1-bob. Shaxs psixologiyasi: fanga kirish

Avraam Maslou: shaxsning gumanistik nazariyasi

Biografik eskiz

Avraam Garold Maslou 1908 yilda Nyu-Yorkning Bruklin shahrida tug'ilgan. U Rossiyadan hijrat qilgan o'qimagan yahudiy ota-onalarning o'g'li edi. Ota-onalar uning, etti farzandning to'ng'ichi, ta'lim olishini juda xohlashdi va bunga hissa qo'shishdi, garchi o'z ta'kidlashicha, u bolaligining deyarli barcha yillarida yolg'iz va baxtsiz bo'lgan: "Ajablanarlisi shundaki, bunday Bolaligimda men psixotik bo'lmaganman. Men yahudiy bo'lmagan qo'shnilar orasida kichkina yahudiy bola edim. Bu birinchi negr oq tanli maktabga borganiga o'xshaydi. Men yolg'iz va baxtsiz edim. Men kutubxonalarda, kitoblar orasida, do‘stlarsiz o‘sganman” (Hall, 1968, 37-bet). Keyinchalik u yoz oylarida oilasining barrel ishlab chiqaruvchi kompaniyasida ishlab, hayotning amaliy tomonini o'rgandi.

Maslouning onasi bilan munosabatlari achchiq va dushmanlik bilan to'lgan edi. Yaqinda nashr etilgan tarjimai holida (Hoffman, 1988) muallif Maslouning onasiga nisbatan qattiq nafratini umrining oxirigacha davom etganini yozadi. Maslouning onasi juda dindor ayol edi va ko'pincha o'g'liga Xudo uni eng kichik noto'g'ri xatti-harakatlari uchun jazolaydi, deb qo'rqitardi. Natijada Maslou dindan nafratlanishni va Xudoga shubha qilishni o'rgandi.
“U hatto uning dafn marosimida qatnashishdan bosh tortdi. U Rouz Maslouni shafqatsiz, johil va dushman ayol sifatida tavsiflagan, u o'z farzandlarini shunchalik yomon ko'rganki, bu ularni ruhiy tushkunlikka olib kelishi mumkin edi. Uning onasi haqidagi hech bir bayonotida - ularning ba'zilari u hali tirik bo'lsa ham, ochiq aytilmagan - bir tomchi ham iliqlik yoki sevgi yo'q "(Xoffman, 1988, 7-bet).
Maslou otasini "viskini, ayollarni va jang qilishni yaxshi ko'radigan" odam sifatida esladi (Wilson, 1972, 131-bet). Bundan tashqari, otasi uni xunuk va ahmoq ekanligiga ilhomlantirgan. Maslou keyinchalik otasi bilan yarashgan va u haqida tez-tez mehr bilan gapirgan. Biroq, onasining bolaligida, yigitligida qilgan muomalasini hech qachon kechirmasdi.
Dastlab, kollejga borgan Maslou otasini rozi qilish uchun huquqshunoslikni o'rganishni maqsad qilgan. Nyu-Yorkdagi Siti kollejida ikki hafta uni hech qachon advokat bo'lmasligiga ishontirdi, shuning uchun u Kornel universitetida ko'proq eklektik kurs oldi. O'smirlik davrida Maslou Viskonsin universitetiga ko'chib o'tdi va u erda psixologiya bo'yicha rasmiy akademik kursni tamomladi, 1930 yilda bakalavr, 1931 yilda san'at magistri va 1934 yilda doktorlik darajasini oldi. Viskonsin shtatida o‘qiyotganda u o‘sha paytda rezus maymunlarining xatti-harakatlarini o‘rganish uchun primatlar laboratoriyasini tashkil qilgan taniqli psixolog Garri Xarlou bilan ishlagan. Maslouning doktorlik dissertatsiyasi maymunlar koloniyasida jinsiy va dominant xulq-atvorni o'rganishga bag'ishlangan edi!
Viskonsinga ko'chib o'tishdan biroz oldin Maslou o'zining o'rta maktabidagi sevgilisi Berta Gudmanga uylandi. Uning ota-onasi turmush qurishga qarshi edi, chunki kelin va kuyov amakivachcha edilar va ular genetik nuqsonli bolalar tug'ilishidan qo'rqishdi. Shunga qaramay, Berta bilan turmush qurish va Viskonsinda o'qish Maslou hayotidagi juda muhim voqealar edi. Bir marta u shunday degan edi: "Men turmushga chiqmagunimcha va Viskonsinga borgunimcha hayot men uchun boshlanmadi" (Hall, 1968, 37-bet).
Doktorlik darajasini olgandan so'ng, Maslou Kolumbiya universitetida taniqli o'rganish nazariyotchisi E. L. Torndik bilan ishlash uchun Nyu-Yorkka qaytib keldi. Keyin u Bruklin kollejiga o'tdi va u erda keyingi 14 yil qoldi. Maslou ushbu davrdagi Nyu-Yorkni (1930-yillarning oxiri - 1940-yillarning boshi) psixologik olamning markazi deb taʼriflagan. Aynan shu yerda u Gitlerdan qochishga majbur bo‘lgan yevropalik ziyolilar elitasi bilan uchrashdi. Erix Fromm, Alfred Adler, Karen Xorni, Rut Benedikt va Maks Vertxaymer Maslou inson xulq-atvorini tushunish uchun murojaat qilgan odamlarning bir qismidir. Bunday taniqli olimlar bilan norasmiy suhbatlar va hayajonli tajribalar Maslouning keyingi gumanistik qarashlari uchun intellektual asosni shakllantirishga yordam berdi. Bu davrda u psixoanaliz bilan ham shug'ullangan.
1951 yilda Maslou Brandeys universitetining psixologiya kafedrasi mudiri etib tayinlandi, u 1961 yilgacha u erda psixologiya professori bo'lgan paytgacha bu lavozimda ishlagan. 1969 yilda u Brandeysni tark etib, Kaliforniya shtatidagi Menlo-Parkdagi W. P. Loughlin xayriya jamg'armasida ishladi. Bu akademik bo'lmagan lavozim unga demokratik siyosat, iqtisod va axloq falsafasiga qiziqishini davom ettirish uchun to'liq erkinlik berdi. Ammo 1970 yilda, 62 yoshida Maslou surunkali yurak kasalligi natijasida yurak xurujidan vafot etdi.
Maslou bir qator professional va faxriy jamiyatlarning a'zosi edi. Amerika Psixologik Assotsiatsiyasining a'zosi sifatida u shaxsiyat va ijtimoiy psixologiya bo'limi va estetika bo'limining prezidenti bo'lgan va 1967 yildan 1968 yilgacha butun uyushma prezidenti etib saylangan. U, shuningdek, Gumanistik Psixologiya jurnali va Transpersonal Psixologiya jurnalining asoschi muharriri va ko'plab ilmiy davriy nashrlarda maslahatchi muharrir bo'lgan. Maslou rivojlanish psixologiyasiga katta qiziqish bildirgan va umrining oxirlarida Kaliforniyadagi Isalen institutini va inson salohiyatini o'rganish bilan shug'ullanadigan boshqa guruhlarni qo'llab-quvvatlagan.
Maslouning aksariyat kitoblari hayotining so'nggi 10 yilida yozilgan. Bular: “Mavjudlik psixologiyasi tomon” (1968); Dinlar, qadriyatlar va sammit tajribalari (1964); "Eupsyche: kundalik" (1965); "Fan psixologiyasi: razvedka" (1966); Motivatsiya va shaxsiyat (1987, 3-nashr) va Inson tabiatining yangi o'lchovlari (1971, ilgari Maslou tomonidan turli psixologik jurnallarda nashr etilgan maqolalar to'plami). Uning rafiqasi ishtirokida tuzilgan va "Abraham Maslou xotirasida" (Abraham X. Maslow: Memorial Volume) deb nomlangan jild 1972 yilda vafotidan keyin nashr etilgan.