1. Aloqa turlari va ularning qo’llanilishi

Ish joyidagi texnika xavfsizligi.
Mehnatni muhofaza qilishda asosiy e'tibor uch xil maqsadga qaratilgan: ishchilar salomatligini saqlash va qo'llab-quvvatlash; mehnat sharoitlarini yaxshilash va xavfsizlik va sog'liqni saqlashga yordam beradigan ish va rivojlanish. Mehnat madaniyati kontseptsiyasi ushbu kontekstda ish sharoitida sog'liq va xavfsizlikni qo'llab-quvvatlaydigan va shu bilan birga ijobiy ijtimoiy iqlim va barqaror ishlashga yordam beradigan va korxonalarning samaradorligini oshiradigan ishchi tashkilotlarning va ishchi madaniyatlarning. manfaatdor korxona tomonidan qabul qilingan muhim qiymat tizimlarining aks etishi, bunday madaniyat amalda boshqaruv tizimlarida, kadrlar siyosatida, ishtirok etish printsiplarida, o'qitish siyosatida va korxonaning sifatini boshqarishda aks etadi.
Qo’l mehnatiga o’rgatishda boshqa fanlarni o’rgatishda bo’lganidek, o’qitishning xilma-xil usullarini qo’llab, ular yordamida o’quvchilarning bilim, malaka va ko’nikmalarini egallab olishlariga, shunungdek bilish qobiliyatlarini rivojlanishiga erishiladi.
O’quvchilar bayon etilayotgan aynan buyum emas, balki o’z so’zlari bilan buyumni bajarilishini eslashlari talab etiladi. Biroq, asosiy o’rinni hali ham namuna, tayyor ko’rgazma bo’yicha ishlash egallaydi. Hozirgi zamon maktabi darsning zamonaviyligini oshirdi, takomillashtirishda va unga sayqal berdi. O’qituvchi darsga tayyorlanar ekan, har bir tayyor mavzu mazkur dars uchun uning maqsad va vazifalariga muvofiq keladigan ishni usul va ko’rgazmali qurollarni tayyorlaydi.
Qo’l mexnati darslarida odatda bir yoki ikki asbobdan foydalaniladi, ularni esa navbatchilar tarkatadi. Stolning ustida dikkatni chalgitadigan xch kanday ortikcha narsa bulmasligi kerak.
Asboblarni, ayniksa kesuvchi asboblarni charm gilofda saklagan mahkul. Xar bir gilof asbobning mahlum turiga muljallangan buladi. Navbatchi ukituvchi asboblarni tarkatishni doimo birinchi partadan boshlaydi, bunda ukuvchilar tartib va tejamkorlikka urganadilar.
Xamma foydalanadigan asboblar sinf shkaflarda saklanadi, ishdan sung asboblarni ukuvchilar tozalab yuvib, artib navbatchi ukuvchiga topshiradilar.
Ish xonasida ukuvchilarga asboblarni ishlatish va saklash koidalarini eslatib turuvchi plakat – eslatmalar osiglik bulishi kerak. Xavfsizlik texnikasiga koidalariga tulik rioya kilish baxtsiz xodisalarning oldini oluvchi ishonchli garovdir. Asboblarni ishlatish koidalarini ukuvchilar vakti-vakti bilan takrorlab turishi lozim. U yoki bu koidani tushuntirishda ukituvchi nima uchun aynan shunday kilish krakligini, bu koidalarga rioya kilinmasa kanday xodisalar ruy berishi mumkinligini uktirishi lozim. Xafvsizlik texnikasining barcha koidalari suzsiz bajarilishi lozim.
Ish xonalarida ishlash va asboblardan foydalanish buyicha texnika xavfsizligi koidalarni kuyidagicha umumlashtirish mumkin.
1. Ish xonasiga fakat sex boshlig’i ruxsati bilan kiriladi.
2. Har bir ishchi fakat uz ish joyida ishlaydi. Agarda ish jamoa ravishda kilinadigan bulsa, ukuvchilar uz majburiyatlarini yaxshi biladilar.
3. Ish fakat sex boshlig’ining ruxsati bilan boshlanadi.
4. Ishni boshlashdan oldin, ish joyingni tayyorla, asboblarni tugri va kulay joylashtirish: Ung kul bilan ushlanadigan asboblarni ung tomonga, chap kul bilan ushlanadiganini chap tomonga kuy, sanchiladigan, kesadigan asboblarni xech kachon ikkita asbob orasiga kuyma, ularni doimo uz joyiga, utkir tomonini narigi, dastasini uzing tomonga kilib kuy. Asboblarni uynama, ular uyinchok emas.
5. Ish vaktida ish joyingni tartibli sakla.
6. Utmas yoki buzuk asbob bilan ishlama.
7. Asbobni ishlatganda, uni ukituvchi kursatganidek ushla.
8. Asboblarni asra, ularni tugri, uz urnida ishlat, ishlatgandan sung ularni tozalab, yuviladiganlarini yuvib, artadiganlarini artib kuy.
9. Narsani, xar bir detalni oldingi safargidan yaxshirok, chiroylirok, tartiblirok kilishga xarakat kil.
10. Ishni tugatdingmi, ish joyingni tezda tozalab tartibli kilib kuy.
Ishlab chiqarishda kasb kasalliklarining oldini olish va ishlab chiqarish jarohatlarini kamaytirishda, ushbu baxtsiz hodisalarni chuqur tahlil qilish asosida ularni keltirib chiqaruvchi sabablarni hamda ishlab chiqarishdagi xavfli va zararli omillarni puxta o‘rganish mubim rol o‘ynaydi.
Baxtsiz hodisalarning sabablari asosan quyidagi 4 guruhga bo‘linadi: texnikaviy, sanitar-gigiyenik, tashkiliy va psixofiziologik.
Texnikaviy sabablarga mashina va mexanizmlar hamda ish jihozlarining nosozligi, elektr qurilmalarining yerga ulanmaganligi, yuklashtushirish mashinalaridan noto‘g‘ri foydalanish, mashina va mexanizmlar konstruksiyasini mehnat muhofazasi talablariga javob bermasligi kabilar kiradi.
Sanitar-gigiyenik sabablarga esa mehnat gigiyenasi, sanitar me’yorlar va qoidalarga amal qilmaslik, yoritilganlik, harorat, nisbiy namlik, havoning harakatlanish tezligi, havoning bosimi kabi ko‘rsatkichlarni me’yordan chetga chiqishi, yuqori miqdordagi shovqin, titrash, havoning changlanganligi yoki gazlanganligini kiritish mumkin. Tashkiliy sabablarga ish rejimi va dam olish rejimini noto‘g‘ri tashkil etilganligi, sog‘lom va xavfsiz ish sharoitini yaratilma-ganligi, ishchilarni xavfsizlik texnikasi qoidalari bo‘yicha o‘qitilmaganligi, ish joylarida ogohlantiruvchi belgilarni bo‘lmas-ligi, nomutaxassislarni ishga qabul qilish, maxsus kiyim-boshlar hamda shaxsiy himoya vositalari bilan ishchilarni ta’minlan-maganligi va boshqalar misol bo‘la oladi.
Psixofiziologik sabablarga bajarilayotgan ishga e’tiborsiz qaralishi, ishchining o‘z faoliyatida bo‘lgan nazoratining bo‘shligi, jismoniy yoki asabiy toliqish va boshqa shu kabilar kiradi. Ishlab chiqarishdagi хаfli va zararli оmillar baxtsiz hodisalarni keltirib chiqaruvchi sabablardan farq qiladi.
Baxtsiz hodisalarning sabablari mehnat muhofazasi bo‘yicha standartlar, qonun-qoidalar va ko‘rsatmalarning buzilishi, ularga amal qil-maslik oqibati bo‘lsa, ishlab chiqarishdagi xavfli va zararli omillar esa bevosita jarohatlanishlarni keltirib chiqaruvchi shart-sharoitlar hisoblanadi.
Ishlab chiqarishdagi хаfli va zararli omillar ishning turi va mehnat sharoitiga bоg‘liq holda 4 guruhga bo‘linadi: fizikaviy, kimyoviy, biologik va psixofiziologik.
Fizikaviy omillarga harakatdagi mashina va mexanizmlar, ularning himoyalanmagan qo‘zg‘aluvchi mexanizmlari, ish joyi havosining yuqori darajada changlanganligi, gazlanganligi, baland darajadagi shovqin, titrash, infratovush, ultratovush, turli xi1 nurlanishlar, statik elektr zaryadlari, yuqori kuchlanishdagi elektr yoki magnit maydonlari, yoritilganlik darajasining me’yordan chetga chiqishi kabi omillar kiradi.
Kimyoviy omillarga ishlab chiqarish jarayonlarida ishlati-ladigan yoki ajralib chiqadigan turli xil kimyoviy moddalar kiradi. Ularni insonga ta’sir etish xususiyatiga qarab quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: umumiy zaharlovchi, ko‘payish funksiyalariga ta’sir etuvchi; inson a’zolariga kirish уo‘li orqali esa: nafas olish уo‘li orqali ta’sir etuvchi, ovqatlanish va hazm qilish tizimi orqali va bevosita teri orqali ta’sir etuvchi.


XULOSA
Yakuniy malakaviy ish jarayonida gaz quvurining "A nuqtasi - I nuqtasi" uchastkasida raqamli radar stantsiyasi hisoblab chiqildi. Sayt magistral quvurning bir qismidir, shuning uchun uskunani tanlashda katta hajmdagi ma'lumotlarni uzatish imkoniyatiga e'tibor qaratiladi. Loyihani ishlab chiqish vaqtida ushbu hududda aloqa eskirgan radar stansiyasi yordamida amalga oshirilmoqda, shuning uchun aloqa vositalarini yangilash zarurati ayniqsa dolzarbdir.
SDH uskunasida radiolokatsion stansiyalarni tashkil qilish uchun uskunalar tanlash iqtisodiy samaradorlik, shuningdek, keyingi o'n yil ichida aloqalarni kengaytirish uchun zaxirani ta'minlash asosida amalga oshirildi. Uskunaning asosiy yetkazib beruvchisi sifatida “NPF Mikran” MChJ va uning uskunasi MIK-RL7S tanlandi. Ushbu uskunaning afzalliklari:
- past haroratlarda foydalanish imkoniyati (-550);
- yetkazib beruvchi va uning xizmat ko'rsatish markazining yaqinligi;
- xorijiy analoglar bilan solishtirganda arzonligi.
Shu bilan birga, bir qator kamchiliklar mavjud:
- shimoliy sharoitda (600 N dan yuqori) to'plangan operatsion statistika mavjud emas;
- tizimni kengaytirishning murakkabligi (hozirda 2+1, 2+0, 1+1 konfiguratsiyalar amalga oshirilmoqda);
- uskunaning parametrlari xorijiy analoglardan biroz yomonroq.
Vazifalardan biri loyihalashtirilgan hudud uchun aloqani tashkil etish sxemasini ishlab chiqish edi. Sxemani qurish uchun radiorele uskunasining tuzilishi va funksionalligini aniq tasavvur qilish kerak. Nec, Nera va Harris kabi kompaniyalarning radioreley uskunalari haqidagi ma'lumotlar tahlil qilindi. STM-1 oqimida aloqani tashkil qilish uchun eng ko'p ishlatiladigan radioreleyli echimlar Nec DMR3000S, Nec Pasolink +, Harris TRuepoint, Nera InterLink va 85 CityLink ekanligi aniqlandi.
DMR3000S va Nera InterLink uchun yaxshi sharhlar topilgan bo'lsa-da, asosiy muammo ushbu uskunada aloqa sxemalarini topish edi. Aynan shu holat MIK-RL7S uskunasidan foydalanish bo'yicha yakuniy tanlovni amalga oshirishga imkon berdi.