Darhaqiqat, pedagogikadagi aksiologik yondashuvni ta'lim va metodologiyaning yangi falsafasi deb atash mumkin.
Aksiologik yondashuvning asosi dunyoning o'zaro bog'liqligi va o'zaro ta'siri haqidagi bayonotdir.
Uning fikricha, butun yashash maydoni yaxlit shaxs dunyosi bo'lib, u bilan bog'liq holda insoniyatni birlashtiradigan, lekin har bir shaxsga xos bo'lgan jamoani ko'rish kerak. Qadriyatlarga insonparvarlik yo'nalishi - bu qadriyatlar tizimining boshqa bo'g'inlarini harakatga keltiradigan o'ziga xos aksiologik vosita.Insonparvarlik yo'nalishiga ega bo'lgan zamonaviy ta'lim falsafasi ta'lim jarayonining barcha bosqichlarini sifat jihatidan yangilash dasturidir. Ushbu yo'nalishdagi falsafiy tadqiqotlar ta'lim muassasalari faoliyatini, kontseptsiyalarini, pedagogik tajribalarini, yutuqlari yoki muvaffaqiyatsizliklarini baholash tamoyillarini shakllantirish imkonini beradi.
E'tiboringiz uchun raxmat.