1-bob. O‘zbekiston Respublikasi tashqi savdosining rivojlanish tendentsiyalari

Savdo cheklovlarining boshqa turlari
Yuqorida muhokama qilingan tarif va tarifsiz cheklovlardan tashqari, eksport va import hajmiga cheklovchi ta'sir ko'rsatadigan ichki va tashqi savdo, valyutani tartibga solish va iqtisodiy siyosatda bir qator qoidalar mavjud.
Birinchidan, bu hisob-kitoblar valyutasi bilan bog'liq cheklovlar. Hozirgi vaqtda tashqi savdo operatsiyalarida foydalaniladigan asosiy valyutalar erkin konvertatsiya qilinadi. Rossiya Federatsiyasi va Ukraina bilan hisob-kitoblarda ushbu davlatlarning milliy valyutalaridan ham, so'mdan ham foydalanishga ruxsat beriladi.
Import kontraktlari bo‘yicha hisob-kitoblar milliy valyuta – so‘mda, respublika tovar birjalarida O‘zbekiston ishlab chiqaruvchilaridan tovarlarni sotib olish va ularni eksport qilish yo‘li bilan hamda import qilingan tovarlar uchun xorijiy banklarning vakolatli banklarida ochilgan vakillik hisobvaraqlari orqali to‘lash yo‘li bilan ham amalga oshirilishi mumkin. O'zbekiston.
Menimcha, islohotlar davrida tashqi savdo operatsiyalari bo‘yicha hisob-kitoblar valyutasini bunday tartibga solish siyosati eksportchilarga turli soliq imtiyozlari va preferensiyalar berish siyosati bilan bir qatorda, eksportga erkin konvertatsiya qilinadigan valyutani jalb qilish zaruratidan kelib chiqqan holda tanlandi. respublikani milliy valyuta bozorida operatsiyalarni amalga oshirish uchun yetarli hajmlarda, so‘mning asossiz past kursidan foydalanishga yo‘l qo‘ymaslik va uning xarid qobiliyatini oshirish.
Shu bilan birga, eksport cheklovlari Markaziy bank kursi bo‘yicha amalga oshirilgan valyuta tushumlarining 50 foizini majburiy sotish talabini ham o‘z ichiga olishi kerak (bu birjadan tashqari valyuta kursida qo‘llaniladigan erkin kursdan 2,6 baravar kam). sezilarli soliq imtiyozlari mavjudligiga qaramay, erkin konvertatsiya qilinadigan valyuta eksportini biroz susaytiradigan valyuta bozori).
Ikkinchidan, hisob-kitoblarni amalga oshirish bilan bog'liq cheklovlar mavjud. Masalan, respublikada import kontraktlari boʻyicha avans toʻlovi vakolatli bankning xorijiy vakillik bankining qarshi kafolati mavjud boʻlganda shartnoma summasining 15 foizidan koʻp boʻlmagan miqdorda amalga oshirilishi mumkin boʻlgan qoida oʻrnatildi. import qiluvchiga xizmat ko'rsatuvchi O'zbekiston Respublikasi, lekin 100 ming AQSh dollaridan ko'p bo'lmagan miqdorda . Ushbu chora, shubhasiz, kapitalning chetga chiqishiga qarshi kurashish uchun maqsadga muvofiq bo'lsa-da, o'ziga xosligi bo'yicha katta miqdorda oldindan to'lovni talab qiladigan (buyurtma bo'yicha murakkab asbob-uskunalar ishlab chiqarish, qurilish, poligrafiya xizmatlari va boshqalar) importini cheklash bo'lib xizmat qiladi. ).
Import shartnomalari bo‘yicha tovar respublika hududiga kelib tushmagan taqdirda avans to‘lovlarini qaytarish 180 kundan kechiktirmay amalga oshirilishi kerak.
Akkreditivlar uchun (uzoq xorij davlatlaridan texnika va texnologiyalar importi, shuningdek investitsiya loyihalarini amalga oshirish maqsadida tovarlar importi bundan mustasno) akkreditivlarni kesib o'tishda oshkor qilish talabi o'rnatiladi. xalqaro hisob-kitoblar mexanizmining umume’tirof etilgan amaliyotiga ma’lum darajada mos kelmaydigan O‘zbekistonning bojxona chegarasi.
Bu erda shuni ta'kidlash kerakki, oldindan to'lov va to'lov shartlariga o'xshash talablar MDH mamlakatlarida o'rnatilgan. Natijada MDH mamlakatlari xo‘jalik yurituvchi sub’ektlari o‘rtasida o‘zaro yetkazib berishni o‘zaro moliyalashtirish bilan shug‘ullanuvchi uchinchi davlatlarning savdo-vositachi firmalarining ko‘pligi vujudga keladi, bu esa import tannarxining oshishiga olib keladi va tashqi savdo operatsiyalarini amalga oshirishni qiyinlashtiradi.
Uchinchidan, import va eksport qilinadigan mahsulotlarning kelib chiqishini tasdiqlash, belgilangan standartlarga muvofiqligini tasdiqlash va hokazolar bilan bog'liq tartib-qoidalar mavjud. Ular ko'p jihatdan foydali va zarur bo'lsa-da, shunga qaramay, import tannarxining oshishiga va import qiymatining pasayishiga olib keladi. eksportning raqobatbardoshligi. Masalan, ishlab chiqaruvchidan tovar kelib chiqishi to‘g‘risidagi majburiy sertifikatga ega bo‘lish talabi mahsulot tannarxining oshishiga olib keladi va alohida “shatl treyderlar” tomonidan kichik partiyalarda dori vositalarini muqobil olib kirish imkoniyatini sezilarli darajada cheklaydi.
To‘rtinchidan, tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish niyatida bo‘lgan korxona va tashkilotlar Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligining ro‘yxatdan o‘tganlik guvohnomasiga ega bo‘lishi shart. Ushbu talab, shuningdek, ichki valyuta bozorida chet el valyutasini sotib olish orqali moliyalashtiriladigan MINFEC import kontraktlarini ro'yxatdan o'tkazish talabi bilan to'ldiriladi.