1-Amaliyot ishi Intellektual boshqarish tizimlarini yaratishninig matematik asoslari Tayanch iboralar

3-misol. Shartli ehtimollikdan foydalanishni fond birjasidagi ET ni tavsiflovchi qoidalar misolida ko`rib chiqamiz:
Step 1: IF foiz qo`yilmalari == tushsa,
THEN narx darajasi == ko`tariladi.
Step 2: IF foiz qo`yilmalari == ko`tarilsa,
THEN narx darajasi== tushadi.
Step 3: IF dollar valyuta kursi == tushsa,
THEN foiz qo`yilmalari == tushadi.
Step 4: IF dollar valyuta kursi == ko`tarilsa,
THEN foiz qo`yilmalari == tushadi.
Narx darajasining ko`tarilish ehtimolligini aniqlash lozim. Misolning maqsadi aniq vaziyatni tavsiflash bo`lmay, balki masalani yechish yondashuvlarini namoyish etishdir.
Teskari fikrlashni qo`llovchi tizimda qoidaning THEN qismida, narx darajasi == ko`tariladi xulosasini izlaydi. Foiz qo`yilmalari == tushadi shartiga 1-qoida to`g`ri keladi. (9.1) shartli ehtimollikdan foydalanib, bu shartlarni baholash mumkin.
ni STOCK=ko`tariladi va ni INT=tushadi bilan almashtirsak, u holda quyidagi hosil bo`ladi:
P(STOCK=ko`tariladi)= P(STOCK= ko`tariladi/ INT=tushadi)x
P(INT=tushadi)+ P(STOCK= ko`tariladi/ INT=tushmaydi)x P(INT=tushmaydi) (9.2)
INT o`zgaruvchisiga TUShADI qiymati berilganligini aniqlash uchun 4-qoidaga qaytish lozim
IF DOLLAR – KO`TARILADI, THEN INT = TUShADI.
4-qoida (3) tenglamaga keltiriladi
P(INT=tushadi)= P(INT= tushadi/ DOLLAR=ko`tariladi)x P(DOLLAR=ko`tariladi)+ P(INT= tushadi/ DOLLAR=ko`tarilmaydi)x
P(DOLLAR=ko`tarilmaydi). (2.3)
Birorta ham qoidaning THEN qismida DOLLAR o`zgaruvchisi bo`lmaganligi sababli, ya’ni uning ehtimolini hisoblab bo`lmasligi uchun R ga qiymatni foydalanuvchining o`zi kiritadi. Aynan shu sababli shartli ehtimollikka ham qiymat beriladi.
P(DOLLAR=ko`tariladi)=0,6 bo`lsin. Ehtimollar nazariyasiga ko`ra biror hodisaning ro`y berish va ro`y bermaslik ehtimolliklari yig`indisi 1 ga teng, demak P(DOLLAR=ko`tarilmaydi)= 1 - P(DOLLAR=ko`tariladi)=1-0,6=0,4.
Barcha shartli ehtimolliklarga qiymat beramiz:
P(INT= tushadi/ DOLLAR=ko`tariladi)=0,8;
P(INT= tushadi/ DOLLAR=ko`tarilmaydi)=0,1.
Bu qiymatlarni (2.3) formulaga olib borib qo`yamiz va
P(INT=tushadi)=0.8*0.6+0.1*0.4=0.52,
P(INT=tushmaydi)=1- P(INT=tushadi)=1-0.52=0.48
hosil qilamiz.
P(STOCK=ko`tariladi) ni hisoblash uchun foydalanuvchi tomonidan shartli ehtimolliklarga qiymat beriladi:
P(STOCK= ko`tariladi/ INT=tushadi)=0.85,
P(STOCK= ko`tariladi/ INT=tushmaydi)=0,1.
(2.2) formulaga ko`ra
P(STOCK=ko`tariladi)=0,85*0,52+0,1*0,48=0,49 yoki 49%.
Barcha ehtimolliklarning qiymatlarini hisoblab, foydalanuvchi uchun birjadagi jarayonni o`rnatish mumkin.