1. Biologik suyuqliklarning osmotik bosimi Biologik suyuqliklarning onkotik bosim

Stomatologiya 22-03 Boymurudova maftuna

Mavzu: Biologik suyuqliklarning osmotik va onkotik.Plazmaliz va gemoliz hodisalari

Reja;

1. Biologik suyuqliklarning osmotik bosimi

2. Biologik suyuqliklarning onkotik bosim

3. Plazmaliz va gemoliz hodisalari

Osmotik bosim nima?

Osmoz - erituvchi molekulalarning yarimorolli membranadan eng kam kontsentrlangan konsentratsiyalangan eritmasiga qadar bir tomonlama spontan tarqalishi. Yarim o'tkazmaydigan membran - bu hal qiluvchi hujayralar uchun o'tkazuvchan va unda erigan eritmalarga o'tkazib yuboriladigan bo'laklardir. Osmotik bosim glyukostatik bosim bo'lib, uning tatbiqi ma'lum bir probirkaga zarrachalarning tarqalishini to'xtatishi mumkin, ya'ni osmoz.Osmoz tabiatda keng tarqalgan. Bu barcha biologik organizmalarga xosdir. Eritmalar yarim o'tkazgichli membranani ajratib turadigan bo'lsa osmotik bosim paydo bo'ladi. Masalan, hujayralardagi va hujayralararo bo'shliqdagi suyuqliklarni olamiz. Odatda hujayra tashqari va hujayra ichidagi ozmotik bosim bir xil bo'ladi. Ammo interstitsial suyuqlik suvni yo'qotsa , uning bosimi oshadi. Osmotik bosimning oshishi natijasida hujayralardagi suv hujayralararo bo'shliqqa tarqaladi. Diffuziya faqat bosim qiymatlari tenglashtirilganda to'xtaydi.

Osmotik bosimni belgilaydigan narsa

Osmozdagi bosim bir birlik hajmida qancha erigan zarrachalar mavjudligiga bog'liq. Bu molekulalar, ionlar yoki boshqa kolloid zarralar bo'lishi mumkin. Eritmaning ozmotik bosimi birlik miqdori bo'yicha osmotik tarzda faol bo'lgan barcha zarralar konsentratsiyasi bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Bu hal qiluvchi va uning ichida erigan moddalarning kimyoviy xususiyatlariga bog'liq emas.

Olimlar osmotik bosimning gazlar bosimi bilan bir xil qonunlarga rioya etishlarini aniqladilar . Osmometr deb ataladigan asboblar bilan o'lchash mumkin. Ular maxsus manometrlardir. Ushbu qurilma hayvon va sun'iy kelib chiqishi yarim o'tkazilmaydigan membranalardan foydalanadi. Bosim o'lchovlari eritmaning kontsentratsiyasiga to'g'ridan-to'g'ri bog'liqdir .

Van Hoff tomonidan kashf etilgan osmotik bosim qonuni, uning raqamli ifodadagi qiymatining uning miqdori eritmaning hajmiga teng bo'lishini hisobga olgan holda, ushbu eritmaning mazmuni bir xil haroratda ideal gaz bo'lganligi haqidagi bosimga teng ekanligini tasdiqlaydi.

Qonun tenglama bilan ta'riflanadi: p = i CRT

I izotonik koeffitsient qiymati;

C eritma konsentratsiyasi, mollarda ifodalangan;

R universal gaz sarmoyasining qiymati;

Onkotik bosim yoki kolloidosmotik - bu kapillyar membranalar darajasida suyuqliklarning harakatlanishiga hissa qo'shadigan qon plazmasidagi albumin va turli oqsillar tomonidan ta'sir etadigan kuch. Bu qon tomir ichida suyuqlikni ushlab turadigan asosiy kuchdir.

Onkotik bosim nima ekanligini tushunish uchun avval tanani umumiy suv taqsimlanadigan bir necha bo'linmalarga bo'linganligini anglash maqsadga muvofiq: ularning uchdan ikki qismi hujayralar ichida joylashgan. Ushbu bo'lim hujayra ichidagi bo'shliq (ICS) deb nomlanadi.

Onkotik bosim ma'lum bir bo'linmada oqsillar tomonidan suvni tortib olish uchun o'rnatiladigan gradientdan boshqa narsa emas, chunki ularning kimyoviy tabiati tufayli ular membranalarni kesib o'tolmaydilar, ammo salbiy qutbli zaryadga ega, shuning uchun ular suv molekulalarini o'ziga jalb qiladilar. Ushbu bosim tanadagi to'qimalarning suv muvozanatini (suv olish va yo'qotish o'rtasidagi aniq farq) saqlashda asosiy rol o'ynaydi.Ushbu bosim va yurakni (gidrostatik bosim) pompalamoqda qon tomirlariga xos bo'lgan gidravlik bosim o'rtasidagi mukammal muvozanat tufayli kislorod, ozuqa moddalari va toksik chiqindilar almashinuvi turli xil tana to'qimalari va ularning qon tomirlari darajasida sodir bo'lishi mumkin. mos keladigan, kapillyarlar deb nomlanadi.

Plazmoliz (plazma va ...liz) -oʻsimlik qujayralarida sitoplazmaning xujayra qobigʻidan ajralish ja-rayoni. Faqat tirik hujayralarda hujayra shirasiga nisbatan gipertonik hisoblangan eritma taʼsirida kuzatiladi. P. jarayoni sekin borganda hujayra uzoq vaqt davomida tirikligicha qoladi. Bunday hujayralarni suvga yoki gipotetik eritmaga tushirilsa, deplazmoliz jarayoni sodir boʻlib, tezda turgor holati tiklanadi. Uzoq vaqt davom etgan P. sharoitida hujayra halokatga uchraydi.

Toʻqimalarda sodir boʻladigan P.ni qiyosiy baholash uchun ikki xil: chegaralangan P. va plazmo-metrik metodlardan foydalaniladi. Birinchi metod Niderlandiya olimi X. De Friz (1884) tomonidan taklif etilgan. Bunda toʻqimalar KNO3, saharoza, NaCl osmatik jihatdan faol boʻlgan moddalarning eritmasiga botiriladi va eritmaning 50%da hujayraning P.ga uchragan konsentratsiyasi aniqlanadi. Plazmometrik metodda esa P.dan keyin hujayra va protoplastning nisbiy hajmi aniqlanib, eritma konsentratsiyasini hisobga olgan holda tegishli formula yordamida xujayraning osmatik bosimi aniqlanadi. P. hodisasidan hujayraning oʻtkazuvchanligi, qovushqoqligi, osmatik bosimi va boshqa xususiyatlarini aniqlashda foydalaniladi

Gemoliz (gemo... va yun. lysis — yemirilish, parchalanish), gematoliz, eritrotsitoliz — qizil qon tanachalari (eritrotsitlar)ning parchalanib, gemoglobining qon plazmasiga oʻtishi. Normal holatda G. eritrotsitlarning hayotiy siklini yakunlaydi; odam va hayvonlar organizmida u uzluksiz ravishda sodir boʻlib turadi (fiziologik G.). Baʼzi kasalliklarda, organizm zaharlanganda, badan kuy ganda, guruhi yoki rezus-faktori toʻgʻri kelmagan qon quyilganda yoki dorilar qabul qilinganda patologi k G. roʻi beradi. G. tufayli qon qip-qizil, loklangandek boʻlib qoladi; kamqonlikka, ogʻir xili esa oʻlimga sabab boʻladi.Gemoliz turlari: biologik, mexanik, kimyoviy, termik,