1-амалий иш. Киберхавфсизлик тушунчаси, унинг ташкил етувчиларининг характеристикалари. Ахборотли жамиятда хавфсизлик. Хавфсизлик тушунчаси

Вернам шифри. Бу шифрлаш алгоритмида хор амалидан фойдаланиб шифрланади. Яни, очиқматн ва уни шифрлаш берилган калит бўлади. Очиқматннинг биринчи символи билан калитнинг биринҳи символи хор амали бўйича қўшишдан ҳосил бўлган символ шифрматннинг биринчи символи бўлади. Вернам усулида шифрлашда калит табийки, очиқматн символларидан кам бўлиб қолиши мумкин бундай ҳолларда калит такроран ёзилиб очиқматн символлари билан тенг ҳолатга келгунча давом еттирилади. Қуйида вернам усулида шифрланган маълумот келтирилган.
Т – САЛОМ
К – ИККИ (И К К И И)
С = 10010 А = 00000 Л = 01011 О = 01110 М = 01100
И = 01000 К = 01010 К = 01010 И = 01000 И = 01000
Ф = 00101 В = 10101 @ = 11110 З = 11001 ! = 11011
Ҳосил бўлган шифрматн – ФВ@З!

1 – расм. Вернам шифрлаш алгоритмида шифрлаш жараёни
РСА(Ривест, Шамир, Адлеман) усули.
Т₀= УСМОНОВСҲАХОБ мантни шифрлаймиз. Бунда калитларни топиш учун қуйидаги ишларни қиламиз.

1. 
   Туб бўлган п=227 ва қ=241 сонларини танлаб оламиз.
   
2. 
   Ушбу н=пқ=227*241=54707 сонини аниқлаймиз.
   

Сўнгра, ᵩ(п,қ)=(п-1)*(қ-1)=226*240=54240 сонини топамиз, ҳамда бу сон билан 1 дан фарқли бирор умумий бўлувчига ега бўлмаган е=277 сонини оламиз.

3. 
   (е*д)мод ᵩ(п,қ)=1 шартни бажарувчи д сонини топамиз. Бунда
   

д=(ᵩ*н+1)/е=(54240*н+1)/277 тенгликни қанатлантирувчи д бутун сонни топамиз. н=7 бўлганда тенглик бажарилади д=3133.
Шундай қилиб, криптотизимиларда РСА алгоритмининг қўлланиши қуйидагича: ҳар бир фойдаланувчи иккита етарли даражада катта бўлмаган п ва қ туб сонларни танлайдилар ва юқорида келтирилган алгоритм бўйича д ва е туб сонларини ҳам танлаб олади. Бунда н=пқ бўлиб, {е;н} очиқ калитни {д;н}еса маҳфий калитни ташкил етади. Очиқ калит очиқ маълумотлар китобига киритилади. Очиқ калит билан шифрланган шифрматнни шу калит билан дешифрлаш имконияти йўқ бўлиб, дешифрлашнинг маҳфий калити фақат шифр маълумотининг хақиқий егасигагина маълум.
Бизда Т₀= УСМОНОВСҲАХОБ матн учун очиқ калит {277;54707}, махфий калит еса {3133;54707} бўлади.