1. Balanıń psixikalıq rawajlanıwı haqqında túsinik. Balanıń psixikalıq rawajlanıwında biologiyalıq hám sociyallıq faktorlar

Psixikalıq rawajlanıw hám tálim
Rawajlanıw balanıń social tájiriybelerin úyreniw, ózlestiriw procesi bolıp tabıladı. Social rawajlanıw balalarǵa tálim -tárbiya hám óz-ara munasábetler arqalı tásir etedi.
Balalardıń psixikalıq tárepten ósiwinde tálim hám tárbiya qáliplestiriwshi rol' oynaydı, degen ideya XIX ásirdiń ortalarında háwij ala basladı. Balanıń taraqqiy etiwi menen tálim - tárbiyanıń óz-ara munasábeti haqqındaǵı máseleni sheshiwge urınıp atırǵan jónelisler payda boldı. Bular 3 qıylı jóneliste iskerlik kórsetediler.
Birinshi qıylı baǵdarı tárepdarları social tálim-tárbiya menen psixikalıq rawajlanıw ortasında hesh qanday munasábet joq dediler.
Ekinshi qıylı baǵdarı psixikalıq rawajlanıw menen tálim tárbiya ortasında hesh qanday parq joq dep kórsetdiler.
Úshinshi qıylı baǵdarı psixikalıq rawajlanıw menen tálim tárbiya basqa - basqa process, sonda da bir-birine sáykes keletuǵın yaǵnıy bir birine tásir ótkeretuǵın process bolıp tabıladı dep dáslepki eki teoriyanıń qáteligin aytıwģa urındı. Bul teoriya wákilleri balanıń psixikalıq rawajlanıwında tárbiya hám aktiv iskerliginiń rolin esapqa almaģan dep esaplaydı.
Rus psixologı L.S.Vigotskiy joqarıdaǵı jónelislerdiń pikirlerin kóp tárepten ilimiy analiz etip shıqtı hám tálim procesi rawajlanıwǵa uyqas kelmeydi degen ideyanı ilgeri surdi. Onıńsha tálim procesi tarqqiyotidan ilgerilep ketedi, balalar psixikalıqasining rawajlanıwı onıń ketidan ergashib baradı hám oǵan bawırlas keleshek ashıp beredi dep uqtiradi. L.S.Vigotskiyning pikrine qaraǵanda rawajlanıwdıń 2 basqıshı bar:
1. Aktual rawajlanıw basqıshı (yaǵnıy balanıń úlken jas daǵı kisiler járdemisiz ózbetinshe háreket ete alıwı).
2. Jaqın rawajlanıw zonası basqıshı (balanıń úlken jas daǵı kisiler járdemi menen etiletuǵın xatti háreketleri) bar.
Balanıń psixikalıq rawajlanıwı yaǵnıy rawajlanıw jolı onıń bawırlas perspektivası bolıp tabıladı. Rawajlanıwdıń bul eki basqıshı balanıń házirgi waqıtta qanday ekenligi, yaǵnıy qanday bilim, kónlikpe hám bilimlerge, xarakter sapalarına iye ekenligi hám keleshekte balanıń qanday bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerge, xarakter sapalarına iye bola alıwına múmkinshilik beredi.
L.S.Vigotskiyning teoriyalıq -ilimiy pikirleri pedagog A. S. Makarenko pikirine sáykes keledi. Ol da hár bir balanıń komolot múmkinshiliklerine hám rawajlanıwdıń keleshek jolların anıqlaw kerekligine itibar beredi. A. S. Makarenko “shaxs proektsin dúziwge”: óz tárbiyalaniwshilerinde payda bolǵan unamlı sapalardı bekkemlew, jetilistiriw hám unamsız sapalardı bolsa aldın alıw, toqtatıw yamasa olarǵa toqtatıw beriw ushın unamlı sapalarǵa tayanishga intilar edi.