1-A`meliy jumis Tema. Ta`sir siziqlari bir toshkada kesisiwshi ku’shler. Bir tochkada ku’chlerdiń teńsalmaqliġi

1-A`meliy jumis
Tema.Ta`sir siziqlari bir toshkada kesisiwshi ku’shler. Bir tochkada ku’chlerdiń teńsalmaqliġi.
Ta`sir sızıqları bir tochkada kesilisiushi ku`shler toplamına ushırasıwshı ku`shler sisteması delinedi. Bir tochkada ushırasıwshı ku`shler sisteması usı tochkag`a qoyılg`an ku`shlerdi geometrik qosındısınan ibarat bas vektorg`a ten` ta`sir etiushisine iye.
Bir tochkada ushırasıwshı ku`shler sisteması ten` salmaqlıqta bolıwı ushın usı ku`shlerdi bas vektorı nolge ten` bolıwı sha`rt ha`m za`ru`r:



Qaralıp atırg`an sistema ten` salmaqlıg`ının` geometrik sha`rti, usı sistema ku`sh vektorları boyınsha qurılg`an ko`p mu`yeshlik jabıq bolıwı menen an`latıladı.
Tuwrı mu`yeshli koordinata ko`sherlerindegi proektsiyaları arqalı bolsa:

Sistemanı payda etiwshi ha`mme ku`shlerdi ta`sir sızıg`ı bir tegislikde jatıushı bir tochkada ushırasıwshı tegis ku`shler sisteması ushın bolsa:

Ushırasıwshı ku`shler sistemasına statika ma`selelerini sheshiw.

Aksariyat hallarda tiyisli baylanıslar menen baylang`an, qa`legen qattı dene beriledi, ha`m usı denege qoyılg`an aktiv ku`shler ha`m berilgen bolıp, usı denege qoyılg`an baylanıslardın` reaktsiya ku`shlerin anıqlau soraladı.

Eger denege qoyılg`an aktiv ku`shler ken`islikte jaylasqan bolsa, u`sh ten` salmaqlıqtag`ı ten`lemeler sistemasının` du`ziuimiz mu`mkin, usıg`an ko`re u`sh belgisiz reaktsiya ku`shlerini anıqlauimiz mu`mkin, eger ular tegislikda jaylasqan bolsalar, ekita ten` salmaqlıqtag`ı ten`lemeler sistemasının` du`ziuimiz mu`mkin, usıg`an ko`re tek eki belgisiz reaktsiyalardı anıqlauımız mu`mkin.
Eger ushırasıwshı ken`isliktegi ku`shler ta`sir etgen denede to`rt ha`m onnan artıq belgisiz reaktsiya ku`shleri payda bolsa, yamasa tegislikde jaylasqan ushırasıwshı ku`shler ta`sirindegi denege u`sh ha`m onnan artıq reaktsiya ku`shleri qoyılg`an bolsa, Bunday ma`seleler statik anıq emes ma`seleler delinedi.
Bunday ma`selelerni biz tek Teoriyalıq mexanika ten`lemeleri arqalı sheshe almaymız. Bul menen, demek bunday ma`selelerdi sheshiw mu`mkin emes eken degan sheshim shıqpaslıg`ı kerek, tiykarında bunday ma`seleler keyinireq, yag`nıy materiallar qarsılıg`ı pa`ninde, qosımsha ten`lemeler du`ziu jolı menen sheshiledi.
Ulıuma alg`anda, ha`zirgi ku`nde, Yag`ni kompyuterlar rauajlang`an da`uirde, mexanika sohasida qa`legen sheshilmeytug`ın real ma`seleler qalg`an emes.

Ma`seleler sheshiw tartibi, to`mendegishe alıp barıladı:

1) Su`wret sızıladı, denege ta`sir etip atırg`an aktiv ku`shler vektor su`wretde tiyisli bag`ıtta ko`rsetiledi,

2. 
   Baylanıslardın` reaktsiya ku`shleri ha`m vektor su`wretinde an`latıladı.
   

2. 
   Koordinata ko`sherleri tanlab alınadı, ko`sherler usınday tanlanıp alınıuı lazım ilajı barınsha belgisiz bolg`an reaktsiya ku`shleri tek bir ko`sherge proektsiyalanıuı ta`miynlensin, aks halda ma`seleni sheshiw qıyınıraq bolıwı mu`mkin.
   
3. 
   Baylanıslardı taslap jiberiledi, ha`m joqarıdag`ı ten`lemeler sistemasınan paydalanıp, ten` salmaqlıqtag`ı ten`lemeleri du`ziledi.
   
4. 
   Eger geometrik jolın tan`lag`an bolsan`ız, ush ku`sh teoremasınan paydalanıp, ku`sh u`shmu`yeshligi qurıladı, ha`m sinuslar teoreması arqalı tiyisli ten`lemeler du`ziledi.
   
5. 
   Du`zilgen ten`lemeler sistemasının` belgisiz reaktsiya ku`shlerine salıstırg`anda sheship belgisiz ku`shler anıqlanadı.