1-Bob Xojalik yurituvchi subektlarda auditning xalqaro standartlariga muvofiq auditorlik tashkilotlarining audit otgazish turlari va masalalari

I-bob Xo’jalik yurituvchi subektlarda auditorlik tashkilotlaring audit o’tgazish turlari va masalalari
Audit turlari xillari va shakillari
Tasdiqlovchi audit tekshirish davomida auditor xar bir xo’jalik muomilasini tekshirgan va tastiqlagan hamda parallel ravishda hisob registrlarini tuzgan. Hozirda esa bu hisob ishlarini qayta tiklash deyiladi.
Auditorlik faoliyatiga oid me’yoriy hujjatlar va maxsus adabiyotlarni tahlili auditini quydagi turlarga bo’lish mumkunligini keltirib chiqaradi; operatsion audit, muvofiqlik(moslik) auditi va moliyaviy hisobot auditi¹.
Operatsion audit - korxona xo’jalik mexanizmining alohida bo’limlari faoliyatini ,ularning samaradorligi,ishonchliligi va boshqaruv uchun foydaliligini baholash maqsadida amalga oshiriladigan kelishuvdir.Operatsion audit –iqtisodiy samaradorlik va uning mezoni bo’lgan to’la mehnat unimdorligiga baho berish maqsadsida xo’jalik tizimi bo’g’inlari faoliyatini tekshirishni o’z ichiga oladi.Audit tugatilgandan so’ng boshqaruvchiga aksariyat hollarda xo’jalik muomilalarini takomillashtirish borasida yo’l-yo’riqlar ko’rsatiladi.
Operatsion auditda tekshiruvga boshqaruv tashkiliy tizimining hajmi,buxgalteriya hisobining tashkiliy uslubi va texnikasi, kompyuter tizimlari ,marketing uslublari va boshqa javhalar kiritilishi mumkun.
Boshqaruv samaradorligi xo’jalik tizimining turlicha bo’lishiga bog’liqligi sababli aniq operatsion auditni ifodalash mushkul. Masalan,biron-bir tashkilotda qimmatli qog’ozlarni sotib olgandan ko’ra ko’chmas mulk xarid qilish samaraliroqligi aniqlanib, tegishli maslahatlar berilsa, boshqa korxonada umumiy mehnat unimdorligiga ta’sir qiluvchi omillar o’rganilib, ishlatilmaydigan zahiralardan foydalanish yo’llari ko’rsatiladi.
Operatsion auditda tekshirish faqatgina buxgalteriya hisobi bilan chegaralanmaydi, ballki boshqaruv tizimi, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilish, kampyutyer muomilalari algoritimini takomillashtirish, marketing va umuman auditorning mutaxasliligidan kelib chiqib, turlicha sohalarni qamrab olishi mumkun..
Operatsion auditning mushkulligi shundaki,uning ma’lumotlarini ob’ektiv qiyin. Masalan, moliyaviy hisobot auditida hisobotni belgilangan buxgalteriya standartlariga mos ravishda tuzulganligini aniqlab baho berishda yo’l qo’yilgan kamchiliklarni ko’rsatish bir muncha yengildir. Shuning uchun operatsion audit moxiyati jixatidan ko’proq ma’muriyat uchun maslaxatlar berish, ya’ni konsaltingdan iborat,desa ham bo’ladi. Oxirgi yillar ichida bu audit turi juda rivojlangan mamlakatlarda ko’payib bormoqda.