1-боб. ИҚтисодиёт назарияси фанининг предмети ва ўрганиш усуллари

Неоклассик йўналишда янгидан вужудга келган оқимлар
(ХХ асрнинг 50-60- йилларидан бошлаб)
Неолиберализм (Ф.Хайек, Й.Шумпетер, Л.Эрхард) – асосий эътиборни давлатнинг иқтисодиётига аралашувини энг кам даражага келтиришга, хусусий тадбиркорликни ривожлантиришга қаратиш лозимлигини уқтирди.
Монетаризм – (М.Фридман) иқтисодиётни бошқаришни, пул муомаласини тартибга солиш орқали амалга ошириш мумкинлигини асослаб беради.
Институционализм – тарафдорлари (Т.Веблен, Ж.Гелбрейт) фикрига кўра, хўжалик юритувчилар ўртасидаги муносабатлар нақафат иқтисодий, балки ноиқтисодий омиллар таъсирида вужудга келади. Шу сабабли иқтисодиётга институционал ўзгаришлар орқали ҳам таъсир кўрсатиши мумкин.

• бу фанга уй хўжалигини бошқариш қонунлари тўғрисидаги фан

Аристотель

• бойлик тўғрисидаги, унинг манбалари ва кўпайтириш йўллари, бойликни ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айирбошлаш ва истеъмол қилиш тўғрисидаги фан

Меркантилистлар, физиократлар ва инглиз классик иқтисодий мактаби
Иқтисодиёт асослари фанининг предметига бўлган турли ёндашувлар

• иқтисодиёт назарияси (сиёсий иқтисод) фанининг предмети инсоният, жамиятнинг меъёрдаги ҳаётий фаолиятини тадқиқ қилишдан иборат

А.Маршалл

• унинг предмети моддий неъматларни ишлаб чиқариш жараёнида кишилар ўртасида содир бўладиган муносабатларни ўрганишдан иборат,

Сиёсий иқтисод дарсликларида

• жамият чекланган ресурслардан фойдали товарларни ишлаб чиқаришда қандай фойдаланиши ва кишилар ўртасида ушбу товарларни тақсимлашини ўрганадиган фандир .

«Экономикс» дарсликларида
Иқтисодиёт асослари фанининг предмети –

• иқтисодий ресурслар чекланган шароитда жамиятнинг чексиз эҳтиёжларини қондириш мақсадида ҳаётий неъматларни (ва хизматларни) ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айирбошлаш ва истеъмол қилиш жараёнида вужудга келадиган иқтисодий муносабатларни, ижтимоий хўжаликни самарали юритиш қонун-қоидаларини ўрганишдан иборат

Иқтисодиёт асослари фани қуйидагиларни ўрганади:
1

• Молия бозорларини, жумладан фоиз ставкалари ва акция баҳолари ўзгаришини;

2

• Аҳоли ва мамлакатларнинг даромадлар бўйича табақаланиши сабаблари ва уни бартарф этиш йўлларини;

3

• Иқтисодий циклларни – ишсизлик ва инфляция даражасининг тебраниши, унинг оқибатларини камайтириш сиёсатини;

Иқтисодиёт асослари фани қуйидагиларни ўрганади:
4

• Глобаллашувнинг халқаро савдо ва молияга таъсирини;

5

• Ривожланаётган мамлакатларда иқтисодий ўсишни ва ресурслардан самарали фойдаланиш усулларини;

6

• жадал иқтисодий ўсишни таъминлаш, ресурслардан самарали фойдаланиш, тўла бандликни таъминлаш, баҳолар барқарорлиги ва даромадларнинг адолатли тақсимлашга қаратилган давлат сиёсатини.