1-bob. Shaxs psixologiyasi: fanga kirish

Baholash usullarining turlari

Personologlar odamlar haqida ma'lumot to'plash jarayonida turli xil baholash usullaridan foydalanadilar. Bularga so'rovnomalar, siyoh dog'lari usullari, shaxsiy hujjatlar, xatti-harakatlarni baholash tartib-qoidalari, tengdoshlar tomonidan bildirilgan ma'lumotnomalar va o'z-o'zidan hisobotlar kiradi. Har bir usulning javob qanday olinishi, ma'lumotlarning qanday hisoblanishi va talqin qilinishi, ishonchliligi va haqiqiyligi nuqtai nazaridan o'zining afzalliklari va kamchiliklari mavjud. Ushbu bo'limda biz shaxsiyatni o'lchash yoki baholashning uchta usulini ko'rib chiqamiz: suhbatlar, shaxsiy so'rovlar va proyektiv usullar.

Suhbat baholash usuli sifatida
Intervyu - odamlar haqida ma'lumot olishning eng qadimgi va eng keng tarqalgan usullaridan biri (Aiken, 1984). Intervyuda personolog suhbatdoshga ma'lum savollar berish va javoblarni tinglash orqali ma'lumot oladi. Suhbatdosh va respondent ma'lum bir natijaga erishishga harakat qilib, yuzma-yuz muloqot qiladilar. Darhaqiqat, suhbatni o'tkazish usuli qiziqishning aniq mavzusi yoki maqsadiga bog'liq. Masalan, ish intervyusi muayyan faoliyatda talab qilinadigan shaxsiy xususiyatlarni baholash uchun mo'ljallangan. Intervyu ilmiy tadqiqot usuli sifatida ma'lum bir tadqiqot mavzusi doirasida shaxs haqida ma'lumot to'plashga qaratilgan. Klinik suhbat bemorning muammolariga tashxis qo'yish va tashxis uchun eng mos terapiyani tanlash maqsadiga xizmat qiladi . Suhbat shakllarining xilma-xilligi bilan ularni tuzilgan yoki tuzilmagan shakllarga bo'lish mumkin . Birinchi turdagi intervyuda savollar puxta shakllantiriladi va mohirlik bilan to'g'ri tartibda joylashtiriladi. Tuzilgan intervyu dizayni, masalan, oldindan ishlab chiqilgan savollarning quyidagi ketma-ketligi bilan tasvirlangan: "Siz qancha vaqt turmush qurgansiz?", "Siz va turmush o'rtog'ingiz nechta farzandingiz bor?", "Sizningcha, bolalar shunday qilishlari kerakmi? ular xohlagan narsani qilishlari mumkinmi?", "Agar sizning o'smir farzandingiz bo'lsa, unga maktabni tashlab, yarim kunlik ishlashga ruxsat berarmidingiz?" Ko'rib turganingizdek, eng shaxsiy va potentsial xavfli savollar oxirida so'raladi. Umumiy va zararsiz savollarni berish strategiyasining mohiyati, avvalambor, ko'proq intim ma'lumotlar uchun zamin tayyorlashdir, bu intervyu boshida respondentning intervyu oluvchiga bo'lgan ishonch hissi tufayli mumkin (White and Spiesman, 1982).
Tarkibiylashtirilmagan intervyuda, aksincha, savollar shunday tuzilganki, respondent javob berishda ma'lum erkinlikka ega bo'ladi. Suhbatdosh: "Siz turmush o'rtog'ingiz sizni chindan ham tushkunlikka tushirayotganga o'xshaysiz" yoki "Bu juda qiyin tajriba bo'lsa kerak", deb ta'kidlashi mumkin. Respondent bunday savollarga javob berishda nima haqida gaplashmoqchi ekanligini tanlaydi. O'z navbatida, intervyu oluvchi, bu holda, agar unga foydali ma'lumot bermayotgandek tuyulsa, ilgari tanlangan so'rov taktikasidan voz kechishi va suhbatning boshqa yo'nalishini tanlashi mumkin. Strukturaviy intervyu bilan solishtirganda, tuzilmagan suhbat personalologga so'ralgan savollarga javoblar kontekstida respondentning fikrlari va his-tuyg'ularini yanada moslashuvchan tarzda tekshirish imkonini beradi.