1-bob. Shaxs psixologiyasi: fanga kirish

Rojersning fenomenologik pozitsiyasi

Ko'rib turganimizdek, Rojers nazariyasi shaxsga fenomenologik yondashuvni misol qilib ko'rsatadi. Fenomenologik yo'nalish shaxs yoki sub'ektiv dunyoning ichki koordinatalari tizimida mavjud bo'lgan shaxs uchun haqiqiy (ya'ni uning fikrlari, tushunchalari, his-tuyg'ulari uchun haqiqiy) , shu jumladan vaqtning har qanday momentida amalga oshiriladigan barcha narsalarni ko'rib chiqadi. Bundan kelib chiqadiki, sub'ektiv in'ikos va kechinmalar nafaqat shaxsning shaxsiy voqeligini ifodalaydi, balki uning xatti-harakatining asosini ham tashkil qiladi. Fenomenologik nuqtai nazardan, har birimiz hodisalarga ularni sub'ektiv ravishda qanday qabul qilganimizga mos ravishda munosabatda bo'lamiz. Chunonchi, sahroda chanqagan odam xuddi haqiqiy suvdek sarob bo‘lgan suv havzasiga oshiqadi. Yana bir misol: bir xil sharoitda bo'lgan ikki kishi keyinchalik ikkita butunlay boshqacha vaziyatni tasvirlashi mumkin, bu ko'pincha "guvohlar" ning noma'lum uchuvchi jismlarning paydo bo'lishi, yo'l-transport hodisalari va boshqa kutilmagan hodisalar haqidagi hikoyalari bilan sodir bo'ladi.

Fenomenologik psixologiya o'zining asosiy ta'limoti sifatida hodisalarning psixologik haqiqati faqat ularni odamlar tomonidan qanday qabul qilinishiga bog'liqligini ta'kidlaydi. Inson his-tuyg'ulari haqiqat dunyosining bevosita aksi emas; real voqelik reaksiyaga kirishuvchi organizm kuzatadigan va izohlaydigan voqelikdir. Binobarin, Rojersning fikriga ko'ra, har bir inson voqelikni o'zining sub'ektiv idrokiga muvofiq talqin qiladi va uning ichki dunyosi faqat o'ziga to'liq kirishi mumkin (Rogers, 1959). Xulosa qilib shuni qo'shimcha qilishimiz mumkinki, Rojers, Kellidan farqli o'laroq, "ob'ektiv" haqiqatning tabiati haqida hech qanday bayonot berishdan qochgan. Uni faqat psixologik voqelik (ya’ni, insonning hislar orqali olingan har qanday ma’lumotni qanday idrok etishi va izohlashi) qiziqtirgan va u ob’ektiv voqelikni faylasuflarga qoldirgan (Rojers, 1961).
Shaxs nazariyasining fenomenologik yo'nalishi uchun inson xatti-harakatlarini tushunish uning voqelikni sub'ektiv idrok etishini o'rganishga bog'liqligi katta ahamiyatga ega. Agar biz insonning nima uchun fikrlashi, his qilishi va o'zini qanday tutishini tushuntirmoqchi bo'lsak, uning ichki dunyosini tushunishimiz kerak. Faqat subyektiv tajriba xulq-atvorni tushunishning kalitidir. Shuning uchun psixologik tadqiqotning eng muhim jihati insonning sub'ektiv kechinmalarini o'rganishdir - axir, faqat shu tajribalar pirovard natijada xulq-atvor uchun javobgardir. Bu fenomenologik voqelikni personolog, Rojersning so'zlariga ko'ra, tahlil qilishga va tushunishga harakat qilishi kerak.