1. Буғлатгичларнинг принципиаль ва структура схемалари. Буғлатгичлар ва конденсаторлар ростлаш объекти сифатида. Уларни ростлашнинг

4-маъруза. Буғлатгичлар ва конденсаторларни ростлаш
Маъруза режаси:
1. Буғлатгичларнинг принципиаль ва структура схемалари.
2. Буғлатгичлар ва конденсаторлар ростлаш объекти сифатида.
3. Уларни ростлашнинг вариантлари.
Юқорида айтиб ўтилгандек буғлатгич ёки конденсаторлар технологик оқимни буғлатиш ёки конденсациялаш учун ишлатилади ва уларни ростлаш масаласи технологик оқим бўйича моддий балансни ушлаб туришга масаласига олиб келинади ва бунда чиқиш координатаси сифатида одатда аппаратдаги сатҳ хисобланади. Мисол тариқасида буғлатгичда кечаётган жараённи автоматлаштириш объекти сифатида кўриб чиқамиз (68-расм).
Ростлашнинг вазифаси аппаратдаги сатҳни барқарорлаштиришдан иборат, яъни бўлиши лозим. Демак асосий ростланувчи параметрлар суюқликнинг аппаратдаги сатҳи ва босими ҳисобланади (L_с ва Р). Ростловчи таъсирларга иситувчи пар сарфи G_буғ ва буғлатиб бўлинган маҳсулот сарфи G_М киради. Асосий ғалаёнли таъсирлар – аппаратга кираётган суюқлик сарфи G_С ва ҳарорати , иситувчи буғ ҳарорати киради (назорат қилиш мумкин бўлган ғалаёнлар), шунингдек иссиқлик йўқотишлари q ҳам назорат қилиб бўлмайдиган ғалаёндир.

G_М

G_буғ, Р_буғ

L_С

G_С, , с_с

68-расм. Буғлатгичнинг принципиал схемаси.
Буғлатгичларда кечаётган жараённинг таҳлили у кўп боғланишли объект турига киришини кўрсатади. Ҳақиқатдан ҳам, иситувчи буғ сарфининг ошиши буғлатиш суратининг жадаллашишига олиб келади ва бу ҳолат бир вақтнинг ўзида аппаратда сатҳнинг камайиши ва босимнинг ортишига сабаб бўлади. Шунингдек буғ чиқиши G_буғ нинг ўзгариши фақат аппаратдаги босимгагина эмас, балки махсулот буғланиши суратига ҳам таъсир қилади, демак аппаратдаги сатҳга ўзгаришига хам таъсир этади. 69-расмда буғлатгичнинг координаталари орасидаги ўзаро алоқани акс эттирувчи структура схема келтирилган. Объектнинг алоҳида каналлари бўйича динамик характеристикалари чизиқли звенолар орқали аппроксимацияланади.

Ростлагич

Ростлагич

69-расм. Буғлатгичда сатҳ ва босимни ростлаш АРСнинг структура схемаси. 1- суюқликдаги иссиқлик алмашинувини тавсифловчи звено, 2- суюқ фазадаги гидродинамикани тавсифловчи звено, 3- пар фазадаги гидродинамикани тавсифловчи звено,4- босимни суюқлик буғланиши иссиқлигига таъсирини ҳисобга олувчи звено,5- босим ростлагичи, 6- сатҳ ростлагичи.

Буғлатгич ва конденсаторларни ростлаш системаларининг бир неча вариантларини кўриб чиқамиз.

Рассмотрим несколько вариантов систем регулирования ис­парителей и конденсаторов.
1-вариант. Ўз ичига икки ёпиқ ростлаш контурини олади (70-расм, а). 5-ростлагич аппаратдаги босимни барқарорлаштиради, сатҳ ростлагичи 6 эса технологик оқим бўйича аппаратдаги моддий баланс ушлаб турилишини таъминлайди.
2-вариант. Бу вариантда иситувчи пар ва суюқлик сарфлари нисбати га суюқлик сатҳи бўйича коррекция киритадиган каскад АРС келтирилган (70-расм, б). Сарфлар нисбати ростлагичи 3 суюқлик сарфи бўйича ғалаёнга статик компенсация киритади. Шунинг учун уш бу ростлаш системасини суюқлик сарфи бўйича кучли ғалаён таъсир этаётган ҳолларда қўлланилиши
мақсадга муофиқ ҳисобланади.
3- вариант. Комбинирлашган АРСга мисол бўлади (70-расм, в). Бу ростлаш системасида буғ сарфи 4- ҳисобловчи ускуна ёрдамида назорат қилинадиган ғалаёнлар G_С, , бўйича ҳисобланади ва сатҳ берилган қийматдан четлашганда ростловчи қурилма 2 ёрдамида коррекцияланади.



70-расм. Буғлатгичларни автоматлаштириш системалари мисоллари: а- бир контурли АРС асосида, б- каскад АРС қўллаб, в- сатҳнинг комбинирлашган АРСни қўллаб; 1-босим ростлагичи, 2-сатҳ ростлагичи, 3- сарфлар нисбати ростлагичи, 4-ҳисобловчи ускуна.
Синов саволлари:
1. Қайси параметр буғлатгичлар учун ростланувчи параметр ҳисобланади?

2. 
   Қайси параметр буғлатгичлар учун ростловчи параметр ҳисобланади?
   
3. 
   Буғлатгичлар учун назорат қилиш мумкин бўлган ва мумкин бўлмаган параметрларни айтиб беринг;
   
4. 
   Буғлатгичларнинг принципиал ва структура схемалари қандай кўринишга эга бўлади?
   

Буғлатгичлар қандай ростлаш вариантларини биласиз?