1-amaliy mashg’ulot: detalga qo’yilgan texnik talablarni hisobga olgan xolda texnologik bazani tanlash bo’yicha misol va masalalar yechish

Hufuiu bazasi deb - detalning y^ilgan mashinada boshka detallarga nisbatan xolatini belgilovchi yuzasiga (yuzalar, chiziklar, nuktalar y^indisi) aytiladi.



v) ^ye) 7

1. 
   rasm. Bazalar va ularni kurinishlari.
   

a - shesternyalarning asosiy bazalari I, II, III; b - shponkali valning
yordamchi bazalari I, II, III, 1-kushiladigan detal; v - detalningng
ulchov bazasi A; g - juft yunaltiruvchi baza I; d - juft tayanch baza I;
1- detal: ye - urnatish anik (ayon) baza I, yunaltiruvchi kurinmas baza
II, zagotovkaning tayanch kurinmas bazasi III, 1.. .6 - tayanch nuktalar, 7 -
zagotovka, 8 - uzi markazlovchi iskanja kiskichlari.
Konstruktiv (tuzilishni ifodalovchi) baza deb konstruksiyani (tuzilmani) ishlab chikishda boshka detallarni ulchamlarini va xolatlarini belgilovchi yuzasiga (yuzalar, chiziklar, nuktalar y^indisi) aytiladi. Konstruktiv yuza real, agarda u material yuzani ifodalasa, yoki geometrik, agarda u geometrik ukdan iborat bulsa, kurinishda buladi.
Bazalarning erkinlik darajasini yukotish buyicha kuyidagi kurinishlari bulishi mumkin.
Urnatish bazasi - zagotovkani uchta erkinlik darajasini bitta koordinata uki buyicha xarakatlanish va boshka uki buyicha aylanishi yukotiladi.
Tayanch bazasi - zagotovkani bitta erkinlik darajasini - bitta koordinata uki buyicha xarakat yoki 111 - uk atrofida aylanishini yukotiladi.
Bazalar kurinishi buyicha kuyidagi bazalar buladi.
Kurinmas - (berkitilgan) baza - bunda zagotovka bazasi kuzda tutilgan yuza, uk yoki nukta kurinishida buladi.
Anis (ayon) baza - bunda zagotovkani baza real tekislik belgilangan nukta yoki belgilar kesishgan nukta kurinishida buladi.
2.2. Bazalarni doimiylik va sushilish tamoyillari
Detallarga mexanik ishlov berish usullari bilan tayyorlashda yukori aniklikka erishish uchun ularning bitta yuzasini doimiy ravishda urnatish bazasi sifatida foydalanilsa maksadga muvofik buladi. Chunki urnatish bazasi almashishi bilan ishlov berish anikligi pasaydi. Buni asosiy sababi xar bir urnatishda Detalning yuzalarini uzaro joylashuvini ifodalovchi uklar siljib koladi. Tabiiyki, kator amallarni bajarishda fakat bitta yuzadan urnatish bazasi sifatida foydalanish mumkin emas. Bunga sabab detal yuzalarining uzaro joylashish tartibi, dastgoxning texnologik imkoniyatlari va kesuvchi asboblarning tuzilishi buladi.