1-bob. Shaxs psixologiyasi: fanga kirish

Xavfsizlik va himoya ehtiyojlari
Fiziologik ehtiyojlar etarli darajada qondirilsa, ko'pincha xavfsizlik va himoya ehtiyojlari deb ataladigan boshqa ehtiyojlar inson uchun muhim bo'ladi . Bularga tashkilotchilik, barqarorlik, qonun va tartib, hodisalarni oldindan aytib berish, kasallik, qo'rquv va tartibsizlik kabi tahdid qiluvchi kuchlardan xalos bo'lishga bo'lgan ehtiyojlar kiradi. Shunday qilib, bu ehtiyojlar uzoq muddatli omon qolishga qiziqishni aks ettiradi.
Maslouning ta'kidlashicha, xavfsizlik va himoya ehtiyojlarining namoyon bo'lishi chaqaloqlar va yosh bolalarda nisbatan nochorligi va kattalarga qaramligi tufayli eng oson kuzatiladi. Masalan, chaqaloqlar, agar ular to'satdan tushib qolsa yoki baland shovqin yoki yorug'lik chaqnashidan qo'rqib ketsa, hayratga tushadi. Xavfsizlik zarurati bolalar kasal bo'lib qolganda ham namoyon bo'ladi. Oyog'i singan bola qo'rquvni boshdan kechirishi, dahshatli tush ko'rishi va baxtsiz hodisadan oldin unchalik aniq bo'lmagan himoya va qulaylik zarurligini ko'rsatishi mumkin.
Xavfsizlikka bo'lgan ehtiyojning yana bir ko'rsatkichi - bolaning ma'lum bir qaramlik turini, barqaror tartibni afzal ko'rishi. Maslouning fikricha, yosh bolalar, hech bo'lmaganda, ma'lum darajada, aniq rejim va tartib-intizom o'rnatilgan oilada eng samarali ishlaydi. Agar atrof-muhitda bu elementlar bo'lmasa, bola o'zini xavfsiz his qilmaydi, u xavotirga tushadi, ishonchsiz bo'lib qoladi va yanada barqaror yashash joylarini qidira boshlaydi. Maslou yana shuni ta'kidladiki, o'z farzandlarini hech qanday cheklovlarsiz va ruxsat beruvchi tarzda tarbiyalayotgan ota-onalar ularning xavfsizlik va himoyaga bo'lgan ehtiyojlarini qondirmaydilar. Agar bolaga ma'lum bir vaqtda yotish yoki muntazam ravishda ovqatlanish talab etilmasa, bu faqat chalkashlik va qo'rquvni keltirib chiqaradi. Bunday holda, bolaga bog'liq bo'lgan muhitda barqaror narsa bo'lmaydi. Maslou ota-ona janjallari, jismoniy zo'ravonlik, ajralish, ajralish va oiladagi o'limni bolaning farovonligiga ayniqsa zararli deb hisobladi. Bu omillar uning muhitini beqaror, oldindan aytib bo'lmaydigan va shuning uchun ishonchsiz qiladi.
Xavfsizlik va himoyaga bo'lgan ehtiyoj, shuningdek, bolalikdan keyingi odamlarning xatti-harakatlariga katta ta'sir qiladi. Barqaror yuqori daromadga ega bo'lgan xavfsiz ishni afzal ko'rish, jamg'arma hisobvaraqlarini yaratish, sug'urta sotib olish (masalan, tibbiy va ishsizlik) qisman xavfsizlikni qidirish bilan bog'liq harakatlar sifatida qaralishi mumkin. Ma'lum darajada diniy yoki falsafiy e'tiqodlar tizimi insonga o'z dunyosini va uning atrofidagi odamlarni yagona, mazmunli bir butunlikda tartibga solishga imkon beradi va shu bilan unga "xavfsiz" his qilish imkoniyatini beradi. Xavfsizlik va himoyaga bo'lgan ehtiyojning yana bir ko'rinishini odamlar urushlar, suv toshqinlari, zilzilalar, qo'zg'olonlar, fuqarolar tartibsizliklari va shunga o'xshash haqiqiy favqulodda vaziyatlarga duch kelganlarida ko'rish mumkin.
Maslouning ta'kidlashicha, nevrotik kattalarning ayrim turlari (ayniqsa obsesif-kompulsiv tip) birinchi navbatda xavfsizlikni izlash bilan bog'liq. Ba'zi nevrotik bemorlar o'zlarini katta falokat yaqinlashayotgandek tutadilar, o'z dunyosini ishonchli, barqaror, yaxshi tashkil etilgan tuzilishga aylantirishga harakat qiladilar, bu erda kutilmagan yangi holatlar paydo bo'lmaydi. Nevrotikning xavfsizlikka bo'lgan ehtiyoji "ko'pincha himoyachini izlashda o'ziga xos ifodani topadi: u bog'liq bo'lishi mumkin bo'lgan kuchliroq shaxs yoki tizim" (Maslow, 1987, 19-bet).