1-bob. Talabalarning kommunikativ kompetensiyasini rivojlantirishning nazariy asoslari

1.3. Talabalarda kommunikativ kompetensiyaning shakllanishi va rivojlanish bosqichlari.
Talabalarining kommunikativ kompetentsiyasini shakllantirish zarurati inson faoliyatining barcha turlari uchun ayniqsa kasbiy faoliyatda alohida o'rin egallaganligi bilan bog'liq bo'lib, unda muloqot, o'zaro tushunish va hamkorlik masalalari juda muhim va ahamiyatlidir. Bu kasbiy faoliyatning umumiy psixologik tuzilishi bilan bog'liq bo'lib, bu faoliyatning o'z-o'zidan kommunikativ xususiyatini ifodalovchi aloqa asosiy komponent hisoblanadi.
Bugungi kunda kasbiy sohada aloqaning roli keskin oshdi, ishbilarmonlarning o'zaro hamkorligi shakllari va vositalari muntazam takomillashtirilmoqda. Shu bilan birga, ochiq jamiyat va milliy-madaniy xilma-xillik sharoitida shaxslararo va kasbiy muloqotda qo'shimcha kommunikativ to'siqlarni keltirib chiqaradigan chuqur ijtimoiy-madaniy qarama-qarshiliklar paydo bo'ldi. Bugundan boshlab har qanday kasbiy faoliyat turli madaniyatlar, qadriyatlar, dinlar, dunyoqarashlar kesishadigan polisotsiomadaniy makonda amalga oshiriladi, talabalar turli madaniyatlar vakillari bilan ko'p madaniyatli muloqotga va samarali muloqotga tayyor bo'lishlari kerak.
Zamonaviy ijtimoiy-madaniy kontekstni hisobga olgan holda, kommunikativ kompetentsiya universitet bitiruvchisining ajralmas xususiyati sifatida belgilanadi.
Muloqot bo'yicha malakaga ega bo'lish universitet bitiruvchisiga quyidagicha imkoniyat beradi:

• 
  ishlab chiqarish va jamoaviy faoliyat sharoitlariga tez va og'riqsiz moslashish;
  
• 
  hamkasblar, menejerlar, qo'l ostidagilar bilan aloqa va o'zaro tushunishni o'rnatish oson, bu shaxsiy muvaffaqiyatga erishish va martaba o'sishiga yordam beradi;
  
• 
  qulay psixologik muloqot va murosa va hamkorlikka erishishga qaratilgan turli muloqot strategiyalarini amalga oshirgan holda biznes hamkorlar bilan samarali hamkorlik qilish;
  
• 
  qarorda o'z-o'zini anglash cho'qqilariga erishish professional vazifalar va "jamoaviy" ish sharoitida ijodiy salohiyatni to'liq ochib berish.
  
• 
  umuman olganda, ko'p madaniyatli muhitda zamonaviy mehnat bozorida raqobatbardosh bo'lish. [xuzeva maqola ]
  

Kompetentsiya o`z bilimlarini tinmay boyitib borishni, yangi axborotlarni o`rganishni, shu kun va davr talablarini his etishni, yangi bilimlarni izlab topish mahoratini, ularni qayta ishlashni hamda o`z amaliy faoliyatida qo`llashni talab qiladi. Kompetentsiya egasi bo`lgan bo`lajak o`qituvchi muammolarni yechishda o`zi o`zlashtirib olgan, aynan shu sharoitga mos usullardan foydalanishni yaxshi bilishi, hozirgi vaziyatga munosib bo`lgan metodlarni tanlab olib qo`llanishi, to`g`ri kelmaydiganlarini rad etishi, masalaga tanqidiy ko`z bilan qarash kabi ko`nikmalarga ega bo`ladi.
Jamiyat hayotida kuzatilayotgan o`zgarish jarayonlari uning barcha jabhada- gi faoliyatida, shu jumladan, shaxs dunyoqarashi shakllanishining asosiy tashkil etuvchisi bo`lgan ta`lim sohasida ham o`z aksini topmoqda. Taraqqiyotning keskin rivojlanishi, jamiyat hayotida boshqaruv va bashorat qilib bo`lmaydigan o`zgarishlar, ilmiy tadqiqotlar hamda ularning hayotga tatbiqi oxirgi o`n yillikda ta`lim tizimiga qo`yilgan talablarning o`zgarishiga olib keldi. Ular quyidagilar:

• 
  ta`lim mazmunini tanlashda demokratiya, insonparvarlik tamoyillariga amal qilish;
  
• 
  ma`naviy meros, mentalitet, fan-texnika, texnologiya, ishlab chiqarish yutuqlarini ta`lim oluvchilar ongiga yetkazishga xizmat qiladigan tushunchalarni ta`lim mazmuniga singdirish;
  
• 
  bo`lajak o`qituvchilarni yangi mazmundagi ta`lim modelini ta`lim oluvchilar ongiga yetkazishga tayyorlash;
  
• 
  yangi mazmundagi ta`lim modellarini ta`lim oluvchilarga yetkazishga xizmat qiladigan ta`limiy topshiriqlar, dars ishlanmalari, ta`lim texnologiyalarini taqdim qilish kabilar. [Mamutova ]
  

Shu nuqtayi nazardan kelib chiqib aynan zamon talablariga mos keladigan ⅩⅩⅠ asrga mos keladigan ko’nikmalarni yosh avlodda shakllantirish bugungi kunda ta’limdagi asosiy vazifalardan biridir.

2020-yil 23-sentyabrda qabul qilingan “ Ta’lim to’g’risida ” gi Qonun (O’RQ-637) ning Ⅱ-bob “ Ta’lim tizimi, turlari va shakllari ” 7-moddasiga ko’ra ta’lim turlari quyidagilardan iborat:

• 
  maktabgacha ta’lim va tarbiya;
  
• 
  umumiy o’rta va o’rta maxsus ta’lim;
  
• 
  professional ta’lim;
  
• 
  oliy ta’lim;
  
• 
  oliy ta’limdan keying ta’lim;
  
• 
  kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish;
  
• 
  maktabdan tashqari ta’lim.
  

Ta’lim turlarining har biriga bandma-band to’xtalamiz: